Արսինե Խանջյանը, Ատոմ Էգոյանն ու Սերժ Թանկյանը դիտո՞րդ
ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆՀամաշխարհային հռչակ ունեցող մեր հայրենակիցները՝ Սերժ Թանկյան, Ատոմ Էգոյան, Արսինե Խանջյան և այլք, որոշել են որպես դիտորդներ մասնակցել 2017 թվականի Ազգային ժողովի ընտրություններին՝ իշխանություններին զգոն պահելու և ընտրախախտումները բացառելու համար։
Ընդհանրապես Հայաստանի ներքին կյանքում Սփյուռքի մասնակցության վերաբերյալ կա երկու հիմնական տեսակետ՝ մեկն այն է, որ Սփյուռքը պետք է ամենաակտիվ կերպով ներգրավված լինի Հայաստանի հասարակական–քաղաքական կյանքում, մյուսը` Սփյուռքն անելիք չունի Հայաստանի ներքին գործերում և առավել ևս քաղաքականության մեջ, իսկ եթե սփյուռքահայերը ցանկանում են մասնակցություն ունենալ երկրում ընթացող գործընթացներին, պետք է մշտական բնակություն հաստատեն Հայաստանում։
Այս երկու տեսակետների միջև շատ երկար կարելի է տատանվել, քանի որ երկու դեպքում էլ կան ռացիոնալ կետեր, որոնց հետ դժվար է չհամաձայնել։ Մի կողմից, եթե մենք խոսում ենք Հայաստան–Սփյուռք կապերի սերտացման անհրաժեշտության մասին, օգտագործում ենք նաև պետական մակարդակով Սփյուռքի տարբեր ռեսուրսները և վերջապես նույն մեր հայրենակից սփյուռքահայերով հպարտանում ու ներկայանում աշխարհին, ապա տրամաբանական է, որ նրանք էլ իրենց հերթին կփորձեն մասնակից դառնալ Հայաստանի կյանքին։ Մյուս կողմից կարծիք է հնչում, թե նման անհատները, մշտապես չբնակվելով Հայաստանում, չկիսելով հայաստանցու հոգսն ու առօրյան, իրավունք չունեն խառնվել երկրի ներքաղաքական կյանքին։
Սակայն թողնելով այս տեսակետների հակասությունները, անդրադառնանք հայ հայտնիների կողմից որպես ընտրությունների դիտորդ ներկա լինելու հանգամանքին։ Անշուշտ, անկախ Սփյուռք–Հայաստան հարաբերությունների մակարդակից ու դրանց շուրջ եղած տարակարծություններից, պետք է արձանագրենք, որ Սփյուռքի կամ սփյուռքահայ գործիչների ցանկությունը` մասնակցել Հայաստանում կատարվող գործընթացներին, արդեն իսկ դրական է, և այս առումով պետք է շեշտել, ծայրահեղական է այն մոտեցումը, թե սփյուռքահայը, որը չի ապրում Հայաստանում, իրավունք չունի խառնվել երկրի ներքին գործերին։
Սակայն այստեղ խնդիրն այլ է։ Սերժ Թանկյանի կամ Արսինե Խանջյանի մասնակցությունը ընտրություններին որպես դիտորդ, կամ որևէ այլ ձևաչափով, գուցե և շատ դրական ցանկություն է, այստեղ սակայն հարցն այն է, թե ինչ խնդիր նրանք կարող են լուծել։ Ըստ էության ընտրությունների վերահսկման գաղափարի առումով մեր հայրենակիցները փոքր–ինչ հետ են մնացել հայաստանյան իրականությունից, քանի որ այստեղ ընտրությունների տոտալ վերահսկողություն գաղափարն առաջ է քաշվել 2–3 տարի առաջ։ Ավելին, անցած ՏԻՄ ընտրությունները ցույց տվեցին, որ իշխանությունները ընտրակեղծիքների, ավելի բարդ ու անաղմուկ եղանակներ են գտել, և ընտրակեղծարարությունը կամ ընտրակաշառքը տեղի են ունենում ընտրատեղամասերից դուրս։ Այսինքն, բուն քվեարկելու գործընթացը գրեթե անթերի է անցնում, ամենայն հավանականությամբ, առաջիկա խորհրդարանական ընտրություններում նույնպես ընտրատեղամասերում որևէ լուրջ խախտում չի արձանագրվի։ Նման պարագայում արդեն հարց է առաջանում, թե ինչ վարքագիծ կդրսևորեն մեր սփյուռքահայ բարեկամները, արդյոք, կկարողանա՞ն տեսնել այն շատ ավելի խորքային երևույթները, որոնք առկա են ցանկացած ընտրական պրոցեսում, թե պարզապես կարձանագրեն «քաղաքակիրթ» ընտրությունների փաստը։ Արդյոք Սերժ Թանկյանը կամ մյուսները պատրա՞ստ են առերեսվել հայկական իրականության հետ, որի մասին նրանք խորը պատկերացումներ չունեն ու պետք էլ չէր, որ ունենան, սակայն եթե ցանկանում են դրական գործոն դառնալ հայաստանյան կյանքի գործընթացներում, ակամայից հանդիպելու են այն իրականությանը, որի մասին նրանք հեռավոր պատկերացումներ ունեն։
Այս տեսանկյունից թերևս պետք է բոլոր այն սփյուռքահայ գործիչներին, որոնք ցանկություն ունեն որևէ կերպ մասնակից դառնալ Հայաստանի հասարակական–քաղաքական գործընթացներին, նախապատրաստել, որպեսզի վարդագույն ակնոցներով չտեսնեն մեր իրականությունը և ոչ էլ չափից ավելի մուգ ու գորշ երանգներով, այլ ուղղակի կարողանան տեսնել իրական պատկերը։ Սա շատ կարևոր հանգամանք է, քանի որ ամենայն հավանականությամբ որևէ սփյուռքահայ գործիչ առանց, այսպես ասած, համապատասխան պատրաստվածության, չի կարող սթափ գնահատական տալ հայաստանյան որևէ իրողության։
Աղասի Մարգարյան
PressMedia.am վերլուծաբան