Փոքրացած մեր երկրի ու կրկին ոտքի կանգնելու ազգային ծրագրի մասին. «Փաստ»
ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑ«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
Անկեղծ զրույց նորջուղայագետ, հայրենասեր ու տաղանդավոր հայ Ավետիս Հովհաննիսյանի հետ` Ավոյի
– Պարոն Հովհաննիսյան, Դուք, կարելի է ասել միայնակ, ուսումնասիրել եք Նոր Ջուղայի նյութական ու հոգևոր ողջ մշակույթը: Նաև` նյութական մշակույթի արժեքները տեղափոխելով Հայաստան, հնարավորինս փրկել եք դրանք: Մեր ժողովրդի պատմության մեջ հաճախ է այդպես պատահում, երբ անհատները պետական գործառույթներ են անում: Ինչո՞ւ է այդպես:
– Այո, մեր ազգային պատմության մեջ մենք անհատներով ենք ինչ–որ արդյունքի հասել: Այդպես է, որովհետև միասնականություն չենք ունեցել:
– Իսկ հիմա պետություն ունենք:
– Խնդիրը պետականության մեջ չէ: Մենք միշտ էլ ինչ–որ տեղ պետականության հասկացողություն ունեցել ենք: Ժամանակ առ ժամանակ ընդհատվել է պետականությունը, բայց այդ հասկացողությունը պահպանվել է մեր մեջ:
Ցավոք սրտի, մենք այնքան ենք փոքրացել, թե՛ թվաքանակով, թե՛ տարածքով, որ այդ փոքրությունը պատճառ է դարձել, որպեսզի չկարողանանք լիարժեք ներկայանալ, և ուրիշների ներկայությունն էլ արդեն սկսի մեզ խանգարել:
– Դրանից մեր սիրտն էլ է, հա՞, նեղվել:
– Այո, եթե տեսնում ես տարածքը մեծ է, մարդը հոգեբանությամբ էլ է մեծանում: Բայց երբ մենք ճնշումների բերումով փոքրացել–փոքրացել ենք, ձևավորվել է մեջներս մի հոգեբանություն, որ միշտ օտարի լավը տեսնենք, բայց մեր միջի լավը չտեսնենք: Կարծես ինչ–որ տեղ իրար խանգարում ենք:
– Դրա՞ համար է գուցե, որ այստեղից հայը գնում է դուրս` մի մեծ երկիր ու լավ հաջողության է հասնում: Բայց մեր այս փոքր տարածքի վրա բան չի կարողանում անել:
– Որովհետև շրջապատը չի թողնում, որ նա աճի:
– Բա ո՞նց դուրս գանք այս վիճակից:
– Դժվար խնդիր է: Պետք է նոր սերունդ դաստիարակենք: Եվ դրա համար ընտանեկան և մանկապարտեզի դաստիարակությունը պետք է լինի հստակ ծրագրված: Որպեսզի այն թերությունները, որ կան մեր հոգեբանության մեջ, կարողանանք հաղթահարել:
– Հոգեբաններ կան, որ ասում են` ազգովի պետք է հոգեթերապիա անցնենք: Հատկապես` 1915–ի ցեղասպանությունից հետո: Մոտավորապես այսպես` բուժվենք ազգովի:
– Այդ բուժումը պետք է երեխաներից սկսել, ինձ բուժելն արդեն շատ դժվար է:
– Բայց բուժո՛ղը պետք է լինի: Իսկ բուժող ունե՞նք:
– Հիմա` թե մենք ինչքանո՞վ կարող ենք հիմնվել հոգեբանություն գիտության վրա: Ինչքանո՞վ է այս գիտությունը ճիշտ ու միանշանակ: Որովհետև հոգեբանական ինչ–ինչ ուղղություններ երբ հիմնվել են, չեն եղել հարյուր տոկոսով ճշմարիտ: Դրանք հաճախ ստեղծվել են կարճ ժամանակի համար և կարճ ժամանակի մեջ: Որովհետև աշխարհը փոխվում է, մարդկային հոգեբանական խնդիրները ևս այլ են լինում:
Այնպես որ, հոգեբանության վրա հիմնվելն այդքան ռացիոնալ չէ: Դաստիարակությո՛ւնն է ճիշտ լուծումը:
– Այդ դեպքում անհրաժեշտ են հզոր, ինտելեկտուալ անհատներ, ովքեր ծրագիր կմշակեն ազգի համար:
– Զարգացած երկրները հենց նման կերպ են իրենց առաջընթացն ապահովել: Ծրագիրը մշակվում–ընտրվում է, պետությունն էլ հետևում է, որ այն իրականություն դառնա:
Սա է միակ ճանապարհը:
– Նժդեհն էլ ծրագիր ստեղծեց: Իսկ նժդեհյան ծրագիրը մենք չափազանց ձևախեղված ենք կիրառում: Եթե, իհարկե, կիրառում ենք:
– Նժդեհից մինչև հիմա շատ ժամանակ է անցել: Իսկ ցանկացած ծրագիր պետք է ժամանակի մեջ վերանայվի: Մանավանդ մեր ժամանակներում, երբ բարձր տեխնոլոգիաները ժամով ու րոպեով են փոխվում:
Պետք է ունենանք դաստիարակչական կենտրոններ, որոնք շատ արագ կարձագանքեն ժամանակի խնդիրներին: Չուգահեռ պատրաստենք նաև այն մարդկանց, ովքեր կարող են նոր ծրագրեր մշակել` նորություններին անվերջ ականջալուր:
Դա շատ մեծ գործ է, որը նաև կապված է ֆինանսական մեծ հնարավորությունների հետ: Այն ազգային քաղաքականության հարցն է լուծում: Այն այսօր պարզապես պետական պահանջ է:
– Դրա համար առաքյալներ պետք է լինեն մեր երկրում, որպեսզի այս հարցը դնեն օրակարգում ու այն լուծեն:
– Յուրաքանչյուր երկիր, որը ցանկանում է հզորանալ, հենց այդ ոլորտն է զարգացնում, շեշտը դնում է այս խնդիրների վրա: Եվ նման երկրները հզոր ռեսուրսներ են օգտագործում. ծրագրեր են մշակում ոչ միայն այսօրվա համար, այլև մինչև հարյուր տարիների հեռանկարով: Սակայն ընթացս փոփոխելով ու թարմացնելով այն:
– Աստված անի, մենք էլ կարողանանք նման բան անել:
– Կարող ենք: Որովհետև մենք մարդկային այնքան ներուժ ունենք, մտավոր այնպիսի ռեսուրսներ ունենք, որ պարզապես պետք է խնդիրը դնենք ու օգտագործենք այդ ռեսուրսը: Պետք է ցանկանանք, որ այդ մարդիկ գան Հայաստան և աշխատեն այստեղ: Կամ` նման մարդկանց պահենք երկրում:
Նաև նրանց պետականորեն աջակցենք, հնարավորություն ընձեռենք, որ պարբերաբար գնան արտերկիր ու իրենց մասնագիտությունը թարմացնեն, հաղորդակից լինեն համաշխարհային գիտական և այլ կարգի նորություններին: Միայն այդպես վերջիններս կարող են մեր երկրի դիրքը գլոբալ զարգացումների մեջ ամրապնդել ու առաջ տանել:
– Այսինքն` մեր ժողովրդին կազմակերպողներ են պետք` տաղանդավոր ու նվիրյալ կազմակերպողներ:
– Հենց այդպե՛ս:
Շարունակությունը` «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում: