Չհաջողված հռետորաբանություն

«Ելք» դաշինքի թերևս ամենասպասված ելույթը Նիկոլ Փաշինյանինն էր: Մեղմ ասած, նրա ելույթը հիասթափեցրեց, իսկ համագումարին, մեծ հաշվով որևէ արտառոց բան տեղի չունեցավ: Բացի այն հանգամանքից, որ չեղավ տեսլական, գաղափարական, հիմնաքարային և այլ դրույթների ներկայացում, նաև չեղան ելույթներ, որոնցից կարելի էր ընկալել նոր խոսք:

 

Գալով Փաշինյանի ելույթին, պետք է արձանագրենք մի քանի հանգամանք: Փաշինյանը կարծես հրաժարվում է իր նախկին հռետորաբանությունից և նրա ելույթներում չկա այն նախկին սրությունը, որն այդքան գնահատում էր պոպուլիզմի կարոտ հանրույթը: Մի ժամանակ, նրա գործելաոճը, ժեստերի լեզուն, խոսքի մատուցման արվեստը, ճիշտ օրինակումն էր մեծն առաջնորդ Դուչեի ̀ Բենիտո Մուսսոլինիի: Հիմա դա չկա: Մի տեսակ խավար և հոգնածություն է նկատվում նրա խոսքում: Մյուս կողմից, ամենատարբեր հնարքներ, նա շատ անհաջող է կիրառում: Օրինակ ̀ հռետորական արվեստում շատ է ընդունված անաֆորա երևույթը: Հռետորները շատ հաճախ կիրառում են այդ հնարքը: Հնարքի էությունը կայանում է նրանում, որ վառ կամ արտահայտիչ միտքը կամ բառը կրկնում ես մի քանի անգամ, որպեսզի լսողների մոտ ուժեղացնի հուզական զգացողությունները: Այս ամենը նրա ելույթում, ինչ խոսք, չստացվեց: Ավելին, արձագանքները մի տեսակ հերթապահ էին: Սա ունի իր տրամաբանական բացատրությունը, երբ ժամանակի ընթացքում դնում ես բարձր շեմ, հասարակությանը սովորեցնում ես երբեմն նաև հայհոյական բովանդակության ճառերի, իսկ հետո նվազեցնում ես ինքդ քո սահմանած շեմը, այլևս դադարում ես լինել ընկալելի: Սա հռետորաբանության մասով:

 

Գալով բուն ելույթին, պետք է արձանագրել, որ անլուրջ է նման քաղաքական գործընթացներից առաջ, խոսքի առանցքում դնել բանան ներկրելու մենաշնորը: Սա կսազեր Ազգային ժողովի մի հերթական ճառի, որը կարող էր վերաբերվել մենաշնորհներին: Տողերիս հեղինակի համար, մինչև վերջ հասկանալի չէր, թե ի՞նչ էր ուզում ասել Փաշինյանը, ի՞նչ միջոցներով է նրա դաշինքը գնալու հաղթանակի, ի՞նչ քայլեր են անելու հասարակության դրական վերաբերմունքը շահելու համար և այլն: Մյուս կողմից, նա սկսեց նահանջել նախկին պիտակներից, որը նրա խոսքը դարձնում էր ավելի մասսայական: Բովանդակային եզրույթները, անգամ իշխանությանը քննադատելու հարցում փոխկապակցված չէին ու չկար հստակ հասցեատեր, եթե չհաշվենք նույն մենաշնորհների մասով Սերժ Սարգսյանին թիրախ դարձնելը: Եթե անգամ, թիրախ է դառնում երկրի ներքին տնտեսական վիճակը և երազանքը կյանքը սկսել առավոտյան վեցին, ապա դա պետք է լինի հիմնավորված, մանրամասն և ծրագրային: Այլապես, նման մոտեցումը գիտության մեջ կոչվում է դիլետանտություն: Գալով Արցախյան հարցի կարգավորմանը և փոխզիջումներին, նա բավականին աբսուրդ միտք է հնչեցնում.-«Ադրբեջանը յոթ միլիարդի զենք է գնել, որ փոխզիջմա՞ն գնա»։: Ինչ միտք սփոփիչ: Ներեցեք, բայց սա արդեն խախտում է տրամաբանական ցանկացած եզր: Ըստ այս տրամաբանության, 1974-ին-ին, ԽՍՀՄ-ն ուներ այնքան միջուկային զենք, որը կբավարարեր կործանել մոլորակը 32 անգամ, իսկ նույն թվականին, իր ունեցած միջուկային զենքի ծավալներով, ԱՄՆ-ն կարող էր կործանել Երկիր մոլորակը 51 անգամ: Ու ի՞նչ, դադարեին միմյանց հետ ընդհանրապես երկխոսելը և գնային ինքնակործանման ճանապարհո՞վ: Նման մտահանգման հասնելը, ու այն ծառայեցնել նեղ քաղաքական նկատառումներով, կարող է ունենալ երկու նպատակ: Առաջին, կամ այն խուսանավում է խնդրից, որի պատասխանը չունես, կամ դրանով նպատակ ես հետապնդում մանիպուլացնելու որոշակի զանգվածի:

 

Ամփոփելով ասվածը, հարկ է նշել, որ Փաշինյանը և ընդհանրապես Ելքի առաջնորդները, պետք է խմբագրեն իրենց հռետորաբանությունը և մոտեցումները, ինչպես նաև հանդես գան ավելի կառուցողական և ծրագրային ելույթներով:

 

Արշակ Արշակյան

 

Կիսվել