Թոմաս դե Վաալ. «Թրամփի վարչակազմը պատրաստ չէ ԼՂ հակամարտության նոր լարվածության»
ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ«Թրամփի վարչակազմը դեռ չի ձևակերպել իր քաղաքականությունը շատ ոլորտներում, այդ թվում` Հարավային Կովկասի առնչությամբ: Վարչակազմի առանցքային շատ պաշտոններ դեռևս թափուր են, հատկապես Պետքարտուղարությունում (շուրջ 200 պաշտոն.– խմբ.): Ուստի կասկածում եմ, որ Թրամփի վարչակազմը մեծ ջանքեր կգործադրի լուծելու այնպիսի «սառեցված հակամարտություն», ինչպիսին է Լեռնային Ղարաբաղինը, քանի որ ԱՄՆ–ի ազդեցությունը սահմանափակ է, իսկ Ադրբեջանի ու Հայաստանի միջև քաղաքական կարգավորումը` անհնարին»,– այս մասին ադրբեջանական կայքերից մեկին տված հարցազրույցում ասել է Հարրի Սեյմորը, ով եղել է Բարակ Օբամայի խորհրդականը, ավելի վաղ` Բիլ Քլինթոնի հատուկ օգնականը: «Վաշինգտոնի համար հիմնական տարածաշրջանները, թե՛ տնտեսական, թե՛ քաղաքական հետաքրքրությունների տեսանկյունից, Եվրոպան, Մերձավոր Արևելքը և Ասիան են: Հարավային Կովկասը համեմատաբար քիչ կարևորություն ունի` այնտեղ Վաշինգտոնի ազդեցությունը շատ ավելի քիչ է»,– ընդգծել է նախկին պաշտոնյան:
Նրա հետ համակարծիք է նաև բրիտանացի լրագրող, ԼՂ մասին «Սև այգի» գրքի հեղինակ Թոմաս դե Վաալը: «Կարելի է ասել, որ Թրամփի վարչակազմն ընդհանարպես չունի արտաքին քաղաքականություն: Աշխարհի շատ ռեգիոններում, ներառյալ Կովկասը, տեսնում ենք Օբամայի վարչակազմի քաղաքականության շարունակությունը, բայց պակաս վստահությամբ և պակաս պատրաստությամբ ճգնաժամի, որը կարող է տեղի ունենալ, օրինակ, ղարաբաղյան հակամարտության նոր լարվածության բռնկման դեպքում»,– նշել է Վաալը:
Դե Վաալն անդրադարձել է նաև ՀՀ առաջին նախագահ Տեր–Պետրոսյանի` ԼՂ հակամարտության լուծմանն առնչվող մի քանի թեզերի: Մեկնաբանելով Տեր–Պետրոսյանի այն տեսակետը, որ Հայաստանի համար Արցախի հարցի լուծումը թիվ մեկ խնդիրն է և դրանից է կախված երկրի հետագա զարգացումը, դե Վաալն ասել է. «Ղարաբաղյան հակամարտության հաջող և խաղաղ կարգավորումը կարող է փոխել ոչ միայն Հայաստանը, այլև Ադրբեջանը: Դա երկրներին թույլ կտա նայել տարածաշրջանի սահմաններից դուրս, կենտրոնանալ համաշխարհային առավել խոշոր մարտահրավերների և պետությունների խաղաղ զարգացման վրա: Հայաստանի համար դա նշանակում է հարևանների հետ կապի համակարգերի բացում, ինչը հիմա անհնարին է չորս հարևաններից երկուսի հետ փակ սահմաններ ունենալու պատճառով: Իսկ Ադրբեջանի համար դա նշանակում է ուղիղ կապ Նախիջևանի և Թուրքիայի հետ և կենտրոնացում ավելի կարևոր հարցերի վրա, քան Հայաստանի հետ հակամարտությունն է»:
Ինչ վերաբերում է Տեր–Պետրոսյանի այն տեսակետին, որ եթե չկատարենք Մադրիդյան սկզբունքները, չվերադարձնենք տարածքները, ապա մի օր դա մեզ կպարտադրեն, բրիտանացի փորձագետը համարում է, որ «կան հիմքային փոխզիջումներ, որոնց երկու կողմն էլ պետք է գնա»: «Ադրբեջանի համար դա նշանակում է ինքնավարություն տրամադրել Ղարաբաղի հայերին, այսինքն՝ նրանք ուղղակիորեն չեն ենթարկվելու Բաքվին, և յուրատեսակ միջանցք են ներկայացնելու դեպի Հայաստան Լաչինի միջոցով: Իսկ հայկական կողմի համար դա նշանակում է, նախ՝ ԼՂ շուրջ գտնվող հինգ շրջանների` Աղդամի, Ֆիզուլիի, Ջեբրայիլի, Կուբաթլիի և Զանգելանի, ապա նաև Քելբաջարի և Լաչինի վերադարձ, բայց Լաչինի կարգավիճակի մասին առանձին քննարկումով»:
Ըստ Վաալի` այս ամենը պետք է կյանքի կոչվի հետևողական կարգով, երբ կողմերից յուրաքանչյուրն ստանում է որևէ դրական լուծում, իսկ կողմերի ղեկավարներն իրենց հասարակություններին են ներկայացնում գործարքը: «Բայց փոխզիջումները հնարավոր են միայն փոխվստահության և անվտանգության զգացումի մթնոլորտում, ինչը ներկայում լիովին բացակայում է»,– ասել է բրիտանացի փորձագետը:
Արփի Սահակյան