Երևան, 29.Մարտ.2024,
00
:
00
1 $ = 0 ֏, 1 = 0 ֏, 1 = 0 ֏
ՀՐԱՏԱՊ


Հայաստանի ինֆորմացիոն–էներգետիկ դաշտերի կապը նրա կառավարման մոդելի հետ

ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ

Մեր հյուրն է պատմաբան, էզոթերիկ Գուրգեն Կարապետյանը 

– Պարոն Կարապետյան, պետականության մոդելը կարո՞ղ է համընդհանուր լինել բոլոր ժողովուրդների համար:

– Պետականության որևէ մոդել հնարավոր չէ, որ նույնությամբ համապատասխանի նաև մեկ այլ ազգության: Ասենք ամերիկյան մոդելը հիասքանչ է ամերիկացիների համար: Որովհետև այն ոչ թե ստեղծեց Ջեֆերսոնը, այլ իրականում ստեղծվեց ամերիկյան հայրերի կողմից: Նրանք ցույց տվեցին, թե ինչպես պետք է ապրել:
Այդ իսկ պատճառով այս պետությունը բավականին կայուն է, և քանի դեռ գործում են այդ հիմնարար կետերը, ԱՄՆ–ը գոյություն կունենա: 
Եվ երբ ամերիկյան պետական մոդելը տեղափոխում են այլ երկրներ, վերջիններս ընկնում են սարսափելի վիճակի մեջ, պարզապես քանդվում են: Դա նույնն է` սմոքինգը հագցնես աֆրիկացուն, ով պետք է բարձրանա ու բանանի ծառից բանան քաղի: 

– Բայց մենք մշտապես մտածում ենք մեր Սահմանադրությունը և, ընդհանրապես, օրենսդրությունը համապատասխանեցնել այս կամ այն երկրում եղածին, կամ ընդօրինակել պետության նրանց կառուցվածքը:

– Բանն էլ հենց այդ է: Իսկ հարց տանք` ի՞նչ է Սահմանադրությունը: Կան երկրներ, որ ընդհանրապես այն չունեն: Եվ կարևորը հիմնարար օրենքների խտացված փաթեթ ունենալ–չունենալը չէ: ԱՄՆ Սահմանադրությունը ընդամենը երեք էջ է: Եվ որքան Սահմանադրության փաթեթը հաստ է, այնքան այն կտրված է բուն տարածքից և բուն ժողովրդից: Ասածիս լավագույն ապացույցը մեր Սահմանադրությունն է: Քիչ է մնում մեջը նաև գրեն, որ նեգրերին և ամերիկյան հնդիկներին տրվում է նույն իրավունքը, ինչ սպիտակներին:

– Դուք դա ծաղրանքով եք ասում, բայց մեր երկրում մշակվում է հենց Խտրականության մասին օրենք: Նախագիծը պատրաստ է, մի երկու տարի առաջ բուռն քննարկվում էր:

– Այո, հենց այդ է, որ կա: Մինչդեռ մենք պետք է ստեղծեինք մեր անհատականությանը և հոգեկերտվածքին համապատասխանող հիմնարար օրենքներ: Եվ, ցավոք, շատ վաղուց է, որ շեղվել ենք այս ճանապարհից: Ավելին` արդեն քանի հարյուրամյակ է, ինչ մենք ընդամենը գոյապահպանության խնդիր ենք լուծում: Իսկ գոյապահպանության խնդիր լուծող համակարգը դատապարտված է ոչնչացման: Որովհետև եթե համակարգը իր առջև խնդիր չի դրել զարգանալ ու առաջ գնալ, ապա նրա համար լավագույն տարբերակը ոչնչանալն է նեխել–փտելու ճանապարհով: 

– Եվ ի՞նչ. Դուք պարզե՞լ եք, թե մեր նախնիներն ինչպիսի պետական կառույցի մեջ են ապրել: Ո՞րն է պետականության մեր մոդելը:

