Միլիարդատերը` ԱՄՆ նախագահ. Պատահականությո՞ւն, թե՞ ժամանակի պահանջ
ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆԵվ այսպես, այլևս կայացած փաստ է` ԱՄՆ–ի 45–րդ նախագահ է ընտրվել միլիարդատեր Դոնալդ Թրամփը: Ի հեճուկս սոցիոլոգիական բոլոր հարցումների, որոնք խոստանում էին Հիլարի Քլինթոնի հաղթանակը, Թրամփին հաջողվեց ստանալ Ընտրական կոլեգիայի 538 ընտրիչներից 276–ի քվեն` անհրաժեշտ 270–ի փոխարեն:
Սակայն նման արդյունքն ակնկալելի էր հետևյալ պատճառով: Հ. Քլինթոնը խիստ իսթեբլիշմենթային կերպար էր, ով անգամ նախընտրական շրջանում չկարողացավ զերծ մնալ սկանդալներից, ով հին խնդիրներիհամար առաջարկում էր հին լուծումներ, ում կանոնակարգված և քաղաքական ընդունված սահմանները չխախտող խոսքը որևէ նոր բան չէր ասում: Իսկ ահա Թրամփը քանդեց քաղաքական բոլոր ստանդարտներն ու ավանդույթները: Նրա` ոչ միանշանակ ընկալվող կերպարն ընդհանրապես, քաղաքականապես ոչ կոռեկտ խոսքն ու պահվածքը, կատեգորիկ մոտեցումները, փաստորեն, դուր եկան ամերիկացիներին:
Իսկ ինչպե՞ս կփոխվի ԱՄՆ–ի արտաքին քաղաքական վեկտորը Թրամփի նախագահ ընտրվելուց հետո և կփոխվի՞ արդյոք: ԱՄՆ–ը մեկ անձի երկիր չէ, այնտեղ գործում է համակարգը: Ուստիև 180 աստիճանիփոփոխություններ ակնկալելն անհեթեթ է:
Ինչպես երեկ հայտարարեց ՀՀ–ում ԱՄՆ դեսպան Ռիչարդ Միլսը, «անկախ նրանից, թե ով կընտրվի նախագահ, արտաքին քաղաքականությանը վերաբերող ծրագրերի 80տոկոսը կմնա անփոփոխ, իսկ այն 20 տոկոսը, որը կփոխվի, կախված կլինի նախագահի նախընտրություններից»: Դատելով Թրամփի նախընտրական ծրագրից ու ելույթներից` այն 20 տոկոսի մեջ մտնում ենհարաբերությունները ՌԴ ի հետ և սիրիական թնջուկը: Եթե Հ. Քլինթոնի նախագահ ընտրվելու դեպքում վերոնշյալ հարցերում լարվածության մեծացումը ոչ միայն բացառել չէր կարելի, այլև շատ հավանական էր, ապա Թրամփը, ամենայն հավանականությամբ, կընտրի այլ ճանապարհ: Որ համաշխարհային քաղաքական թիվ մեկ խնդիրն այսօր թերևս Սիրիան է, կասկածից վեր է: Այս առումով իր նախընտրական ծրագրում և ելույթներում Դ. Թրամփը հանդես է եկել առավել մեղմ քաղաքականության օգտին: Քաղաքագետ Հայկ Մարտիրոսյանի կարծիքով, նա խիստ կառուցողական և առողջ մոտեցում ունի սիրիական ճգնաժամի առնչությամբ, որի լուծումը տեսնում է Ռուսաստանի հետ սերտ համագործակցության համատեքստում:
«Ի վերջո, երկուսն էլ պայքարում են ահաբեկչության և ծայրահեղական իսլամիզմի դեմ»,–նկատում է քաղաքագետը: Այսպարագայում չի բացառվում ռուս–ամերիկյան հարաբերությունների` հատկապես վերջին շրջանում առաջացած լարվածության թուլացում: Ի վերջո, չմոռանանք Թրամփի հայտարարությունները, թե Պուտինին դիտում էորպես դրական կերպար:
«Եթե նույնիսկ փոքրիկ դիալոգ սկսվի, շատ սուր անկյուններ կարող են հարթվել»,– համարում է քաղաքագետ Ստեփան Գրիգորյանը:
Հակառակ սրան, կարող է նոր փորձություն առաջանալ ԱՄՆ–ՆԱՏՕ, ԱՄՆ–ԵՄ հարաբերությունների համար: Մի առիթով Թրամփը դժգոհություն էր հայտնել, թե ինչու է ՆԱՏՕ–ի ծախսերի մեծ մասն ընկած ԱՄՆ–իվրա Պատահական չէ, որ երեկ Շվեդիայի արտաքին գործերի նախկին նախարար Կառլ Բիլդտը «Թվիթերում» գրել էր, որ «կարծես, այս տարին Արևմուտքի համար լինելու է կրկնակի աղետի տարի»:
Ս. Գրիգորյանը համարում է, որ ԱՄՆ–ի քաղաքականությունը կարող է փոխվել նաև Թուրքիայի հարցում. «Ես համոզված չեմ, որ Թուրքիայի հետ քաղաքականությունը նույն ձևով կշարունակվի` Թուրքիան ինչ ուզի, կանի, իսկ ԱՄՆ–ն կհամարի, որ նա իր գլխավոր դաշնակիցն է Մերձավոր Արևելքում և ՆԱՏՕ–ում»: Այս համատեքստում չի բացառվում, որ Թրամփն ընդունի նաև Հայոց ցեղասպանությունը: Իր նախընտրականծրագրում Դ. Թրամփն այդ հարցին ընդհանրապես չի անդրադարձել: Ու հենց դա էլ հույս է ներշնչում: Նախորդ բոլոր նախագահները նախընտրական փուլում շահարկել էին այդ հարցը, իսկ նախագահ ընտրվելուց հետո` անտեսել: Բայց քանի որ Թրամփը քաղաքականությունից շատ հեռու է (՞), դա նրա համար «թարմ» խնդիր է, ու եթե հարցը նրան ճիշտ մատուցվի, ոչինչ չի կարելի բացառել:
Ինչ վերաբերում է ԼՂ հարցում ԱՄՆ–ի քաղաքականության հնարավոր փոփոխություններին, ոչինչ միանշանակ չէ: Նրա նախընտրական ելույթներից դատելով` Թրամփը գաղափար չունի Հարավային Կովկասիքաղաքականության մասին: Հ. Մարտիրոսյանի կարծիքով` այս հարցում շատ բան կախված կլինի նրանից, թե ովքեր կլինեն նրա խորհրդականներն ու հատկապես պետքարտուղարը: «Այդ հարցում նրան պետք էուղղորդեն իր վարչակազմից»,– համոզված է քաղաքագետը:
Արփի Սահակյան