Ժողովրդական բամբասանք՝ քննադատության ու վերլուծության փոխարեն
ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆԿարեն Կարապետյանի վարչապետ նշանակվելուց հետո, ինչպես և սպասելի էր հայաստանյան հասարակական–քաղաքական և լրատվական դաշտերը բաժանվեցին երկու մասի: Մի մասի պարագայում գործընթացները հասկանալի են՝ վերջիններս զբաղված են վարչապետից ակնկալվող բարեփոխումների չափազանցված դոզայի մատակարարմամբ և այդ փոփոխությունների որոշակի գեներացիայով: Մի կողմից նման գործելաոճը լիովին տեղավորվում է հանրապետական կուսակցության և կառավարության փիառի տրամաբանության մեջ, մանավանդ ՀՀԿ–ին վարչապետի անդամակցությունից հետո, մյուս կողմից նման փիառ քաղաքականությունը հղի է վտանգներով առ այն, որ կարճ ժամանակում գործնական և շոշափելի փոփոխությունների բացակայության պայմաններում Կարեն Կարապետյանի կառավարությունը պարզապես կձախողվի:
Առավել հետաքրքիր է վարչապետի և նրա կառավարության դեմ հակաքարոզչություն իրականացնող հատվածը, և այս գործում պետք է ասել իրենց առաջնային դերը ստանձնեցին տարբեր ծագման լրատվամիջոցներ:
Անշուշտ, ոչ Կարեն Կարապետյանը, ոչ էլ նրա կառավարությունը չէին կարող խուսափել քննադատությունից և դա իրերի տրամաբանական ընթացքն է: Սակայն հերթական անգամ հայաստանյան լրատվական դաշտը որդեգրեց քննադատության ամենապարզունակ եղանակը, որը ակնհայտ կերպով դեգրադացնում է հանրային գիտակցությունն ու քննադատության հասարակական ընկալումները:
Կարապետյանի նշանակումից և նրա իրականացրած կադրային տեղաշարժերից հետո հայաստանյան լրահոսը լցվեց պսևդոքննադատական բնույթի հոդվածներով ու լուրերով, որտեղ ներկայացվում էր վարչապետի կամ նրա նշանակած որևէ պաշտոնյայի կարողությունն ու ունեցվածքը: Հենց պաշտոնյաների հարստության առանցքի վրա մեր լրատվամիջոցները կառուցում էին իրենց քննադատությունը՝ որն անգամ մեծ ցանկության դեպքում կառուցողական չէր կարելի համարել, քանի որ գործում էր մոտավորապես հետևյալ էմոցիոնալ մեխանիզմը, եթե պաշտոնյան հարստացել է, ապա նա սերտ կապեր ունի վարչակարգի հետ, վարչակարգի հետ ունի ընդհանուր շահեր և, բնականաբար, չի կարող արմատական բարեփոխումներ իրականացնել:
Այս մոտեցման մեջ անշուշտ կա ճշմարտության որոշակի հատիկ, քանի որ հայաստանյան բիզնես միջավայրը սերտ կապեր ունի քաղաքական վերնախավի հետ, սակայն միայն այս թեզի վրա կառուցված քննադատությունն ու առավել ևս վերլուծությունը կորցնում են ռացիոնալությունը և վերածվում պոպուլիստական հռետորաբանության, ինչն իր հերթին բթացնում է հանրային գիտակցությունը:
Ըստ էության պետք է փաստել, որ հայաստանյան մեդիատիրույթում մինչ այս պահը գրեթե չեն հայտնվել կառուցողական ու հիմնավոր վերլուծություններ այն մասին, թե ինչ կարող է և ինչ չի կարող անել նոր կառավարությունը: Մինչդեռ իրականում նման վերլուծությունները շատ ավելի կարևոր էին այս կամ այն պաշտոնյայի ունեցվածքը ներկայացնելուց: Գրեթե չկան լուրջ ուսումնասիրություններ առ այն, որ Հայաստանի ներկայի կիսապատերազմական, շրջափակման, տնտեսական տխուր իրավիճակի պայմաններում ինչ հնարավորություն ունի կառավարությունը, ընդ որում խոսքը վերաբերում է ոչ թե Կարեն Կարապետյանի կաբինետին, այլ ընդհանրապես գործադիր մարմնի հնարավորություններին առկա պայմաններում:
Ի դեպ պետք է շեշտել, որ մասնավորապես հայաստանյան լրատվամիջոցների որդեգրած այս քաղաքականության բացատրությունը բավական պարզունակ է: Ներկայի, այսպես ասած, «լայքահավաքի» տրամաբանության մեջ հասարակ ընթերցողն ավելի հեշտ է «միտվում» այս կամ այն պաշտոնյայի ունեցվածքի կամ ընտանեկան կյանքի մասին լրատվությանը, քան օբյեկտիվ և բնականաբար նաև ծավալով երկար հոդվածների ընթերցանությանը: Բացի այս, պաշտոնյայի անձի կամ ունեցվածքի քննարկումն իր մեջ պարունակում է ժողովրդական բամբասանքի տարրեր, իսկ բամբասանքը միշտ և բոլոր ժամանակներում որոշակի գրավչություն ունեցել է:
Սակայն նման գործելաոճով հայաստանյան մեդիատիրույթն ուղղակի ոչնչացնում է հանրային գիտակցության մեջ երկրում կատարվող գործընթացների քննադատական և վերլուծական ընկալումը, որի արդյունքում էլ դեպքից դեպք տարբեր հասարակական–քաղաքական օղակներից հնչում են կարծիքներ այն մասին, որ հարկավոր է բարձրացնել հասարակության քաղաքացիական գիտակցության մակարդակը: Իսկ այս գործում, բնականաբար, առաջնային ու ամենակարևոր դերն ունեն լրատվամիջոցներն ու վերլուծական հարթակները, որոնց գործունեությունը ներկայում կամ աննկատ է, կամ էլ վերը նկարագրված չափումների մեջ է:
Աղասի Մարգարյան