– Հայկական համակարգը, որը և տրամաբանական է, նախ պետք է համապատասխանի ավելի մեծ` համամարդկային համակարգին: Ուստի` ի՞նչ է սպասվում համամարդկային կառավարման մոդելին: Այն կենտրոնացված պետականության մոդելից անցնելու է ցրված պետականության մոդելին: Ստեղծված է Եվրամիություն, որտեղ, փաստորեն, իշխող ժողովուրդներն ունեն ձայն այդ միության մեջ, իսկ ենթակա ժողովուրդները զրկված են ձայնից: Օրինակ` նորմանները, բասկերը և այլն:

Մինչդեռ պատմական զարգացման գործընթացներն այլ ուղղությամբ են գնում: Ժողովուրդների սոցիալական պահանջմունքները բավարարող ներկա համակարգերը պետք է քանդվեն և առաջ մղվեն ազգային ծրագրերի իրականացման խնդիրները: Այսինքն` պետք է ստեղծվեն այն միավորները, որոնք միայն ու միայն կարող են գոյություն ունենալ տարածքային կառավարման մոդելով:

Արդեն իսկ մեր ասածի նախադրյալները կան: Օրինակ, Ֆրանսիայում լավ հիմքերի վրա է դրված համատիրությունների գաղափարը: Դրանք չշփոթենք մեր համատիրությունների հետ, երբ պետությունը պարզապես իր պարտականությունները գցում է բնակիչների վրա: Դրանք ունեն տնտեսական, քաղաքական որոշիչ դերակատարում երկրի մեջ:

Ինչպես այլ երկրներում է, մեր երկրում էլ այսօր որոշակի նախաձեռնողների կողմից փորձ է արվում ներդնել քաղաքացիական սեփականության գաղափարը: Ի դեպ, այս գաղափարի կիրառումը լավագույնս կարելի է տեսնել Ալյասկայում, որտեղ նավթարդյունաբերողները եկամուտներից որոշակի քանակություն փոխանցում են Ալյասկայի քաղաքացիներին: Այսինքն` մարդիկ դառնում են սեփականատեր:

Սրանք առաջին ծիլերն են, որոնք հուշում են, թե համամարդկային զարգացումն ինչ ուղղությամբ է շարժվելու:

Սրան զուգահեռ, ամեն մի էթնոս կունենա կառավարման մոդելի իր առանձնահատկությունը: Խոսենք Հայաստանի մասին: Նախ շեշտենք, որ մոդելն ամբողջությամբ կգործի, եթե հայրենիքն ամբողջական է, կտրտված մասեր չունի: Նույնը` եթե օրգանիզմը կորցնում է իր օրգանները, չի կարող առողջ լինել: Մեր հայրենիքն այսօր ամբողջական չէ: Այդ է պատճառը, որ մեր ժողովուրդն ունի բավականին բարդույթներ: 

Քանզի մեր ինֆորմացիոն–էներգետիկ դաշտերը ամբողջական ինֆորմացիա մեզ չեն տալիս:

Սակայն այս տարածքը, որ մենք ներկայում ապրում ենք, Յոթնակնին է: Լինելով ամբողջի մաս, կրկին ամբողջ է: Ունի իր ինֆորմացիոն–էներգետիկ դաշտերը` հանձինս Սյունիքների: Մեծ Սյունիքի` Զանգեզուրի և փոքր Սյունիքի` Ղարաբաղի: Բայց ոչ միայն այն Ղարաբաղի, ինչ մենք ազատագրել ենք: Չարդախլուն ևս պետք է ներառվի: Որովհետև մեր ուժային դաշտի կենտրոնը Չարդախլուում է:

Տրված է, որ Հայաստանում պետք է գործի միայն ու միայն համատիրությունների վրա հենված պետական հին մոդելը: Երբ ինչպես քաղաքում, այնպես էլ շրջաններում, ստեղծվում են համատիրություններ: Վերջիններս ունեն տնտեսական բացարձակ անկախություն: Իսկ խնդիրները լուծվում են համատիրության ընդհանուր ժողովում: Այնպես չէ, ինչպես հիմա է. հողի, ծածկի համար համայնքն է պատասխանատու, բայց, չգիտես ինչու, շենքի առաջին հարկերը պետության կողմից վաճառված են մասնավորին: 

Մինչդեռ այդ գումարները պետք է գան համայնքին` ո’չ պետությանը: Այս դեպքում, ունենալով տնտեսական շահագրգռվածություն, համայնքը կհետաքրքրվի, թե ով է իր ղեկավարը, այսինքն` վերջինս կգտնվի համայնքի խիստ հսկողության տակ:
Խնդիր է նաև համայնքների միջև ընկած տարածքների տիրապետման հարցը: Դրանց` միջշենքային տարածությունների սեփականատերը կրկին համատիրությունն է: Փաստորեն մասնավոր սեփականություն չկա, չի լինում. անհատն ընդամենն ունի իր անձնական օգտագործման տարածքը: Մեր գյուղն էլ է ապրել նույն տրամաբանությամբ` ժամանակին 8–15 տարին մեկ հողի վերաբաշխում է տեղի ունեցել` ըստ ընտանիքի անդամների քանակի:

Քանի որ տիրապետում են նաև միջհամայնքային տարածությունները, ուստի նույն այդ համայնքները ստիպված են իրենք էլ միավորվել: Առաջանում է համայնքների միություն: Այն ղեկավարում է համայնքների միության ղեկավարների ընդհանուր ժողովը, որն էլ ընտրում է իր ղեկավարին: Ղեկավարը կատարում է այն որոշումները, որոնք ընտրել է փաստորեն համայնքի կամ համատիրությունների ղեկավարների ժողովը:

Այս դեպքում, ինչպես համայնքի ղեկավարի ընտրությունը, այնպես էլ նրա գործունեության վերահսկողությունը կատարվում է ներքևից վերև, և` ոչ հակառակը:

Ապա միավորվում են համայնքի ղեկավարների ընդհանուր ժողովները: Ստեղծվում է շրջանային համայնքների ընդհանուր ժողով` իր ղեկավարով: Այսպես բարձրանում է. ապա` գավառային, ապա` մարզային: Եվ արդյունքում ձևավորվում է Հայաստանի ֆեդերատիվ պետությունը` իր ուժային, զգացումային և մտավոր երեք մասերով:

Գլխավոր օրենքը հետևյալն է` ունենք ազգային սեփականություն, որը ոչ ոք չի կարող օտարել ազգից: Այսինքն` ոչ ոք իրավունք չունի ստորագրել մի թուղթ, թե մեկ մետր հող տրվելու է ուրիշին: Խոսքը նաև Արևմտյան Հայաստանի մասին է: Այսինքն` մենք չենք ճանաչում մեր հողերի զավթումն այլոց կողմից ու մեր հայրենիքի պառակտումը:

Արդյունքում ձևավորվում է համահայկական համայնքների համատիրության նախագահի պաշտոնը: Եվ երբ նախագահը փորձում է սխալ քայլ անել, միանգամից ամենաստորին համայնքները գումարում են իրենց ժողովները և պատգամ ուղարկում կատարվող քայլերի վերաբերյալ: Ընդամենը մի քանի ժամում կարող է նախագահը փոխվել: Եվ համահայկական համայնքների նախագահ է ընտրվում մեկ ուրիշը, ով կկատարի մարդկանց պատգամը:

– Այս մոդելը եղե՞լ է և գործե՞լ է մեր երկրում:

– Եղել և գործել է հին Հայաստանում: Շումերական արձանագրություններում, որոնք գրավոր առաջին տեղեկություններն են Հայաստանի` Արատտայի պետության վերաբերյալ, խոսվում է կառավարման այս ձևի մասին: Եվ այն հասել է մինչև Արշակունիների կառավարման ժամանակաշրջանը: 

Ի դեպ, կառավարման այս մոդելում կարևոր տեղ ունի նաև աշխարհաժողովը: Հասարակության բոլոր դասերի` քաղաքի բնակչության, գյուղացիության և սեպուհականության (սեպուհները` սեպ բառից: Տարածքների կառավարիչների կրտսեր որդիներն են, որոնք սեպի նման աշխատող դասին բաժանում են կառավարող դասից) ներկայացուցիչները, ինչպես նաև` նախարարներն ու բդեշխները գումարում էին ընդհանուր ժողով: Իսկ արքան հանդես էր գալիս որպես ժողովի քարտուղար: Նա իրավունք ուներ ձայն տալ, ձայնից զրկել: Աշխարհաժողովի որոշումը կատարվում էր անվերապահորեն, բոլորի կողմից: Այդ թվում` նաև տեղական կառավարիչների: Սրանք երկրի հիմնական` տարեկան որոշումներն էին, ըստ էության:

Եվ երբ արդեն մեր երկրում վերացվեցին աշխարհաժողովները, եկավ քրիստոնեությունը, ժողովները դարձան եկեղեցական ժողովներ: Ու ձևավորվեցին դասակարգերը, և պետությունն էլ դարձավ դասակարգային:

– Իսկ այս մոդելն ինչքանո՞վ է համահունչ ներկա ժամանակներին:

– Խոսքը չի վերաբերում տառացի կրկնությանը: Մենք պետք է շարժվենք հիմնական տրամաբանությամբ: Մեր առջև խնդիր դնենք տվյալ հայեցակարգը և նրան տանք համապատասխան կառուցվածք` միս ու արյուն:

Գոհար Սարդարյան

Ավստրալիան մտադիր է իր արևային վահանակներն արտադրելՔննարկվել է էլեկտրոնային դեղատոմսի` մարզերում գործարկման ընթացքը Ոսկեպարում Փաշինյանին այլևս չեն էլ սպասումԹուրք պաշտոնյան ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատի պատվիրակության հետ քննարկել է Հայաստան-Ադրբեջան կարգավորման հարցեր Երևանը կարող է հայտնվել կոտրած տաշտակի առաջ. ՌԴ ԱԳՆ «Հայաստանն ու Ադրբեջանը մոտ են խաղաղությանը, ինչպես երբեք». Հաջիև Եղեգնաձորում սպանության փորձ կատարելու վարույթով կալանավորվել է 32–ամյա բնակիչը 102-րդ բազայի և ՌԴ սահմանապահների առկայությունը Հայաստանի ինքնիշխանության միակ իրական երաշխիքն է. ՌԴ ԱԳՆ Անհայտ ծագման ինքնակոչների խմբավորում է ձևավորվել Շիրակի մարզում. պատգամավորն ահազանգում է Ucom-ի գլխավոր տնօրենը ելույթ է ունեցել աշխատաշուկային նվիրված համաժողովին Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հարաբերությունների կարգավորման հարցը չի քննարկվի. Ստանոն՝ ՀՀ-ԱՄՆ-ԵՄ հանդիպման մասին Հայաստանն ու Հնդկաստանը կընդլայնեն համագործակցությունը կինոարտադրության և տեխնոլոգիական բնագավառում «National Geographic»-ը ներկայացրել է Հայաստանում գինու մշակույթը Ապրիլի 1-ից ֆիզիկական անձանց կողմից անձնական օգտագործման ապրանքների համար սահմանված առցանց անմաքս առևտրի արտոնության շեմը ենթարկվելու է փոփոխության Ոսկու գինն աճել է Փաշինյանի թիրախում Արցախի իշխանություններն են Նավթի գներն աճել են Արցախից տեղահանված շուրջ 11 հազար մարդ է արտագաղթել Հայաստանից․ Գեղամ Ստեփանյան Մտքովս նույնիսկ չի անցել, որ վերջին անգամ եմ տեսնում Գագիկին․ երջանիկ տարիներից մնացին միայն քաղցր հուշեր Միջազգային պահանջ է՝ սահմանի որոշման ցանկացած գործընթաց որևէ ուժ չունի, եթե մարդկանց բնականոն կյանքը խաթարվում է. Թաթոյան Ամերիաբանկը ճանաչվել է 2024 թ-ի լավագույն բանկը Հայաստանում ըստ Global Finance ամսագրիԱլիևին նոր պատերազմ է հարկավոր. Ռուսական մամուլի անդրադարձը «Ավտովազ»-ը սկսել է Lada-ի արտադրությունն Ադրբեջանում Իսպանիայում տեղակայվել է ՆԱՏՕ-ի երրորդ ռազմածովային բազան Տաջիկստանում 9 մարդ է ձերբակալվել Crocus City Hall-ի գործով Ինչո՞ւ երեկ չհրապարակվեց Արայիկ Հարությունյանի մասնակցությամբ հարցազրույցը․ AzTV-ի պարզաբանումը Սպասվում է առանց տեղումների եղանակ, օդի ջերմաստիճանը կբարձրանա Եթե ընդունում ես, որ քեզնից ոչինչ չես ներկայացնում, դրանով նաև քո բանակցային դիրքերն ես թուլացնում. Դավիթ Ջամալյան Գերիների վերադարձը պետք է յուրաքանչյուր հայի աշխատանքի հիմքում լինի. Սեյրան Օհանյան Արտակարգ դեպք՝ Երևանում. BMW-ն հայտնվել է CPS բենզալցակայանի մոտակա տարածքում Մասնագիտությունը պահանջված և արդիական կլինի, քանի դեռ կլինի հանքարդյունաբերությունը. ԶՊՄԿ Հունաստանում 5,7 մագնիտուդ ուժգնությամբ երկրաշարժ է տեղի ունեցել Կարևոր․ կենսաթոշակի և նպաստի 10 % հետվճարի ծրագրից ո՞ր բանկերի քարտապաններն են կարող օգտվել «Արտավազդ» ամենամյա մրցանակաբաշխությունն այս տարի կյանքի կոչվեց «Գագիկ Ծառուկյան» բարեգործական հիմնադրամի շնորհիվ (տեսանյութ) Երևան-Նոյեմբերյան միջպետական ճանապարհը կարող է մնալ ադրբեջանցիների տոտալ վերահսկողության տակ․ Սուրեն Պետրոսյան (տեսանյութ) Նիկոլ Փաշինյանը՝ Հայաստանի դեմ պատերազմի առաջին գծում Նիկոլն Իլհամի փիառշիկն է դարձել Սա խելագարություն է, պետք է վե՛րջ դնել՝ թե չէ՝ կհասնենք նրան, որ թշնամուն խնդրենք՝ «մեզ մի սպանեք» Վաղվանից մեր հանրապետության բոլոր առևտրային բանկերը, բացառությամբ ՎՏԲ բանկի, դադարեցնում են МИР քարտերի սպասարկումը. Շաքե ԻսայանԱպրիլի 5-ից հետո ակնհայտորեն Հայաստանում քաղաքական նոր իրողություն է ստեղծվելու. Արշակ Կարապետյան Հայաստանի տարածքում արգելափակվել են Սոլովյովի հաղորդումները Ջուր չի լինի Իշխանությանն անհանգստացրել է Արցախի նախագահի պնդումը ՀՀ տարածքների նկատմամբ ադրբեջանական օկուպացիայի և տարածքային պահանջատիրության մասին․ Տիգրան Աբրահամյան Մարտի 29-ի եղանակային կանխատեսումները Fastex-ը վիրտուալ համերգներ է կազմակերպում «Ցերեբրում» վիրտուալ ԵրևանումԶատիկին հաջորդող մեռելոցն աշխատանքայի՞ն կլինի, թե՞ ոչ Իրավիճակը ՀՀ ավտոճանապարհներին և Լարսում Թթուջուր-Նավուր ավտոճանապարհը փակ է բոլոր տեսակի տրանսպորտային միջոցների համար Պուտինը զարմացած էր, որ Փաշինյանը ԼՂ-ն Պրահայում ճանաչել է Ադրբեջանի մաս. Լավրով Այսօր Ավագ Ուրբաթ է՝ Հիսուս Քրիստոսի չարչարանաց, խաչելության, մահվան ու թաղման հիշատակության օրը