Իրավական պետության մետամորֆոզները Հայաստանում
ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆՍտեղծման առաջին օրվանից Հայաստանն իրեն հռչակել է իրավական պետություն, ինչն ամրագրված է նաև երկրի մայր օրենքով: Բոլոր նորմերը, որոնք բնորոշ են իրավական պետությանը, օրենքով սահմանված ու հաստատված են: Բայց հռչակելը մի բան է, հռչակածը կյանքի կոչելը` մեկ այլ բան: Ընդհանրապես, իրավական պետության գլխավոր խնդիրը պետական կառավարման համակարգի ձևավորումն է, իսկ դրա միակ լեգալ եղանակը` ազատ ընտրությունները: Ցանկացած այլ ձև քրեական հանցագործություն է:
Քաղաքագետ Մանվել Սարգսյանի կարծիքով` մեր հռչակած իրավական պետությունն այդպես էլ մնացել է թղթի վրա: Մենք չենք կարողացել իրականություն դարձնել այն, քանի որ չենք ստեղծել ազատ ընտրությունների գործարկման մեխանիզմ: Փոխարենը գտել ենք կառավարման լծակներին տիրանալու այլ ձևեր:
Այդ ձևերից Հայաստանում առաջինը գործել է ավտորիտարիզմը: Եթե չընկնենք տեսական մեկնաբանությունների գիրկը, համաձայնության այդ եղանակի բովանդակությունը հանգում է հետևյալին` երբ մեկ մարդ կամ մարդկանց մեկ խումբ ինչ–որ կերպ համոզում է ժողովրդին, որ հենց տվյալ մարդն ունի իշխելու իրավունք:
«Իրավական պետության մեխանիզմը հստակ է` մարդիկ ստեղծում են կուսակցություններ, ներկայացնում են պետական զարգացման ծրագրեր, որոնց ժողովուրդը հավանություն է տալիս ընտրությունների միջոցով: Նման բան Հայաստանում չի եղել»,– համոզված է Մ. Սարգսյանը: 1990–ին Ղարաբաղն ազատագրելու, «Պայքար, պայքար մինչև վերջ» գաղափարի հիման վրա խորհրդարանական ընտրություններում հաղթեց ղարաբաղյան շարժումը: Նույն գաղափարի աջակցությամբ արդեն 1991–ին նախագահ ընտրվեց շարժման առաջնորդներից Լևոն Տեր–Պետրոսյանը: Ճիշտ է, ընտրությունները կայացել էին, բայց դրանց հիմքում ավտորիտարիզմը բնորոշող գաղափարն էր:
Խաղի այս կանոնը շարունակվեց նաև հաջորդ տարիներին: 1997–ին Հանրապետական կուսակցության շուրջ հավաքվեցին քաղաքական ակտիվ գործիչներ` Վազգեն Սարգսյանի գլխավորությամբ: Բարդ ժամանակներ էին` 96–ի նախագահական ընտրություններից հետո էր: Մարդիկ չէին ընդունում ընտրությունների արդյունքները: Քաղաքում հայտնվեցին զորքեր: Իսկ խաղի կանոնները թելադրողները պնդեցին` մենք ենք որոշողը: Ավտորիտարիզմը գործեց իր ողջ ուժով:
1998–99 թթ. վիճակը մի փոքր փոխվեց: Քաղաքական հարթակ իջավ «Միասնություն» դաշինքը` Վազգեն Սարգսյանի և Կարեն Դեմիրճյանի գլխավորությամբ: Եվ նոստալգիայի գաղափարը, որն իրենով մարմնավորում էր Կ. Դեմիրճյանը, դարձավ այն առանցքը, որի հիման վրա դաշինքը կարողացավ հաղթել խորհրդարանական ընտրություններում: Փաստորեն, կրկին ընտրությունները կայացան, բայց գաղափարը նոստալգիան էր:
Իր առաջին ընտրությունների ժամանակ ավտորիտարիզմի ընձեռած հնարավորություններից փորձեց օգտվել նաև Ռոբերտ Քոչարյանը: 1998–ին նա ընտրությունների գնաց «մենք Ադրբեջանին հաղթել ենք, մենք հաղթել ենք, ես եմ կերտել իմ կենսագրությունը» գաղափարներով: Բայց երբ 1999 թ. հոկտեմբերի 27–ին Ազգային ժողովում գնդակահարվեցին Վազգեն Սարգսյանն ու Կարեն Դեմիրճյանը, նրանց հետ միասին գնդակահարվեց նաև ավտորիտարիզմի գաղափարն ընդհանրապես: Հոկտեմբերի 27–ից հետո քաղաքական կյանքում փորձեցին ակտիվություն դրսևորել նրանց բարեկամները` Վ. Սարգսյանի եղբայրը և Կ. Դեմիրճյանի որդին: Նրանց գործունեության հիմքում «պտուղը ծառից հեռու չի ընկնում» գաղափարն էր: Մարդիկ, ովքեր սովոր էին գնալ նման գաղափարների հետևից, հաջորդող ընտրություններում ձայն տվեցին, այսպես կոչված, «միֆոլոգիա» ունեցող այդ անձանց: Բայց այդ գաղափարը չափազանց թույլ հիմքեր ուներ: Բացի այդ, երկրում իրավիճակ էր փոխվել:
Անկախությունից հետո ձևավորվել էր ֆինանսական, տնտեսական մեծ կարողություն ունեցող մարդկանց մի խումբ, ովքեր փորձում էին գտնել իրենց անօրինական հարստությունը պաշտպանելու մեխանիզմներ: Ու սկսում է մեծանալ տնտեսական կապիտալի ազդեցությունը քաղաքականության վրա: Այն ստանում է քաղաքական գործառույթ: Արդեն 2003 թ. խորհրդարանական ընտրություններին մասնակցող գրեթե բոլոր խոշոր կուսակցություններից յուրաքանչյուրի ցուցակում տեղ են գտնում մինչև 20 խոշոր սեփականատերեր: Նրանք անցնում են խորհրդարան, ստանում մանդատ: Ու ավտորիտարիզմն իր տեղը զիջում է քրեական օլիգարխիային, որն իր իրավական ձևակերպումն ստանում է 2003 թ. կոալիցիայի հուշագրով: Պետական ու տնտեսական ամբողջ համակարգը շատ հմուտ ձևով բաժանվում է մասնակիցների միջև, բոլորն ստանում են իրենց հնարավորությունները և իրավունքները:
Փաստորեն Հայաստանն անցել է իրավական պետության երկու մետամորֆոզի միջով` ավտորիտարիզմ և քրեական օլիգարխիա: Արդեն այսօր ընթացող փոփոխությունների արդյունքում օլիգարխիկ համակարգը կվերափոխվի՞ ու կպահպանվի՞, թե, ի վերջո, մենք կունենանք իրավական պետություն, կախված է մեզնից: Եթե կարողանանք օլիգարխիայից ազատվել, կստանանք իրավական պետություն, եթե ոչ` հավերժ կմնանք դրա ճիրաններում: Երրորդ տարբերակ չկա:
Արփի Սահակյան
Հայց է ներկայացվել ՄՔԴ՝ Ալիևի՝ Հայաստանի նկատմամբ ցեղասպան քաղաքականությունը հետաքննելու դիմումովՂազախստանում բեռնատար գնացքը դուրս է եկել ռելսերից
Արթիկում 16-ամյա պատանին դանակահարել է 45-ամյա համաքաղաքացուն (տեսանյութ)
Իրանը ցանկանում է ամրապնդել ռազմական համագործակցությունը Ռուսաստանի հետ
Թուրքիայում 2-րդ երկրաշարժն է գրանցվել
Էրդողանն Իսրայելին մեղադրել է ցեղասպանություն իրականացնելու մեջ
Իսրայելը ներկայումս կանգնած է էկզիստենցիալ սպառնալիքի առաջ․ Նեթանյահու
Մահվան ելքով վրաերթ՝ Երևանում․ փախուստի դիմած 29-ամյա վարորդը և ավտոմեքենան հայտնաբերվել ենԱդրբեջանի Իլ-76 ինքնաթիռը թռել է Իսրայելի «Օվդա» ավիաբազա (լուսանկար)
«Էվոկաբանկ»-ի հաճախորդը իր տղայի և ընկերոջ հետ ծեծել է բանկի կառավարչին և աշխատակցինՍպասվում է կարճատև անձրև և ամպրոպ. եղանակն՝ առաջիկա օրերինՄեքսիկայի ափերի մոտ 5,6 մագնիտուդ ուժգնությամբ երկրաշարժ է եղել
«Զգացի, որ էդ երեխան ոչ կարողանում էր ռույլը շարժել, ոչ մի բանը չէր աշխատում». «Ուրալ»-ի վթարից վիրավորված կին
Ադրբեջանցի վանդալները քանդել են օկուպացված Շուշիի «Կանաչ ժամ» եկեղեցինԵրկար ժամանակով լույս չի լինելու․ հասցեներԿոտայքի մարզում բախվել են Mercedes-ն ու «Կամազ»-ը. 3 հոգի տեղափոխվել է հիվանդանոցՄակրոնը հայտնել է Կիև այցելելու իր ծրագրերի մասին
Մարմնամարզիկ Արթուր Դավթյանն աշխարհի գավաթի խաղարկության եզրափակիչ փուլում էԹուրքիայում ուժգին երկրաշարժից հետո շենքեր են վնասվել (տեսանյութ)«Ապրելու երկիր» կուսակցության համար անընդունելի է Հայաստանի Հանրապետության առկա տարածքի որևէ հատվածից միակողմանի զիջումը
Պատկերացրեք, որ 700 մլն դոլարը ոչ թե տոկոս ենք փակում, այլ պետական գործարաններ հիմնում. Նաիրի ՍարգսյանԿոչ ենք անում ԵԽ–ին և ԵԱՀԿ-ին՝ դատապարտել խոսքի ազատության ճնշումը Հայաստանում․ EFJ
ԱԽ քարտուղարը ԵԱՀԿ ՄԽ ֆրանսիացի համանախագահի հետ կարևորել է ՀՀ-ԵՄ-ԱՄՆ հանդիպման արդյունքներըFastex-ը, Ucraft-ը և Hoory-ն հովանավորել են Dօing Digital 2024 համաժողովը և հատուկ մրցանակների են արժանացելՄոսկվա-Երևան թռիչքի տոմսերը կտրուկ էժանացել են. ի՞նչ արժե այս պահինԱդրբեջանի իշխանությունները պետք է գնան որոշակի զիջումների․ ԵԽԽՎ Ադրբեջանի հարցով համազեկուցող
Արտակարգ դեպք՝ Երևանում․ հաստաբուն ծառը կոտրվել և ընկել է ավտոմեքենաների վրա
Վինիսիուսը վնասվածք է ստացել Սիթիի հետ խաղում և կարող է բաց թողնել Էլ Կլասիկոն
Հայաստան-Ադրբեջան կոնֆլիկտը Հայաստանի՛ վերացման շուրջ է. Ավետիք Չալաբյան«Սուրբ Հովհաննես» մատուռի մոտակայքում քաղաքացին վնասել է ոտքը
Վայոց ձորի մարզում իրանական համարանիշերով բեռնատար «Mercedes»-ը կողաշրջվել է. ճանապարհի մի հատված փակվել է
Բացահայտվել է ավելի քան 13 կգ «Հերոին», «Մեթամֆետամին» և «Մարիխուանա» տեսակի թմրամիջոցների մաքսանենգության դեպք․ հետախուզվողը հայտնաբերվել է (տեսանյութ)
Ղրղզստանում սահմանափակվել է TikTok-ի հասանելիությունը
Վարդենիսում 13-ամյա աղջկա նկատմամբ սեքսուալ բնույթի գործողություններ կատարածները 74 և 66 տարեկան են
Աբու Դաբի-Երևան չվերթի օդանավը հրաշքով է փրկվել կործանվելուց
Իրանը բացահայտել է իսրայելական բոլոր միջուկային օբյեկտների գտնվելու վայրը. ԻՀՊԿ-ն զգուշացրել է Թել Ավիվին
Հանգամանքներն, ինչի հետևանքով խաղաղապահ ուժեր էին մտցվել Արցախ, այլևս գոյություն չունեն. Նիկոլայ Սիլաև
Amio Visa Signature Business քարտ. Երբ հնարավորությունները սահմաններ չունեն
Ստեղծվել է «Դիվանագետների համահայկական խորհուրդ» ՀԿ-ն, հիմնադիրներն ասուլիս կտան72-ամյա տաքսու վարորդը և 70-ամյա ուղևորը սեքսուալ բնույթի գործողություններ են իրականացրել 13-ամյա աղջկա և նրա մոր նկատմամբ
ՀՀ-ում ԵՄ դիտորդները հետախուզական գործունեություն են ծավալում. Զախարովա
Ես չեմ տեսել թուրք, ում կասեն հայ ու դրանից նա չի վիրավորվի. Արշակ Կարապետյան
Սիսիանի ոստիկանները հետախուզվողի է հայտնաբերել Արարատում
Կառավարությունը միջոցներ է հատկացրել ԼՂ-ից բռնի տեղահանված ուսուցիչների աջակցության նպատակովՄոսկվայում եղանակային վտանգի «դեղին» մակարդակ է հայտարարվելԱդրբեջանն էթնիկ զտումներ է իրականացրել Լեռնային Ղարաբաղի հայերի նկատմամբ․ Ջուդի Չու
Արևմուտքը ոչնչացնում է Հայաստանում ազգային ամեն ինչ. Հայաստանին վերապահված է միայն գործիքի դեր. ՌԴ ԱԳՆՏասնյակ շներ են սատկել, քանի որ հիվանդ ձիու միս են կերելՁյուդոյի Եվրոպայի առաջնությանը Հայաստանը կմասնակցի 3 մարզիկով
Վարդենիսում արցախցի 13-ամյա աղջկա են բռնաբարել. աղջկա վիճակը ծանր է
1
Ողբերգական դեպքը տեղի է ունեցել հերթափոխի անձնակազմին տեղափոխելիս. «Փաստինֆո»
2
Քարվաճառում ադրբեջանական բեռնատարն ընկել է գետը․ զոհեր կան
3
Զինծառայողներին տեղափոխող «Ուրալը» վթարի է ենթարկվել․ կա 4 զոհ և վիրավորներ
4
Մի շարք հիվանդություններ ունեցող անձինք կճանաչվեն զինծառայության համար պիտանի՝ որոշակի սահմանափակում...
5
Վթար Իջևանում․ զոհ ու վիրավոր կան