Բաքվի «ձախողումն» ու Հայաստանի բարոյական հաղթանակը
ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆԵվ այսպես` առաջիկա երեք ամիսների ընթացքում ԵԱՀԿ երևանյան գրասենյակը կդադարեցնի իր գործունեությունը: Ադրբեջանին հաջողվեց փակել տալ Հարավային Կովկասում ԵԱՀԿ վերջին գրասենյակը` 2008 թ. ռուս–վրացական պատերազմից հետո Թբիլիսիի գրասենյակը փակվել էր Ռուսաստանի պահանջով, իսկ Ադրբեջանն ինքն էր ցանկացել իր երկրում դադարեցնել անվտանգության հարցերով զբաղվող եվրոպական այդ կառույցի գործունեությունը: ԵԱՀԿ երևանյան գրասենյակը փակել տալու Բաքվի ցանկության մասին բարձր մակարդակով առաջին անգամ խոսվեց այս տարվա հունվարին:
Որպես պատճառ` ադրբեջանական կողմը նշել էր այն, որ այդ կառույցի երևանյան գրասենյակը չարաշահում է իր լիազորությունները և ականազերծում իրականացնում ոչ միայն Հայաստանի տարածքում, այլև ադրբեջանական «գրավյալ» տարածքներում` դրանով իսկ միջամտելով ԼՂ հակամարտության կարգավորման գործընթացին: Իսկ քանի որ կառույցի կանոնադրության համաձայն` գրասենյակները հակամարտություններին միջամտելու իրավունք չունեն, հետևապես երևանյան գրասենյակը ոտնահարել է կանոնադրությունը, ուստի պետք է դրա գործունեությունը դադարեցնել:
Գրեթե չորս ամիս տևած բանակցություններն արդյունք չտվեցին: Բաքուն ավելի հզոր գտնվեց, քան ԵԱՀԿ նախագահությունը և անդամ մյուս պետությունները: Բայց արդյո՞ք միայն Բաքուն: Ֆորմալ առումով ԵԱՀԿ–ում գործում է կոնսենսուսի սկզբունք: Բայց մեծ գաղտնիք չէ, որ գրասենյակների հարցերով վետոյի ռեալ իրավունք ունեն միայն Ռուսաստանն ու ԱՄՆ–ն: ԵԱՀԿ–ի ստեղծման գործում, որն ի սկզբանե միտված էր Արևմուտքի և դեռ այնժամանակվա ԽՍՀՄ–ի միջև հակասությունների հաղթահարմանը, որոշիչ դեր ունեին ԱՄՆ–ն և ԽՍՀՄ–ը, այնուհետ` ՌԴ–ն: Բացի այդ, ԱՄՆ–ն և ՌԴ–ն ներդնում են այդ կազմակերպության ծախսերի համար պահանջվող գումարի 25–ական տոկոսը:
Ուստիև, այնպես է ստացվել, որ ՌԴ–ԱՄՆ զույգն է լուծում կառույցի բոլոր գլխավոր հարցերը: Ոչ մի այլ երկիր շանս չունի, նույնիսկ եթե ֆորմալ առումով կոնսենսուսի սկզբունքը գործում է: Պարզ տրամաբանությունը հուշում է, որ ԱՄՆ–ն ամենևին էլ չէր ցանկանա, որ ԵԱՀԿ երևանյան գրասենյակը փակվի: Անվտանգության հարցերով զբաղվող այդ կառույցի գործունեությունը Հայաստանում ռազմավարական և մարտավարական նշանակություն ուներ ոչ միայն մեր երկրի, այլև ամբողջ Հարավային Կովկասի համար: Թերևս պատահական չէր, որ Հայաստանում ԵՄ պատվիրակության ղեկավար Սվիտալսկին նշեց. «ԵԱՀԿ գրասենյակի փակումը ավելի մեծ հարված էր ԵԱՀԿ–ին, քան Հայաստանին»:
Իսկ Ռուսաստա՞նը: Հունվարին, երբ հայտնի դարձավ Բաքվի մտադրության մասին, հանկարծ տեղեկություն տարածվեց, որ Մոսկվան միտքը փոխել է` ՀԱՊԿ ղեկավարի նշանակման հարցում ապրիլից կգործի ռոտացիոն սկզբունքը, և այն կստանձնի Հայաստանի ներկայացուցիչը: Եվ այդպես էլ եղավ` մայիսի 2–ին ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարի պաշտոնն ստանձնեց Յուրի Խաչատուրովը: Գրեթե միաժամանակ տեղեկություն ստացվեց, որ համաձայնություն ձեռք չի բերվել, և ԵԱՀԿ գրասենայկը Երևանում փակվում է: Ի՞նչ կապ կա այս երկու գործընթացների միջև: Իրականում և ԵԱՀԿ, և ՀԱՊԿ անվտանգության հարցերով զբաղվող կառույցներ են: Հայաստանը երկուսի անդամ է: Եվ այդ երկուսի ներկայությունն ու գործունեությունը Հայաստանում մեր երկրին տալիս էր այլընտրանք, մանևրելու հնարավորություն:
Ու հիմա, երբ ԵԱՀԿ գրասենյակը փակվում է, Հայաստանը զրկվում է այլընտրանքից: Հայտնվում միայն ռուսական անվտանգության համակարգում: Ուշագրավ է, որ գրասենյակի փակման առնչությամբ ռուսական կողմից որևէ արձագանք չի եղել:
Միայն ՀՀ–ում ՌԴ դեսպան Վոլինկինը նշեց. «Գրասենյակի փակումը տհաճ է, բայց ի՞նչ արած»:
Եվ վերջ: Բայց առավել հետաքրքիրը հենց Հայաստանի արձագանքն էր: Անդրադառնալով խնդրո առարկային` ԱԳՆ մամուլի խոսնակ Տիգրան Բալայանը նշել էր. «Խոչընդոտելով նաև ԵԱՀԿ գործունեությունը և հերթական անգամ մարտահրավեր նետելով միջազգային հանրությանը, Բաքուն արձանագրեց միջազգային ասպարեզում իր հերթական ձախողումը` խորացնելով անջրպետը իր և քաղաքակիրթ աշխարհի միջև»: Իսկապես Բաքուն «ձախողեց»: Փակել տվեց երևանյան գրասենյակը և ձախողեց: Տեսնես, մեր դիվանագիտությունը քանի՞ նման «ձախողում» է ունեցել և ունեցե՞լ է արդյոք: Ի դեպ, նման մի «ձախողման» առաջարկ:
Բաքվի հետ երկար–բարակ բանակցություններ վարելու փոխարեն հայկական կողմը կարող էր օգտվել նույն այդ կոնսենսուսի սկզբունքից և առաջարկել վետո կիրառել Թուրքիայում ԵԱՀԿ գրասենյակի գործունեության նկատմամբ: Հաշվի առնելով Թուրքիայի ու Եվրոպայի ներկա հարաբերությունները, պատկերացնո՞ւմ եք, թե Եվրոպայից ինչ ողջյուններ էին հղվելու առ Հայաստան: Բայց Հայաստանին նման «ձախողումներ» պետք չեն: Մենք սիրում ենք բարոյական հաղթանակներ:
Արփի Սահակյան