Մեր խնդիրը ռուսական կայսրության հետ է...«Փաստ»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

Մեր հյուրն է կինոռեժիսոր Տիգրան Խզմալյանը

– Պարոն Խզմալյան, ընտրությունները եղան–ավարտվեցին: Փակեցինք ընտրությունների այս փուլը: Մենք ինչպիսի՞ Հայաստան ենք ունենալու առաջիկա հինգ տարիներին:

– Ինչպիսին էին ընտրությունները, այնպիսի Հայաստան էլ կլինի: Իսկ ընտրությունները չընտրություններ էին:

Հայաստան պետություն չկա, այլ կա Ռուսաստանի գուբերնիա: Մենք օկուպացված տարածք ենք: Ադմինիստրացիան նշանակվում է Ռուսաստանի կողմից: Ներքին քաղաքականությունը, տնտեսությունը, հիմա արդեն նաև` բանակի գործունեությունը, վերահսկվում է Ռուսաստանի կողմից: Էլ չեմ ասում հատուկ ծառայությունների մասին, որոնք ուղղակի Ռուսաստանի ԿԳԲ–ի ստորաբաժանումն են:

Պետք է գիտակցենք, որ մենք աշխարհի կողմից անիծված, մեկուսացված և մերժված Ռուսաստանի գավառն ենք: Եվ մեր երկրում ոչ մի լավ բան տեղի չի ունենա, մինչև չփլուզվի այդ կայսրությունը:

Վերջին հարյուր տարվա մեջ այդպես էլ եղել է. Հայաստանը անկախացավ, երբ 1917–18 թթ. փլուզվեց ռուսական կայսրությունը: Ապա կրկին անկախություն ձեռք բերեց 1991 թվականին, երբ արդեն սովետական կայսրությունը փլուզվեց:

Ռուսաստանի Դաշնության մոտալուտ և անխուսափելի փլուզումը դեռևս չի երևում: Ուստի մեր և՛ քաղաքական ուժերի, և՛ քաղաքացիական հասարակության մոտ ևս անկախությանը տանող երազանք, ցանկություն և գաղափարներ չկան:

– Կարո՞ղ ենք ասել, որ մենք դատապարտված ենք: Եվ որևէ բան չենք ձեռնարկում, եթե ամեն ինչ կախված է մեծ կայսրությունից, նրա փլուզվել–չփլուզվելուց:

– Ամեն ինչ բոլորովին այլ մեխանիզմներով է տեղի ունենում: Մենք դատապարտված չենք, ինչպես դատապարտված չէին վրացիները, որոնք 10–15 տարի առաջ մեզանից շատ ավելի խայտառակ վիճակում էին գտնվում: Ինչպես դատապարտված չէին ուկրաինացիները: Ընդհանրապես, ոչ ոք դատապարտված չէ, եթե պայքարում է և եթե երազանք ունի:

Պարզապես մեր ազգային գաղափարախոսությունը տուն պահելն է: Մարդիկ ընդամենը տուն են պահում: Իսկ տուն պահելով մենք կորցրեցինք մեր պետությունը:

Տունը և ընտանիքները պահպանվում են այնտեղ, որտեղ մարդիկ ոչ թե տուն են պահում, այլ պետություն են պահում: Երբ հասկանանք այս ամենը և սկսենք պետություն պահել, այն ժամանակ արդեն տուն էլ կունենանք: Մենք երեխաներ կունենանք, թոռներ կունենանք այնտեղ, այն հողի վրա, որտեղ ծնվել են մեր ծնողները: Դա է պետություն ունենալու ու այն պահպանելու գրավականը:

Մինչդեռ մենք վաճառում ենք մեր տները, հանձնում ենք ու փախչում ենք: Դա է պատճառը, որ այդպես էլ չենք ունենում պետություն:

Մենք պետություն պահելու գաղափարախոսությունը չդարձրեցինք ազգային գաղափարախոսություն: Մերը կրկին ողորմելի, գավառական գաղափարն է` տուն պահելը: Բայց դրանով մենք ո՛չ տուն կպահենք և ո՛չ պետություն:

– Ընդունում եմ Ձեր ամեն ասածները: Բայց դրանք իրենց հիմքերն ունեն` և՛ այն, որ տուն ենք պահում, և՛ այն, որ մենք Վրաստան ու Ուկրաինա չենք: Գուցե պատճառն այն է, որ մենք ունենք այնպիսի հարևաններ, ինչպիսին ունե՞նք:

– Նույն հարևաններն ունի և՛ Վրաստանը, նույն հարևաններն ունի և՛ Ուկրաինան: Ուկրաինան դարերով կռվում էր թուրքերի հետ, և բավականին հաջող էր կռվում: Հենց հիմա էլ պատերազմի մեջ է Ռուսաստանի հետ: Վրաստանը` նույնպես:

Այնպես որ, պետք չէ մտածել, թե մենք ամենավատ վիճակում ենք: Ո՛չ, համեմատաբար լավ վիճակում ենք: Բացի դա, ունենք նաև այլ առավելություններ: Ունենք հարուստ և առաջադեմ սփյուռք, ունենք կայուն ավանդույթներ, ունենք բարձրարժեք մշակույթ: Ամեն ինչ չպետք է պայմանավորել հարևաններով. բոլորն էլ բարդություններ ունեն հարևանների հետ:

Մեր խնդիրը մեր անմիջական հարևանների հետ չէ, մեր խնդիրը ռուսական կայսրության հետ է, որը հարյուր տարի համոզում ու հավատացնում է մեզ, թե ինքն է մեր փրկիչը: Եվ մենք նրան թույլ ենք տալիս նվիրել, վաճառել մեր հողերը, օգտագործել մեզ որպես ստրուկների և օրհնել իր սապոգը:

– Ստրկամտությունը մեր մեջ որտեղի՞ց է մտել, որտեղի՞ց է գալիս այն, ե՞րբ սկսվեց:

– Դա մեր վերնախավի մեղքն է: Ազգերն առաջնորդվում են իրենց վերնախավերով: Վերջերս հաճախ եմ հիշում Լեոնիդ Ազգալդյանի հայտնի ճառը, որի եզրափակիչ բառերը սիրում է մեջբերել Սերժ Սարգսյանը` «Սա Հայաստանն է, և` վերջ»: Իսկ այդ ճառը 1992–ին Շահումյանի սահմանին Լեոնիդ Ազգալդյանը սկսեց ծանր մեղադրանքներով` թուլամորթ, ստրկամիտ և ստորաքարշ մտավորականության հասցեին:

Մենք չունենք ազգային էլիտա` ազգային մտավորականություն: Կան մտավորականներ, չկա մտավորականություն: Կան արվեստագետներ, չկա արվեստ: Կան դերասաններ, չկա թատրոն: Կան ֆուտբոլիստներ, չկա ֆուտբոլ: Կան մարդիկ, չկա հասարակություն, չկա պետություն:

Իսկ այսպիսիները պետք է կազմեն ազգի 3–5%–ը: Իսկ մենք հենց այդ 3–5%–ը չունենք: Ավելի ճիշտ` ունենք: Պարզապես այն փոշիացված է, քանդված է, ջարդված է, վաճառված է, վարկաբեկված է:

Կվերականգնե՞նք այն` կվերականգնենք նաև պետությունը:

Մեր սերունդը դա չկարողացավ անել: Հույս ունեմ, որ մեր երեխաները կանեն. նրանք մեզանից լավն են, ազատ են և անկախ են:

Շարունակությունը` «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում