Թուրքիայում հայ բառի «Հ» տառն անգամ քաղաքական է
АНАЛИТИКАՆոյեմբերի 5–ից 9–ը Հայաստանի Ռոլան Բիկով հիմնադրամը Եվրասիա համագործակցություն հիմնադրամի հետ համատեղ «Աջակցություն Հայաստան–Թուրքիա կարգավորման գործընթացին» ծրագրի շրջանակներում` իրականացրեց «Հայաստան–Թուրքիա. միջմշակութային երկխոսության նոր նախաձեռնություններ երիտասարդության համար» ծրագիրը:
Ծրագրի շրջանակում Վանաձորում և Գյումրիում ցուցադրվեցին հայ և թուրք կինոգործիչների համագործակցությամբ ստեղծված ֆիլմերը: Ցուցադրվող ֆիլմերից մեկը Ումութ Բոզյիլի «Սպասումը» վավերագրական ֆիլմն էր, որը Դիարբեքիրում ապրող հայերի, իսլամացած հայերի մասին է և անդրադառնում է ցեղասպանության, իսլամացման ու ձուլման թեմաներին: Ֆիլմի ստեղծման և Թուրքիայում այսօր տիրող իրավիճակի մասին Past.am-ը զրուցել է ֆիլմի հեղինակ Ումութ Բոզյիլի հետ:
– Ինչպե՞ս առաջացավ այս ֆիլմը նկարելու գաղափարը: Ինչո՞ւ այս թեմային անդրադարձաք:
– Ես արմատներով Սասունից եմ, բայց Ստամբուլում եմ ծնվել: Եվ դա է պատճառը, որ հայերի հետ կապված պատմությունները գիտեմ: Եվ այդ պատմությունները, ինչպես նաև այն պատմությունները, որ պատմում էին իմ համալսարանական ընկերները, ովքեր գալիս էին այդ տարածքներից, հիմք հանդիսացան, որ ֆիլմը նկարեմ: Որովհետև ինչպես ֆիլմում ենք տեսնում, այդ գաղափարն է եղել, որ եթե յոթ հայի սպանես, ապա դրախտ կընկնես: Դա իրականում գոյություն է ունեցել:
Եվ այս ամենը ինձ տարավ առերեսման: Այդ ժամանակաշրջանում նաև 34 քուրդ գյուղացի սպանվեց Ռոբոսկիում, կոտորածներ էին լինում: Այն գիտակցումը առաջացավ, որ մինչև չառերեսվենք Հայոց ցեղասպանությանը, չենք կարող վերջ տալ այս կոտորածներին: Դրանից հետո Դիարբեքիր գնացինք, որովհետև գիտեինք, որ այնտեղ իսլամացած հայեր կան: Հետո որոշեցինք, որ պետք է այս վավերագրական ֆիլմը նկարենք:
– Իսկ համալսարանում ցուցադրությունների ժամանակ ինչպե՞ս ընդունվեց ֆիլմը:
– Ամեն ուսումնական տարվա վերջում մի նախագիծ ենք ներկայացնում, և սա երրորդ ուսումնական տարվա նախագիծն էր: Երբ որ ասացի, որ այս թեմայով եմ ուզում նկարել, ինձ չասացին մի արա, որովհետև համալսարանի մեր բաժինը այնուամենայնիվ որոշակի չափով անկախ է: Բայց նախագծի ղեկավարը միշտ ասում էր՝ ինչքան հնարավոր է քաղաքականությունից խուսափիր: Իսկ ես նրան ասացի, որ Թուրքիայում «հայ» բառի «Հ» տառն անգամ քաղաքական է: Այսինքն՝ այս թեմայի շուրջ ինչ–որ բան անել ու ոչ քաղաքական լինել անհնար է: Սովորաբար մոնտաժի ընթացքում պետք է նյութը տանես, նախագծի ղեկավարին ցույց տաս:
Ես միշտ պատճառներ էի գտնում, որ ցույց չտա: Երբ ավարտեցինք, ֆիլմը ցուցադրվեց համալսարանի դահլիճում: Մեր բաժնի ուսանողները, մոտ 100 հոգի, դիտեցին ֆիլմը, դիտելուց հետո մոտ 2–3 րոպե քար լռություն էր: Ասես իրականությունը ապտակած լիներ նրանց երեսին: Որոշ անհիմն քննադատություններ եղան, և դասախոսն անգամ պաշտպանում էր ինձ: Հետո նախագծի ղեկավարը կանչեց իր սենյակ, ասաց, որ շատ զգացմունքային ֆիլմ է և խոստովանեց, որ իր մեծ մայրը հայ է:
– Ֆիլմը աղերսներ ունի՞ այսօր քրդաբնակ շրջաններում կատարվող իրադարձությունների՝ բռնությունների ու բախումների հետ:
– Ֆիլմում նկարված թաղամասը, որ «գյավուրի» թաղամաս են կոչում, նախկինում հայերով բնակեցված թաղամաս է եղել: Ժամանակին հայերը, ասորիները, քաղդեացիները, քրդերը, բոլորը միասին են ապրել այդ թաղամասում: Հետո այդ թաղամասից անհետացան հայերը, ասորիները: Մնացողներն էլ իսլամացվեցին:
– Ֆիլմը միայն թուրքական հասարակությա՞նն է ուղղված, թե՞ հայ հանդիսատեսին էլ ասելիք ունի:
– Իսլամացած հայերը Հայաստանում խտրականության են ենթարկվում: Նրանց կրոնափոխներ են անվանում, որոշները չեն ընդունում, որ նրանք հայ են: Չեն ընդունում, որ այնտեղ հայեր կան, որոնք փորձում են իրենց ինքնությունն ու մշակույթը պահել: Այս ֆիլմը ստիպում է, որ մարդիկ գիտակցեն դա: Տեսնեն, որ հայեր կան, որոնք տառապել են, իրենք էլ մի ուրիշ դժվար ճանապարհ են անցել:
– Ինչպիսի՞ մշակութային քաղաքականություն է Թուրքիայում: Ինչպե՞ս կբնութագրես այն:
– Պառակտողական մշակութային քաղաքականություն է: Ալևի և սուննի մահմեդականներին են իրար դեմ հանում, թուրքերին ու քրդերին, հայերին ու թուրքերին: Սրա հետևանքով մարդիկ օտարանում են:
– Կինոգործիչների հանդիպմանը, քննարկումների ընթացքում կարծիքներ հնչեցին, որ Թուրքիայում գրաքննություն գոյություն ունի: Ինչպե՞ս է արտահայտվում այն:
– Հիմա մի նախագիծ կա, հայ–թուրքական սահմանին, որի վրա աշխատում եմ, որը կարող էր ֆինանսավորվել Մշակույթի նախարարության կողմից, բայց բնականաբար չի ֆինանսավորվի: Կառավարական կառույցները, լինի Մշակույթի նախարարությունը, լինի Ոստիկանությունը, Զինված ուժերը նույն կերպ կվարվեն: Փառատոները մի պայման դրեցին, որ նախ ֆիլմը պիտի հաստատվի Մշակույթի նախարարության կողմից:
«Ոսկե նարինջ» փառատոնը, օրինակ, կառավարական մեդիան է իրականացնում:
Համբարձում Համբարձումյան
«Паст». Ажиотаж вокруг геополитической конференции в Москве. Какие радикальные оценки она получила на Западе?Гарник Даниелян: Народное шествие – против отуречивания Армении
Архиепископ Баграт Галстанян: Шествие движется по графику, задача - создать широкую общественную консолидацию
Вступило в силу соглашение о статусе миссии наблюдателей Евросоюза в Армении
Гарник Даниелян: Народное шествие – против отуречивания Армении
Арман Татоян отказался отвечать на вопрос о том, готов ли он стать кандидатом в премьер-министры Армении
Погода в Армении: ночные заморозки в горах
Курсы валют в Армении
В первом квартале этого года в Армении зарегистрирован двузначный рост показателя экономической активности
Глава Минэкономики Армении и представители туристической сферы обсудили пути преодоления вызовов
ISW: ядерная угроза — часть российских операций рефлексивного контроля
В Москве проходит пятая инаугурация президента России Владимира Путина
Песков назвал вторичным или третичным отсутствие западных послов на инаугурации
Шольц: В ЕС договорились использовать 90% доходов от замороженных активов России на военные нужды Украины
Баграт Галстанян: Не создавайте кумира
Brent подорожала до $83,48 за баррель
Военно-Грузинская дорога временно закрыта для всех видов транспортных средств
Ученые достигли дна Красного моря и были шокированы: Повсюду «бассейны смерти»
ВАШ РОМАНТИЧЕСКИЙ ГОРОСКОП НА 7 МАЯ
«Мы рядом»: новая программа поддержки IDBank для вынужденных переселенцев из АрцахаРешение Трибунала Армянского национального достоинства подлежит исполнению: Аршак КарапетянСкрипач: Некоторые люди пытаются забыть или предать забвению нацию с точки зрения ее исторической культуры
Лавров заявил о желании Запада «сломать сербов»
Медведев пообещал ядерный удар по европейским столицам в случае отправки войск в Украину
СМИ: ХАМАС может прекратить переговоры с Израилем из-за угрозы вторжения в Рафах
Жозеп Боррель предложил производить оружие в Украине, чтобы сэкономить на транспортных расходах
Бейонсе продемонстрировала смелый образ, обнажив ягодицы
Сына Николаса Кейджа обвинили в избиении собственной матери
Кортни Кардашьян призналась, что «не чувствовала себя готовой» к фотосессии в обтягивающем платье через три месяца после родов
Экс-омбудсмен: Азербайджанцами разрабатываются новые шаги по захвату Армении
Погода в Армении
К шествию движения «Тавуш во имя Родины» присоединяются деятели культуры
Архиепископ: Настоящая Армения должна победить фальшивую и фейсбуковскую Армению
В Армении обсудили ход работ по повторному продлению срока эксплуатации Армянской АЭС
Нефть Brent подорожала до $83,25 за баррель
Встреча министров иностранных дел Армении и Венгрии в Будапеште продолжилась в расширенном формате
Движение во главе с предстоятелем Тавушской епархии продолжает марш на Ереван
Татоян напоминает: Осознают ли депутаты «ГД», что совершают преступление, предусмотренное статьей 329 УК?
Стартовал официальный визит главы МИД Армения Арарата Мирзояна в Будапештe.
Мы видим искреннее стремление Армении достичь мира: интервью посла Литвы в Армении
Депутат: Власти пытаются заранее «свалить» возможные пограничные провокации на архиепископа Баграта
В Ереване сильным ветром повреждены крыши и деревья
Арман Тер-Товмасян назначен исполняющим обязанности директора Ереванского зоопарка
Правозащитники намерены оказать мирным демонстрантам юридическую помощь
В городе Лонг-Бич в Калифорнии сложилась чрезвычайная ситуация из-за вспышки туберкулеза
На территории Армении есть закрытые автодороги
ВАШ РОМАНТИЧЕСКИЙ ГОРОСКОП НА 6 МАЯ
Запад — не посредник в текущих переговорах, а сторона - одна из трёх сторон։ Аршак КарапетянПодписавшие приказ о сдаче земли получат звания 28 мая: Аршак КарапетянАзербайджан и Турция не видят Армению в этом регионе: Аршак Карапетян
1
Сумасшедшее ДТП в Ереване
2
Родители погибших в пожаре в селе Азат солдат дали властям время до 10 мая
3
Обращение генерального директора ЗАО ЗММК Р.Н.Худолия по случаю Международного дня Труда
4
В Тбилиси во время акции протеста задержали 63 человека
5
Мирзоян признает бездарность администрации