Մեքսիկայում Հայաստանի դեսպանը հարցազրույց է տվել El Universal պարբերականին
ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆՄեքսիկայում ՀՀ դեսպան Արա Այվազյանը հարցազրույց է տվել մեքսիկական հայտնի El Universal պարբերականին: «Արմենպրես»-ը ներկայացնում է հարցազրույցն ամբողջությամ:
Հայոց Ցեղասպանություն, 102 տարի անց
Որպես Ցեղասպանություն վերապրած ազգ, որն այժմ ունի իր սեփական պետությունը, մեր բարոյական պարտքն ենք համարում դատապարտել և պատժել անցյալի և ներկայի հանցագործությունները:
Ապրիլի 24-ին ողջ աշխարհի հայերը հարգում են 20-րդ դարի առաջին Ցեղասպանության (1915-1923) զոհերի հիշատակը: 1915 թվականի ապրիլի 24-ի գիշերը թուրքական իշխանություններն Օսմանյան կայսրության մայրաքաղաք Կոստանդնուպոլսում ձերբակալեցին 600-ից ավել մտավորականների, քաղաքական և կրոնական առաջնորդների, որպեսզի քարավաններով ուղարկեն նրանց երկրի խորքերը՝ սպանելու վերջնանպատակով: Այսպես սկսվեց Օսմանյան կայսրության կողմից հայ ժողովրդի բնաջնջման պարբերական և կանխորոշված պլանի իրագործումը: Ութ տարիների ընթացքում հայոց քաղաքակրթության բնօրրանը դատարկվեց:
Հայոց ցեղասպանության 102-րդ տարելիցը հարգելուց և մեր մեկուկես միլիոն զոհերին հարգանքի տուրք մատուցելուց հարկ է հիշել այդ ողբերգության ծավալներն ու հետևանքները մեր ժողովրդի համար: Այդ իսկ պատճառով կուզենայի հակիրճ անդրադառնալ խնդրի տարբեր փուլերին և մինչև Հայոց Ցեղասպանության միջազգային ճանաչումն ընկած դժվարին ճանապարհին:
1. Մեծ եղեռնի «ճարտարապետներն» ու իրագործողները, ինչպես նաև Թուրքիայի Հանրապետության հաջորդիվ բոլոր կառավարությունները համոզված են եղել, որ հայ ժողովրդի հանդեպ իրագործած ոճրագործությունները կմնան պատմության ստվերի տակ: Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո, գերտերությունները, բնական է, որ, հակառակ իրենց սկզբնական հայտարարություններին, որով պարտավորվել էին պատասխանատվության ենթարկել և պատժել Օսմանյան կայսրությունում հայերի մասսայական սպանությունների կազմակերպիչներին և իրագործողներին, զբաղված էին աշխարհաքաղաքական բաժ անումներով և գաղտնի պայմանագրերի կնքմամբ՝ իրենց ազգային շահերն առաջ մղելու համար: Մի բան, որ Ազգերի լիգայում Փախստականների հարցերով գերագույն հանձնակատար, ականավոր քաղաքական գործիչ, դիվանագետ, նորվեգացի գիտնական Ֆրիտյոֆ Նանսենը որակել էր որպես «դավաճանություն մի ողջ ազգի նկատմամբ»: Հայոց ցեղասպանության ամենադաժան ժառանգությունը՝ անպատժելիությունը, երկու տասնամյակ հետո ոգեշնչեց նացիստներին իրականացնել հրենաերի բնաջնջման նախագիծը՝ Հոլոքոստը: Մեկ տասնամյակ հետո հրեական ծագումով լեհ իրավաբան Ռաֆայել Լեմկինի կատարած ահռե լի աշխատանքի շնորհիվ էր, որ 1948 թվականին ՄԱԿ-ում ընդունվեց Ցեղասպանության հանցագործությունը կանխման և դրա համար պատժի մասին կոնվենցիան: Պատահական չէր, որ Ցեղասպանության 50-ամյակի նախաշեմին տեղի ունեցան երկու կարևոր իրադարձություն: 1965 թվականի ապրիլի 22-ին Ուրուգվայը դարձավ առաջին երկիրը, որը պաշտոնապես ճանաչեց Հայոց ցեղասպանությունը: Երկու օր անց, նույն տարվա ապրիլի 24-ին, Սովետական Հայաստանում, մեծամասամբ ուսանողներից և մտավորականներից բախկացած մի հոծ բազմություն, այն ժամանակ ԽՍՀՄ-ին ոչ բնորոշ երթ կազմակերպեց` Հայոց ցեղասպանության ոհերի հիշատակին հարգանքի տուրք մատուցելու համար Կրեմլից թույլտվություն պահանջելու նպատակով: Այդ պահից ՛՛մոռացված Ցեղասպանությունը՛՛ մտավ միջազգային օրակարգ:
2. Մինչև 1991 թվականի Հայաստանի անկախությունը, Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման հիմնական աշխատանքը մեծամասամբ կատարվում էր Սփյուռքի հայկական քաղաքական կուսակցությունների, ինստիտուտների և մտավորականների կողմից, որոնք դա Հայկական հարց կոչեցին: Զուգահեռաբար, Ցեղասպանության և Հոլոքոստի հարցերով զբացվող ամենաականավոր գիտնականները, ինչպիսիք են միջազգային իրավունքի մասնագետներ, խորը հետազոտությունների միջոցով եկան եզրահանգման, որ Հայերի ցեղասպանությունն Օսմանյան կայսրաությունում անհերքելի փաստ է և չունի կանոնադրական սահ մանափակումներ: Այդ պահից, որպես պատասխան, Թուրքիայի Հանրապետությունը գործի դրեց, այսես կոչված, ժխտողականության քաղաքականության իր ամբողջ զինանոցը:
3. 1991 թվականին Հայաստանի Հանրապետության անկախացումով Ցեղասպանության միջազգային ճանաչման գործընթացի համար նախանշվեց մի նոր փուլ, մասնավորապես, երբ 1998 թվականին այն հայտարարվեց մեր արտաքին քաղաքականության առաջնահերթություն: Այս համատեքստում հարկ է ընդգծել, որ անկախ Հայաստանի ոչ մի առաջնորդ ոչ մի պայմանի ներքո չի շահարկել Թուրքիայի իրագործած Ցեղասպանությունը` որպես բարիդրացիական հարաբերությունների նախապայման: Ընդհակառակը, մեզ համար շատ կարևոր է ունենալ հուսալի եւ կանխատեսելի հարևան, որի հետ փոխշահավետ համագործակցության և անկեղ ծ երկխոսության միջոցով կարող ենք միասին ստեղծել բարենպաստ միջավայր՝ մեր ընդհանուր պատմության դառը էջերը փակելու համար: Ժամանակակից պատմությունն ունի բազմաթիվ վկայություններ, երբ տարբեր երկրներ, ինչպիսիք են Գերմանիան և Ֆրանսիան, Գերմանիան և Իսրայելը, հաշտվել են և անհրաշեժտ նախադրյալներ են ստեղծել գալիք սերունդների խոստումնալից և համատեղ ապագայի համար: Ցավոք, Անկարան ցույց է տվել, որ դեռ պատրաստ չէ առերեսվել իր պատմության ամոթալի մասին: Այս առումով նրա անզիջում դիրքորոշումն ամրապնդվել է և շարունակվում է ամրապնդվել քաղաքական նպատ ակահարմարության, աշխարհաքաղաքական հաշվարկների և տնտեսական շահերի գործոններով, որոնք որոշ երկրների կողմից ավելի են կարևորվում, քան պատմական ճշմարտությունը, արդարությունն ու մարդու իրավունքների պաշտպանությունը: Միևնույն ժամանակ, ՄԱԿ-ի Կոնվենցիան սահմանում է, որ ցեղասպանությունը հանցագործություն է մարդկության դեմ, որի դեմ պայքարը ողջ միջազգային հանրության, և հատկապես, Կոնվենցիան ստորագրած երկրների պարտավորությունն է: Վերջին 25 տարիների ընթացքում, չնայած բոլոր հնարավոր խոչընդոտներին և Թուրքիայի ժխտողականության և շանտաժի քաղաքակ անությանը՝ մոտ 30 երկիր և տարբեր միջազգային կազմակերպություններ դատապարտել են Հայոց ցեղասպանությունը: Հայաստանը բարձր է գնահատում այն փաստը, որ Լատինական Ամերիկայի ժողովրդավարական երկրներն էքսպոնենտալ կերպով ճանաչում և դատապարտում են մարդկության դեմ այս ոճիրը: Հիացմունքի են արժանի Ուրուգվայի, Արգենտինայի, Չիլիի, Բրազիլիայի, Վենեսուելայի, Բոլիվիայի և Պարագվայի քաղաքական համարձակությունն ու վերջիններիս անառարկելի սատարումը մարդու հիմնարար իրավունքներին: Հուսով ենք, որ առաջիկա տարիներին Մեքսիկան նույնպես կներառվի այդ ցանկոմ: Այս առումով դեռ շատ բան ունենք անելու՝ կոտրելու համար լռության, տգիտության և անտարբերության պատն աշխարհի տարբեր երկրներում և տարածաշրջաններում: Այսօր յուրաքանչյուր ոք պարտավոր է իմանալ, որ երբեք այլևս թույլ չենք տալու լռեցնել հայերի ողբերգության մասին բարձրաձայն խոսելու մեր իրավունքն ու վճռականությունը:
4. Որպես Ցեղասպանություն վերապրած ազգ, որն այժմ ունի իր սեփական պետությունը, մեր բարոյական պարտքն ենք համարում դատապարտել և պատժել անցյալի և ներկայի հանցագործությունները: Վստահ ենք, որ, ի վերջո, արդարությունը կհաղթանակի: Այս առումով պարտավոր ենք հենց հիմա միավորել մեր ձայնն ու գործողությունները: Այսօր, հակառակ նրան, ինչ տեղի ունեցավ 100 տարի առաջ, խաղաղության, բարեկամության, արդարության և մարդու իրավունքների պաշտպանների ձայները պետք է հնչեն ավելի բարձր, քան հրթիռների և թնդանոթների պայթյունները, որոնք խլացնում են մարդկությունը, ո ւմ համար «Այլևս երբեք» կարգախոսը դառնում է իրավական հրամայական միջազգային օրակարգում: Միայն դրանից հետո մեր երեխաները կժառանգեն արդար և խաղաղ աշխարհ: