Դեմ ըլլալով՝ կողմ կըլլանք
ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆԹվում էր, թե ռուսերենը հետխորհրդային տարածքի բոլոր երկրների երկրորդ պետական լեզու դարձնելու ռուսական կողմի կոչին, Ռուսաստանի հետ կոնֆլիկտ ունեցող երկրներից զատ, ամենառադիկալը պետք է պատասխաներ ՀՀ–ն, գոնե ԿԳ նախարարի մակարդակով, որի կուսակցությունն իրեն հռչակել է ազգային արժեքների կրող և ազգապահպանման առաջամարտիկ։ Համաձայն նախարարի հայտարարությունների հայաստանյան դպրոցներում ռուսերենը իսկապես կստանա ավելի բարձր կարգավիճակ:
Բացի զուտ ռուսաց լեզու առարկայից, մի շարք այլ առարկաներ նույնպես այդ լեզվով կդասավանդվեն՝ ռուս գրականություն, Ռուսաստանի աշխարհագրություն: Ընդհանրապես, երբ կարդում ենք սույն նախարարի դարակազմիկ հայտարարությունները, ապա տեսնում ենք, որ նա իր դուալ լինգվիստության ասպեկտում գերազանցում է իր նախորդին։
Հերթական անգամ նախարար դառնալուց հետո, նա ջանք ու եռանդ չի խնայում ռուսերենի դերի հատուկ բարձրացման համար։ Սակայն այստեղ խնդիրը ռուսերենը, անգլերենը կամ գերմաներենը չէ։ Խնդիրն ավելի շատ ազգային–ազատագրական պարսատիկային քաղաքականության ժառանգորդ լինելն է։ Հերթական պատմական կարճամտության և քաղաքական անհեռատեսության դրսևորումը։ Ընդհանրապես հայերս, մեռելասեր ազգ ենք։
Դա ցույց է տալիս պատմությունը և մեր օրերը, երբ երկիրը դարձրել ենք գերեզմանոց։ Այս ասպեկտում ևս, պարոն Մկրտչյանի հիմնավորումներն այդ ժանրից են, հատկապես, երբ դրանք կապվում են ԵԱՏՄ–ի կամ ռուսական գործոնի հետ։ Ակնհայտ է, որ գործ ունենք մեռնող ու չկայացած կառույցի ՝ ԵԱՏՄ–ի հետ, իսկ ռուսական դերն աշխարհում օր օրի նվազում է։ Չենք ասում, թե այն կմեռնի։ Ինչ–որ մի ասպեկտում, այն կհասնի որոշակի հանգրվանի և կկանգնի։ Շրջադարձային փոփոխություններ չանելու դեպքում, դա հնարավոր կլինի մոտ ապագայում։ Ու այս ամենից հետո, եթե դու քո երկրի կրթական համակարգը կառուցում ես դրա հիմքերի վրա, նշանակում է առնվազն սիրողական գործիչ ես։ Եթե սրան գումարենք նաև այն հանգամանքը, որ հանրապետության շատ դպրոցներում, ռուսերենն անցնում են սկսած առաջին դասարանից, ինչն արդեն արտոնյալ է մյուս օտար լեզուների նկատմամբ, ապա պատկերն ավելի ամբողջական կդառնա։
Պարոն նախարարը լինելով պատմաբան ու հատկապես այն շրջանի մասնագետ, երբ Հայաստանում մեծանում էր ցարիզմի գաղութային քաղաքականությունը, առաջին բանը որ նրանք անում էին, դա հայկական դպրոցների փակումն էր կամ այդ դպրոցներում ռուսերենով դասավանդումը։ Մենք այսօր ունենք տեսակի վերարտադրության և եթե կուզեք անգամ ինքնության խնդիր։ Նույն սկզբունքից ելնելով, պարոն պատմաբանին ստիպված ենք բացատրել, որ զուտ ազգաբանորեն, մշակութապես իրար մոտ կանգնած ժողովուրդների ասիմիլյացիան ավելի շուտ է տեղի ունենում, քան մշակութապես տարբերներինը։ Սակայն այս դեպքում, բացի քանակից աշխատում է նաև որակական խնդիրը։
Վերջին մի քանի տասնամյակում մենք չենք ստեղծել միջին մշակութային հայեցակարգի որևէ արժեք, որի միջոցով կլուծեինք նաև ինքնության հարցեր։ Ընդառաջ գնալով ռուսական գաղութատիրության հերթական ձգտումներին և փորձելով երևալ Պապից ավելի կաթոլիկ, այս կարճաժամկետ քաղաքական գործիչները կասկածի տակ են դնում լեզվական գոյությունն ընդհանրապես։ Թուրք–թաթարական, պարսկական ու արաբական 1000 ու ավելի տարիներ տևած լուծը հայերենում այնքան օտարամուտ բառեր չմտցրեցին, որքան մտցրեց բոլշևիկյան յոթանասունամյա լուծը։
Կարծում ենք այս ամենը կարող է ունենալ երեք պատճառ, որոնցից երկուսը խիստ բժշկական են։ Առաջինը դա ամնեզիան է, երկրորդ պարագայում դեր է խաղում իշխողների, տվյալ դեպքում ԿԳ պատասխանատուների անկարողունակությունը, իսկ երրորդ դեպքում` պարզապես ժամանակին չսովորած լինելն է, որի պտուղները մենք քաղում ենք այսօր։
Վահրամ Թոքմաջյան
Past.am վերլուծաբան