Մենք շալակում ենք ՌԴ–ՆԱՏՕ հարաբերությունների բեռը. Արա Պապյան
ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑՄեր հյուրն է «Մոդուս Վիվենդի» կենտրոնի ղեկավար Արա Պապյանը
– Պարոն Պապյան, ինչպե՞ս եք գնահատում հայ–ռուսական համատեղ զորախմբի ստեղծման փաստը:
– Ցանկացած երևույթ գնահատելու համար պետք է այդ երևույթի դրական և բացասական հետևանքները հաշվի առնենք: Մինչ համատեղ այս զորախմբի ստեղծումը, մենք ունեինք համագործակցության բազմաթիվ ձևեր, պայմանագրեր, որոնցով հայկական և ռուսական բանակները համագործակցում են: Հետևաբար ինձ համար պարզ չէ, թե ինչ նոր բան պետք է ավելացնի այն, եթե դիտարկենք հայկական կողմի շահը: Եթե ռուսական բանակը ինչ–որ պատերազմի ժամանակ մտադիր էր պաշտպանելու Հայաստանը, ապա դրա իրավական հիմքը միանգամայն գոյություն ուներ:
Հիմա այս զորախումբը ստեղծվում է այն սկզբունքով, որ խաղաղ ժամանակ այն ղեկավարելու է հայկական կողմը, իսկ պատերազմի ժամանակ դրվելու է ռուսական ենթակայության ներքո: Սա բավականին խնդրահարույց մոտեցում է: Ստացվում է, որ զորախմբի ծախսերը մենք ենք հոգալու, քանզի խաղաղ ժամանակ այն «մերն»է, բայց իրականում նրանից օգտվել չենք կարող. ռուսական կողմն է պատերազմի ժամանակ այն ղեկավարելու:
– Նշանակում է ազգային անվտանգության առումով սա բավականին խնդրահարույց քա՞յլ է մեզ համար:
– Այո, քանզի սա ոչինչ մեզ չի տալու, բայց առաջացնելու է նոր խնդիրներ: Կողմնակիցներից շատերն ասում են, որ սա, ըստ էության, ոչինչ չի փոխում, նման վիճակ կար արդեն, պարզապես միջպետական փաստաթղթով ամրագրվել է եղած իրավիճակը: Իսկ եթե ոչինչ չի փոխվում, ապա ի՞նչ կարիք կար ամրագրել միջպետական փաստաթղթով: Այն դեպքում, երբ միջգերատեսչական փաստաթղթերով ամրագումը կար: Քանզի, երբ այն դառնում է միջպետական, ապա Հայաստանը դրանից ստանում է բացասական լուրջ հետևանքներ:
Արդեն իսկ արևմտյան բազմաթիվ լուրջ վերլուծաբաններ խոսում են այս մասին: Սա նշանակում է, որ դրանով Ռուսաստանի բոլոր թշնամիներն ինքնըստինքյան դառնում են Հայաստանի թշնամիներ: Իսկ այսօր Ռուսաստանը շատ ավելի թշնամիներ ունի, քան բարեկամներ: Նաև շատ ավելի թշնամիներ ունի, քան ունի Հայաստանը:
– Իսկ ՆԱՏՕ–ի հետ մեր հարաբերությունները հետընթաց չե՞ն ապրի:
– Բնականաբար կապրեն: Ռուսաստանը նաև ՆԱՏՕ–ի հետ խնդիրներ ունի: Այն չի ուզում, որպեսզի ՆԱՏՕ–ն ընդլայնվի դեպի բալթյան երկրներ, չի ցանկանում հրթիռներ տեղադրի Արևելյան Եվրոպայում և այլն, և այլն: Ի վերջո, մեզ ի՞նչ այս ամենից. դա Ռուսաստանի խնդիրն է: Ստացվում է, որ Ռուսաստան–ՆԱՏՕ վատ հարաբերությունները մենք շալակում ենք: Հայաստանը ՆԱՏՕ–ի համար դառնում է ակամա թիրախ:
– Իսկ մենք կարո՞ղ էինք խուսափել դրանից, եթե մեծ եղբայրը պահանջում էր:
– Ամեն ինչ էլ կարող էինք անել: Եվ առաջներում արել ենք: Միշտ էլ մեծ եղբայրը պահանջել է: Եվ ինչքան էլ ընդառաջել ենք, էլի դժգոհ է մնացել: Որովհետև նրանք այլ կերպ են նայում հարցին. մտածում են, որ մենք պարտավոր ենք իրենց համար առավելագույնս զոհաբերել մեր ազգային շահերը:
– Սրանով փաստորեն մեծանալու է նաև ռուսների կողմից Հայկական զինված ուժերի նկատմամբ վերահսկողությունը:
– Բնականաբար: Փաստորեն մեկ ամբողջ կորպուս մենք այլևս չենք տնօրինելու: Հինգ կորպուսից` մեկը: Այն փաստորեն մեր բանակի 20%–ն է: Այսինքն` մեր բանակի 20%–ը հանձնում ենք ռուսներին:
Իսկ թե դա ինչ հետևանքներով է հղի, պետք է նայենք պատմությանը: Երբ հայերին Սումգայիթում կոտորում էին, մենք համատեղ բանակ ունեինք ռուսների հետ, և այդ բանակը ուշացավ ու մեզ չօգնեց: Իսկ 1990–ականների սկզբին նույն այդ բանակը մեր դեմ կռվեց: Այսինքն` եթե այդ բանակում հայ գեներալ կա, դա դեռ ոչինչ չի նշանակում: Սովետական բանակում էլ լիքը հայ գեներալներ կային: Ցարական Ռուսաստանի բանակում էլ հայ գեներալներ կային: Կային նաև հայ զինվորներ: Իսկ Ռուսաստանը հայ զինվորներին ուղարկում էր կռվելու Գերմանիայի դեմ, իսկ հարավում թուրքերը հայերին կոտորում էին:
Իսկ Հայոց բանակն այսօր անկախության միակ հիմնասյունն է, որ մնացել է: Մենք տնտեսություն չունենք, այն Ռուսաստանինն է, մենք արտաքին քաղաքականություն չունենք, այն սպասարկում է Ռուսաստանը, անգամ լեզվի հարցով են փորձում իրենց քայլերն անել: Մնացել է միայն բանակը:
– Այսինքն` այս փուլում մեր ինքնիշխանությունը հերթական հարվա՞ծն է ստանում:
– Եթե մենք նայում ենք Սովետական Միության ստեղծման պատմությունը, ապա այն՝ որպես ունիտար պետություն, միանգամից չստեղծվեց: 20–ականներին կային ազգային բանակներ, զորախմբեր: Հետո աստիճանաբար դրանք ոչնչացվեցին: Որովհետև հասկանում էին, որ եթե ունես բանակ, ապա դու ունես որոշակի անկախություն:
Չմոռանանք նաև, որ հայ–ռուսական ներկա համատեղ զորախմբում անուն–ազգանունով հայ սպաները ենթարկվելու են ռուսական պրոպագանդային, նրանց աշխատանքային լեզուն լինելու է ռուսերենը: Եվ կարճ ժամանակ անց այդ զորախումբը դառնալու է 11–րդ կարմիր բանակի նման մի բան:
Գոհար Սարդարյան