Հայաստանի 1-ին հանրապետության պատմության սխալներից մասամբ ենք դասեր քաղել. այսօր էլ նույն Արցախյան խնդրի մասով պետք է դաս քաղենք. պատմաբան
ՔԱՂԱՔԱԿԱՆԱյսօր ՀՀ առաջին հանրապետության օրն է. այն հռչակվեց 1918 թվականին, սակայն ընդամենը 2 տարվա կյանք ունեցավ՝ փլուզվելով 1920 թվականին: Tert.am-ի հետ զրույցում պատմաբան Աշոտ Ներսիսյանը կարծիք հայտնեց, թե հայերս Հայաստանի առաջին հանրապետության պատմության սխալներից մասամբ ենք դասեր քաղել: Նրա գնահատմամբ՝ այսօր էլ մենք մի շարք հարցերում քաղաքական նույն գծի տրամաբանության մեջ են գործում: Պատմաբանը հավելեց, որ հայությունը պատմական փորձն այսօր ճիշտ չի կիրառում:
«Մենք շարունակում ենք տարածքային առումով մնալ մաքսիմալիստ: Մայիսյան հերոսամարտների ժամանակ մենք մեծ կորուստների գնով, ի վերջո, հասկացանք, որ այս իրավիճակում մեզ ոչ ոք տեր չի կանգնի, եթե մենք չհամախմբվենք ու մեր ուժերով թուրքերին պարտության չմատնենք՝ 3 հայտնի ճակատամարտերում: Արդեն 1920 թվականին մենք քաղաքական առումով մոլորյալների կարգավիճակ ձեռք բերեցինք՝ կառչելով դաշնակիցներից, Փարիզի վեհաժողովից, Սևրի պայմանագրից, որը ստորագրվեց այն ժամանակ, երբ արդեն ակնհայտ էր, որ Սևրի պայմանագիրը չի իրականանալու: Այդ ժամանակ մեր քաղաքական միտքը պետք է կայունություն ունենար, բանակցեր թուրքերի, ռուսների հետ ու ավելի նեղ տարածքային սահմաններով բավարարվեր, քանի որ պարզ էր, որ Սևրի պայմանագիրը չի իրականացվելու»,- ասաց Ներսիսյանը:
Պատմաբանը շեշտեց, թե 99 տարի առաջ էլ հայերիս մաքսիմալիզմը ոչինչ չտվեց: Նրա դիտարկմամբ, եթե ժամանակին հրաժարվեինք դաշնակիցներից, հրաժարվեինք Սևրի պայմանագրից, ամենայն հավանականությամբ, կարող էինք 1914 թվականի սահմաններով Հայաստան ունենալ՝ Կարսը կլիներ խորհրդային Հայաստանի կազմում: Միաժամանակ, պատմաբանը նկատեց, որ հայոց պատմության մեջ հաղթանակները շատ են, սակայն ցավով խոստովանեց, որ մենք մեզ հաղթած ազգի պես չենք դրսևորում, ավելին՝ շատ անգամ պարտություններ ենք արժևորում:
«Չեմ ասում, թե բացարձակ չեն արժևորում, օրինակ՝ մայիսյան հաղթանակներն արժևորում ենք, բայց ավելի քիչ ենք խոսում նման հերոսամարտերից, երբ սեփական ուժերին ապավինելով հաղթել ենք, մեր ամբողջ պատմության մեջ չի եղել, որ մի ժողովուրդը կռվի մեզ համար ու ասի՝ այս հողը ձեզ: Այն, ինչ արել ենք՝ մենք մեր ուժերով ենք արել, սակայն այսօր ավելի շատ բարոյական հաղթանակներից ենք խոսում: Խոսում են Ցեղասպանության մասին, այո՛, մեր ցավն է, բայց չէ՞ որ դա էլ պարտություն է, բայց մեր ականջը շոյում է, որ այս կամ այն պետությունը ճանաչում է, սակայն հաղթանակների մասին քիչ ենք խոսում: Մենք ուշացմամբ համախմբվեցինք, մենք կարող էինք դեռ Էրզրումի պարիսպների տակ համախմբել ու Թուրքին ջարդել, բայց, ի վերջո, Արամ Մանուկյանը՝ Դրոյի և մի քանիսի շնորհիվ, տարավ այս մայիսյան հաղթանակները»,- շարունակեց նա:
Աշոտ Ներսիսյանն ընդգծեց, որ Սարդարապատի, Բաշ Ապարանի հերոսամարտերից հետո հայերն էլի հաղթանակներ են տարել՝ Արցախի ազատագրումը: Սակայն նա մատնացույց արեց, որ հաղթանակները դիվանագիտական հաստատման պակաս են զգում: Պատմաբանը պնդեց՝ տված արյունը պետք է նաև արդյունք տա:
«Մենք նույն Արցախյան խնդրի մասով պետք է դաս քաղենք, որ կա՛մ մեր առջև նոր տարածքների գրավման խնդիր ենք դնում, որ Ադրբեջանը սպիտակ դրոշ պարզի, կա՛մ պետք է գնանք փոխզիջումների: Առաջին տարբերակը մեզ ոչ մեկ թույլ չի տա, հիմա պետք է 20 թվի սխալը չանենք՝ տարվելով սուտ ու փուչ բաներով, հույսերով, մենք պետք է գնանք պատվավոր խաղաղության: Խաղաղությունը՝ պատվավոր փոխզիջումը, էլի հաղթանակ է, այսինքն՝ մենք պետք է տարբերենք, թե երբ պետք է համախմբվենք, կռիվ տանք, և երբ պետք է դիվանագիտական հաղթանակ տանենք»,- եզրափակեց Աշոտ Ներսիսյանը: