Ադրբեջանը հասավ նպատակին. Ինչ է անելու Հայաստանը
ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՀայաստանի արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է, թե Մոսկվայում ապրիլի 28-ին տեղի կունենա Ռուսաստանի, Հայաստանի եւ Ադրբեջանի արտգործնախարարների հանդիպում, որի ընթացքում կքննարկվեն Արցախի խնդրի կարգավորմանը վերաբերող հարցեր:
Փաստացի, Բաքուն հասավ եռակողմ այդ հանդիպումը նախաձեռնելու իր նպատակին, որը համառորեն հետապնդում էր դեռեւս հունվարից: Եռակողմ հանդիպման մասին Ադրբեջանի արտգործնախարար Մամեդյարովը հայտարարեց դեռ 2017 թվականի հունվարին Մոսկվա կատարած այցից հետո, ընդ որում դժգոհելով այցի արդյունավետությունից: Վերադառնալով Բաքու՝ նա հայտարարեց, որ Մոսկվան ունի այդպիսի եռակողմ հանդիպում կազմակերպելու մտադրություն, եւ Բաքուն ողջունում է դա:
Երեւանը քաղաքավարի մերժեց: Մեկ օր անց Հայաստանի արտգործնախարար Նալբանդյանը հայտարարեց, թե հայտնի չէ այդպիսի հանդիպման մասին, եւ Երեւանը տեղյակ է միայն Մյունխենում ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների հովանու ներքո անցկացվելիք հանդիպման մասին: Մոսկվան չհաստատեց եռակողմ հանդիպման նախաձեռնությունը, հայտարարելով միայն, թե դեմ չի լինի կազմակերպել, եթե կողմերը ունենան ցանկություն, բայց չի կարող որեւէ մեկին պարտադրել այդպիսի հանդիպում:
Փաստացի, Ռուսաստանն այդպիսով Բաքվին հայտնում էր, որ ի վիճակի չէ Երեւանին բերել եռակողմ հանդիպման: Ի վիճակի չէ, թե՞ չունի ցանկություն, կամ խնդիրը չի համարում այնքան կարեւոր, որ փորձի Երեւանից հասնել համաձայնության, պարզ չէր: Աներկբա է, որ ապրիլի պատերազմից հետո Երեւանի հետ հարաբերությունում Մոսկվան հայտնվել է որոշակի բարդ իրողությունների եւ որոշակի կաշկանդվածության առաջ, հաշվի առնելով ապրիլի պատերազմին իր «մերկացումը»՝ գործնականում հակահայկական կամ մեղմ ասած անտարբեր կեցվածքի պատճառով:
Մյունխենում տեղի ունեցավ Մինսկի խմբի համանախագահների հովանու ներքո հանդիպումը: Դրանից կարճ ժամանակ անց Բաքուն կրկին հրապարակ բերեց եռակողմ ֆորմատի հարցը, Երեւանը կրկին մերժեց «քաղաքավարի», Մոսկվան կրկին չստանձնեց այդպիսի հանդիպում անցկացնելու հանձնառություն, եւ Բաքվի ցանկությունը կրկին մնաց անկատար:
Եռակողմ ֆորմատը Բաքվի համար ցանկալի ֆորմատ է, այն ոչ դե յուրե, բայց դե ֆակտո Մինսկի խմբի համանախագահությանը զուգահեռ ֆորմատ է: Իսկ Բաքուն բացահայտորեն դժգոհում է ԱՄՆ եւ Ֆրանսիայի «հայամետ» քաղաքականությունից: Միեւնույն ժամանակ, Արեւմուտքում բացահայտվում են Բաքվի «խավիարային դիվանագիտության» օրինակները:
Ի տաբերություն արեւմտյան անհարմարությունների, Բաքվի համար Ռուսաստանի եվրասիական հովանին հարմարավետ տարածություն է, ընդ որում փորձված հարմարավետությամբ: Ի վերջո, Բաքուն հենց այդ հարմարավետ ֆորմատում է հասունացրել ապրիլյան ագրեսիան ռազմա-քաղաքական հավասարակշռության խախտմամբ, իհարկե Հայաստանի քաղաքական ղեկավարության ակնառու իշխանական կոմֆորմիզմից բխող արտաքին քաղաքական մի շարք կոպիտ սխալների ուղեկցությամբ:
Փորձված հարմարավետության պայմաններում, հատկապես Վիեննայի օրակարգի պարտադրման առաջ կանգնելուց հետո, լիովին հասկանալի է Ռուսաստանի հովանու ներքո եռակողմ ֆորմատը վերականգնելու Բաքվի ձգտումն ու համառությունը, քանի որ դա է ապրիլյան չստացված ագրեսիայի փակուղուց դուրս գալու ճանապարհը:
Սանկտ-Պետերբուրգի հանդիպմանը Բաքուն մասնակի անցավ այդ ճանապարհը՝ ՌԴ աջակցությամբ, որտեղ Վիեննայի օրակարգը փորձ արվեց փոխարինել Սանկտ-Պետերբուրգի օրակարգով: Սակայն այդ հանդիպման հաջորդ օրը Երեւանում Ֆրանսիայի դեսպանը հայտարարեց, որ թեեւ Սանկտ-Պետերբուրգում չի եղել հրադադարի մեխանիզմի ներդրման մասին խոսք, այդուհանդերձ իրենց համար դա է առաջնահերթությունը:
Բաքվի համար պարզ է, որ ըստ երեւույթին մեկ հանդիպումով փակուղուց դուրս գալ հնարավոր չէ, անհրաժեշտ է վերականգնել ամբողջական եռակողմ գործընթաց, եւ Ադրբեջանն ըստ երեւույթին Ռուսաստանին փորձում է բերել դրան: Ռուսաստանը ապրիլից հետո ունի նույնպես փակուղային վիճակ եւ ստիպված է որոշակի քայլեր կատարել Հայաստանի անվտանգության եւ ռազմա-քաղաքական հավասարակշռության վերականգնման ուղղությամբ:
Բայց ռազմավարական իմաստով Մոսկվան շարունակում է մնալ նախաապրիլյան տիրույթում, իսկ Մոսկվայի մարտավարական «շեղումները» Բաքուն թերեւս փորձում է չեզոքացնել Եվրասիական միությանն անդամակցելու խաղաքարտը կրկին խաղարկելով: Մարտի 31-ին ադրբեջանական ԱՊԱ գործակալության հարցին ի պատասխան Լավրովը հայտարարել է, որ Ռուսաստանը կողջունի Բաքվի անդամակցությունը ԵՏՄ-ին:
Իսկ ինչպես հայտնի է, Բաքուն դրա «գինը» սահմանել է Արցախի խնդրում իր ծրագրերին ռուսական աջակցությունը: Մյուս կողմից թերեւս հասկանալի է, որ թե Բաքուն, թե Մոսկվան հստակ գիտակցում են, որ գործնականում զբաղված են երկուստեք «բլեֆով». Բաքուն չի անդամակցի ԵՏՄ-ին՝ Արցախի հարցում աջակցություն ստանալով, իսկ Մոսկվան էլ չի ցուցաբերի այդ աջակցությունը, քանի որ Մոսկվայի խնդիրը Արցախում ոչ թե Բաքվի, այլ հենց իր ներկայացվածությունն ընդլայնելն է:
Այդուհանդերձ երկուստեք այդ «բլեֆի» միջոցով ընթանում է դիրքային գործընթաց, որտեղ Հայաստանը մինչեւ ապրիլ վերածվել էր օբյեկտի: Ապրիլից հետո հայկական զինուժի ահռելի ջանքով Հայաստանը վերականգնեց սուբյեկտությունը:
Գործնականում խնդիրն այն է, թե արդյոք Հայաստանը պահում է իր սուբյեկտությունը, թե՞ Բաքուն կհաջողի իր համար հարմարավետ եռակողմ ֆորմատի վերականգնման փորձն, ու այդպիսով կրկին Հայաստանը կվերածվի օբյեկտի:
Ըստ այդմ առաջանում է հարցը, թե ինչի՞ համար է Նալբանդյանը մեկնում Մոսկվա, երբ մինչ այդ երկու անգամ Հայաստանը քաղաքավարի կերպով մերժել է եռակողմ այդ հանդիպման նախաձեռնությունը, թույլ չտալով Մինսկի, իսկ ավելի շուտ Վիեննայի օրակարգին դե ֆակտո զուգահեռ օրակարգի ձեւավորում:
Բաքվին հաջողվե՞լ է հասնել նրան, որ Ռուսաստանը «բերման ենթարկի» Նալբանդյանին, թե՞ Հայաստանին է հաջողվել եռակողմ այդ հանդիպմանը ներդնել իր օրակարգը:
Ի դեպ, հետաքրքիր է, որ Մոսկվայի հանդիպման մասին պաշտոնական հաստատմանը զուգահեռ, Հայաստանի ԱԳՆ-ն հաղորդագրություն է տարածել նաեւ այն մասին, որ Հայաստանի ու Ադրբեջանի արտգործնախարարների առաջիկա հանդիպման թեմային անդրադարձ է կատարվել Երեւանում Նալբանդյանի եւ Հարավային Կովկասի ու Վրաստանի ճգնաժամի հարցերով ԵՄ հատուկ ներկայացուցիչ Հերբերտ Զալբերի հանդիպմանը: Ի՞նչ է հայտնել Զալբերը Նալբանդյանին Մոսկվայի հանդիպման կապակցությամբ, կամ ի՞նչ է ասել Զալբերին Նալբանդյանը:
Հակոբ ԲԱԴԱԼՅԱՆ, ԼՐԱԳԻՐ