Պետության կարգավորիչ դերը տնտեսության զարգացման գործում. լինե՞լ, թե չլինել. «Փաստ»
ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑ«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
Մեր հյուրն է Առաջադիմական կոմկուսի նախագահ, ՀՀ ապրանքարտադրողների միության նախագահ Վազգեն Սաֆարյանը
– Պարոն Սաֆարյան, արդյո՞ք ներկա ժամանակներում անհրաժեշտ է, որպեսզի պետությունը հետքայլ անի լիբերալիզմի բացարձակ սկզբունքներից և ինչ–որ չափով տնտեսության կարգավորման ղեկը վերցնի իր ձեռքը: Այդ մոտեցումը ինչո՞վ է պայմանավորված:
– Պետության կարգավորիչ դերի բարձրացումով պետք է ապահովել պետության և տնտեսվարող սուբյեկտների շահերի հավասարակշռությունը, սոցիալական գործընկերության խորացումը: Որտեղ տնտեսական աճի խթանման գործառույթները պետք է համադրվեն շուկայական հակամենաշնորհային մրցակցային մեխանիզմներին: Իսկ տնտեսական ակտիվությունը` սոցիալական արդարության պահանջներին:
Սա բանաձև է, որին մենք պետք է հասնենք:
Պետք է ունենանք տնտեսվարման տարբեր ձևեր, ինչպես պլանային, այնպես էլ` շուկայական: Որտեղ անհրաժեշտ է, պետք է վարել պլանային տենտեսություն: Իսկ դրանք հիմնականում պետության համար ռազմավարական նշանակություն ունեցող օբյեկտներն են, ուր պետք է ապահովվի պետության գերակայությունը:
Ես ժամանակին` 1997 թվականին, երբ խորհրդարանի պատգամավոր էի, եղել եմ Լոնդոնում ու զրուցել Մեծ Բրիտանիայի Արտաքին առևտրի և արդյունաբերության նախարարի հետ: Հարցրեցի նրան` հիմնական ֆոնդերի քանի՞ տոկոսն է պետության ձեռքին: Պատասխանեց` 53%–ը: Նույն ժամանակներում Ֆրանսիայում այն կազմում էր 60%–ը:
Իսկ մենք ամեն ինչ մասնավորեցնում ենք: Որն էլ ցանկալի արդյունք չի տալիս: Տեսեք` այսօր մեքենաշինության ոլորտի տնտեսվարողները գործարանները գնել են, դարձրել են իրենց սեփականը, բայց շրջանառու միջոցներ չունեն, որպեսզի գործարկեն: Նաև արտադրվելիք ապրանքի իրացման շուկաներն են փակվել:
Դրա համար արտաքին գործերի նախարարության միջոցով, նրանում տնտեսական կցորդների ինստիտուտը զարգացնելու ճանապարհով, պետք է պետությունը գտնի մեր արտադրելիք ապրանքների իրացման հնարավոր շուկաները:
Ներկա կառավարությունը նման քայլեր անում է. արդեն արտաքին գործերի նախարարությունում կա նախարարի տեղակալ, որը զբաղվելու է այս հարցերով:
– Բայց ռիսկային չէ՞ ծանր մեքենաշինության զարգացմանը զարկ տալը Հայաստանում, երբ մեր երկիրն ունի սահմանափակ կոմունիկացիոն հնարավորություններ, սակավ են արտաքին հաղորդակցության ճանապարհները:
– Հիմա եթե մենք ունենք սահմանափակ կոմունիկացիոն հնարավորություններ, տարեկան 250 հազար կամ 260 հազար տոննա դիզելային վառելանյութ կամ բենզին չե՞նք ներկրում: Բերում ենք, չէ՞, այս սահմանափակ կոմունիկացիաների պարագայում: Կամ` ցորեն չե՞նք բերում: Կամ շաքարավազ չե՞նք բերում: Ամեն ինչ էլ բերվում է, չէ՞:
Դե, եթե բերվում է դիզելային վառելանյութ, եթե բերվում է ցորեն, եթե բերվում է շաքարավազ, բերվում են այլ մթերքներ ու արդյունաբերական ապրանքներ, ապա չի՞ կարելի հաստոցների համար մետաղ ներկրել ու նույն այդ հաստոցները գնացքներով արտահանել:
Այնպես որ, այսօր շրջափակման գաղափարը պետք է երկրորդ պլան մղել: Տեսեք` ժամանակին մեր «Հայէլեկտրո» գործարանը տարեկան արտադրում էր հոսանք արտադրող հսկայական չափսերի 54 էլեկտրագեներատորներ, որոնք հիմնականում իրացվում էին Ռուսաստանի այն մասերում, որտեղ հոսանք չկար` հեռավոր գյուղերում ու այլ բնակավայրերում: Հիմա, ի՞նչ է, մենք այսօր չե՞նք կարող ուսումնասիրել, թե ո՞րտեղ դրանց կարիքը կա: Ու կրկին արտադրենք ու վերջիններիս առաջարկենք մեր ապրանքը:
Ա՛յ, այս հարցերով պետք է պետությունը զբաղվի: Պետք է ուսումնասիրություններ կատարի, ամեն մի գործարանի հնարավորությունների մասին տեղեկանա, հավաքագրի արդյունքները, ստեղծի տեղակատվական բանկ: Եվ համապատասխան պատկան մարմիններին հանձնարարի զբաղվել տվյալ հարցով:
– Դրա համար շատ ջանքեր են պետք: Կասեն` թող ամեն գործարանատեր ինքը զբաղվի իր հարցերով, իր գլխի ճարն ինքը տեսնի:
– Ոչ: Զարգացած երկրներում այդպես չէ: Օրինակ, Գերմանիայում պետությունն է կարգավորում երկրի մեքենաշինության ոլորտը:
Կամ Ռուսաստանում, որպեսզի գնեն նոր ավտոմեքենաներ, ասում են` բերեք, որպես մետաղի ջարդոն հանձնեք ձեր հին մեքենաները, դրա դիմաց փող ստացեք ու գնացեք նորը ձեռք բերեք: Այսինքն` խթանում են ավտոմեքենաների պահանջարկը:
Իսկ մենք` Հայաստանում, խթանո՞ւմ ենք որևէ պահանջարկ: Ոչ. նման բան չկա:
Մինչդեռ պարտավոր ենք հետազոտել ու իմանալ, թե երկրի որ գործարանն իր պոտենցիալից ի՞նչ է պահել, դեռևս ի՞նչ կարող է արտադրել, և այդ արտադրանքը որտե՞ղ կարող է իրացվել: Այս ամենն իմանալուց հետո ձեռնամուխ լինենք վերջիններիս արտադրությունը կազմակերպելու գործին
Շարունակությունը` «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում