Եվրոպայի մարդկային գազանանոցները
ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆՄիայն 1935-36 թթ. վերացվեցին սևամորթների համար նախատեսված վերջին վանդակները Եվրոպայում՝ Բազելում և Թուրինում: Մինչև այդ սպիտակ մարդիկ հաճույքով գնում էին գազանանոց ակնդրելու անազատության մեջ գտնվող նեգրերին, հնդկացիներին, էսկիմոսներին և այլոց:
Արդեն XVI դարում որպես էկզոտիկա Եվրոպա բերվեցին սևամորթեր, համարյա նույն կերպ, ինչպես ներմուծում էին նոր հայտնաբերված երկրներից նորահայտ կենդանիներին՝ շիմպանզեներին, լամաներին, թութակներին: Մինչև XIX դարը նեգրերը ապրում էին հիմնականում հարուստների տներում, մինչդեռ հասարակ մարդիկ չէին կարող տեսնել նրանց՝ նույնիսկ կարդալ նրանց մասին գրքերում:
Ամեն ինչ փոխվեց բուրժուական հեղափոխություններից հետո, երբ եվրոպացիների մեծ մասը ոչ միայն կարդալ սովորեց, այլև զարգացավ այն աստիճան, որ պահանջեցին իրենց համար նույնպիսի զվարճանքներ, որ ունեին բուրժուաներն ու արիստոկրատները: Հասարակ մարդկանց այս ցանկությունները համընկան ամենուրեք գազանանոցներ բացելու հնարավորության հետ 1880–ական թվականներին:
Գաղութներից գազանանոցներ բերվեցին զանազան էկզոտիկ կենդանիներ, այդ թվում նաև նեգրեր, որոնց այն ժամանակի բարոյագետները համարում էին կենդանական աշխարհի պարզունակ ներկայացուցիչներ:
Որքան էլ ցավալի լինի այսօրվա եվրոպական ազատականների ու ժողովրդավարների համար, սակայն նրանց պապերը և նույնիսկ հայրերը մեծ գումարներ էին աշխատում եվգենիկայի (ուսմունք մարդկային ցեղը բարենպաստ խաչասերումով բարելավելու մասին) հենքի վրա: Այսպես. վերջին սևամորթը եվրոպական գազանանոցներից Բազելի գազանանոցը, 1930 թ., որպես ցուցանմուշ ցուցադրում են սոմալիացիների վերացվեց Բազելում՝ 1935 թ. և Թուրինում՝ 1936 թ., իսկ վերջին «ժամանակավոր ցուցադրությունը» տեղի ունեցավ 1958 թ. Բրյուսելում, Էքսպո ցուցահանդեսի ժամանակ,երբ բելգիացիները ներկայացրին «կոնգոլեզյան գյուղը, բնակիչներով հանդերձ»:
Եվրոպացիներից շատերը մինչև XX դարի սկիզբը իրականում նեգրերին չէին տարբերում կապիկներից: Հայտնի է մի դեպք, երբ Գերմանիայի կանցլեր Օտտո Բիսմարկը այցելում է Բեռլինի գազանանոց նեգր տեսնելու, որին զետեղել էին գորիլայի հետ նույն վանդակում: Բիսմարկը խնդրում է գազանանոցի աշխատակցին, որ իրեն ցույց տա, թե որն է նրանցից մարդ:
ХХ դարիսկզբին նեգրեր կային բացի վերը նշված քաղաքներից նաև Անտվերպենի, Լոնդոնի, նույնիսկ այն ժամանակվա ռուսական Վարշավայի և Սանկտ — Պետերբուրգի գազանանոցներում: Ընդհանուր առմամբ նմանատիպ գազանանոցներ կային եվրոպական 15 քաղաքներում: Սևամորթներին օգտագործում էին գազանանոցի այցելուներին զվարճացնելու համար: Հայտնի է, որ 1902 թ. Լոնդոնի գազանանոց 800 հազար այցելու է հաճախել նեգրերին տեսնելու համար:
Շարունակելի
Հայկազ Մարգարյան, Armenia24.info