Հայաստանում գոյություն ունեցող տնտեսական և քաղաքական մոդելները չեն նպաստում կոռուպցիայի դեմ պայքարի հաջողությանը
ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑՄեր հյուրն է «Թրանսփերենսի ինթերնեշնլ» հակակոռուպցիոն ՀԿ–ի գործադիր տնօրեն Վարուժան Հոկտանյանը
– Պարոն Հոկտանյան, կես տարուց ավելի է, ինչ ունենք նոր կառավարություն, որն իր գործունեության հիմնական թիրախներից է համարում կոռուպցիայի դեմ պայքարը: Հաջողությունների հասե՞լ է մեր կառավարությունը:
– Հաջողությունների հասնել–չհասնելու վերաբերյալ մենք կարող ենք ասել, երբ ամփոփվի տարին: Կոռուպցիայի ընկալման համաթիվը միջազգային մեր կազմակերպության հիմնական հետազոտական արդյունքներից է, և այն հրապարակվում է հունվարին` նախորդ տարվա վերաբերյալ: Որովհետև մեզ մոտ հիմնականում չափվում է ոչ թե կոռուպցիայի, այլ կոռուպցիայի ընկալման մակարդակը: Դրանով էլ հնարավոր է լինում դատել կոռուպցիայի վերաբերյալ: Բայց այսպես` եթե դատելու ենք օբյեկտիվ չափանիշներով:
Իսկ եթե նայում ենք սուբյեկտիվ ընկալումներով, ապա միակ բանը, որը ներկա դրությամբ կարող եմ հստակ ասել, այն է, որ օրենսդրական փոփոխությունների ակտիվությունն առկա է: Իսկ թե իրական կյանքում ինչ առաջընթաց է եղել, առայժմ չեմ կարող ասել:
– Սովորաբար մեր երկրում օրենքը մի բան է ասում, իսկ կյանքը մեկ այլ բան է ցույց տալիս: Ի՞նչ է պետք անել, որ օրենքն իսկապես գործի: Մենք ստեղծե՞լ ենք այդ պարարտ հողը, միջավայրը, որպեսզի վերևներում գրված լավ օրենքը կիրառություն գտնի:
– Նախ ասեմ, որ հաճախ մենք, առաջին հայացքից նայելով, մտածում ենք, թե շատ լավ օրենք է: Բայց հենց մի քիչ խորանում ենք, տեսնում ենք, որ բավականին սողանցքներ է պարունակում:
Ընդհանրապես լավ օրենքը, եթե ուզում ենք գործի մի երկրում, որտեղ իշխանափոխություն տեղի չի ունենում, ապա պետք է լինի քաղաքական կամք:
Կարևոր մի հանգամանք էլ կա. ինչպիսի՞ տնտեսական–քաղաքական մոդել է գործում տվյալ երկրում: Իսկ հիմա Հայաստանում գոյություն ունեցող և՛ տնտեսական, և՛ քաղաքական մոդելները որևէ կերպ չեն նպաստում կոռուպցիայի ցածր մակարդակին: Օլիգարխիկ, մենաշնորհային համակարգերը, տնտեսական և քաղաքական վերնախավերի սերտաճումը, իշխանության ճյուղերի միջև տարանջատման բացակայությունը, զսպումների մեխանիզմների չգոյությունը, ընտրությունների անցկացման արատավոր պրակտիկան (եթե դա կարելի է, իհարկե, ընտրություն համարել) չեն նպաստում, որ բարենպաստ միջավայր ձևավորվի կուռուպցիայի դեմ պայքարելու համար:
Նման միջավայրում շատ տարօրինակ կլիներ անգամ, եթե կոռուպցիայի դեմ պայքարում լուրջ հաջողություններ արձանագրվեին:
Դուք նշեցիք, որ կես տարուց ավելի է, ինչ նոր կառավարություն է գործում: Բայց ասեմ, որ միայն գործադիրով չէ, որ այս հարցը պետք է լուծվի: Մենք կիսանախագահական հանրապետություն ենք, ուստի շատ կարևոր է նախագահի կողմից կատարվող նախաձեռնություններն այս հարցերում:
Միաժամանակ գործադիրից բացի էական է նաև օրենսդիր և դատական իշխանությունների ակտիվությունը: Կարևոր են նաև համապատասխան մյուս մարմինների և ինստիտուտների դերն ու նշանակությունը, որոնք ունեն կանխարգելիչ գործառույթներ:
Այնպես որ, այս խնդիրները միայն կառավարության բարի կամքով լուծվելիք խնդիրներ չեն:
– Եթե կոպիտ արտահայտվենք` նշանակում է կոռուպցիայի դեմ պայքարի մասին այսքան խոսակցությունները, այս նախաձեռնությունները քամի փչե՞լ է ընդամենը:
– Շատ է կոպիտ ասված: Քամի փչել կլիներ, եթե մենք տեսնեինք իրավիճակի կտրուկ վատացում: Բայց երբ նայում ենք վերջին տարիների ցուցանիշները, գոնե վիճակը չի վատացել: Իհարկե, չմոռանանք, որ չի էլ լավացել: Սա` միանշանակ:
Միաժամանակ միայն այն դեպքում կարող եմ ասել, որ քամի փչել է, եթե վստահ լինեմ, որ այն մարդիկ, ովքեր կոռուպցիայի դեմ պայքարից են խոսում, իրականում հակառակն են անում իրենց գործողություններով: Բայց ես այդ տեղեկությունները չունեմ, դրանց չեմ տիրապետում: