Ղարաբաղի խնդիրն ու մեր ընկալումները
ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆՄիջին վիճակագրական քաղաքացին, եթե նա իդիոտ չէ, իդիոտ բառի հին հունական իմաստով և հետաքրքրված չէ միայն հնդկական կամ նմանատիպ սերիալներով, ապա կփաստի, որ Հայաստանն ունի այսօր երկու կարևորագույն խնդիր ՝ ԼՂ հիմնահարցի կարգավորված չլինելը և ՀՀ իշխանությունները:
Կոնֆլիկտի սկզբնավորումից անցել է շուրջ 30 տարի, Հայաստանի անկախացումից՝ 26 տարի: Սակայն այսօր, ինչպես 88-ին էր, չկա հստակ հասարակական պահանջ և ձևակերպված քաղաքական խնդիր, թե ի՞նչ ենք ուզում ի վերջո:
1988-ին, դաշնակ պատեհապաշտների ու վայ հայրենասերների շնորհիվ, մենք մեկընդմիշտ կորցրեցինք ԼՂ խնդիրը ԽՍՀՄ Սահմանադրության իրավական շրջանակներում կարգավորելու հարցը: Եղավ այն, ինչ եղավ և ինչն ունենք այսօր:
Պատմական հետադարձ հայացք նետենք ու հասկանանք, թե ի՞նչ ենք ուզում մենք այսօր: Հասկանում ենք, որ թեման խստիվ զգացմունքային է, սակայն չենք կարող բաց թողնել հասարակական ցանկացած խմբի կարծիք, որն առկա է մեզանում:
1) Այս խմբում ներառված են մարդիկ, որոնք արդեն կուշտ են կոնֆլիկտից, խնդրի հետևանքով առաջացած զրկանքներից ու անընդհատ կորուստներից: Նրանք գիտակցում են խնդրի կարևորությունը, բայց չեն դասվում վերոհիշյալ իդիոտների դասին: Ասել կուզե՝ վեր են հայրենասիրական ու զգացմունքային բնորոշումներից ու պարզապես ապրել են ուզում:
2) Երկրորդ խմբում ներառված են մարդիկ, որոնք ճանաչում են Արցախի ինքորոշման իրավունքը, ԼՂՀ-ն, որպես միջազգային իրավունքի սուբյեկտ: Այս խումբը բաժանվում է երկու ենթախմբերի: Մի ենթախումբը կողմ է որոշակի զիջումներ անելով ի վերջո ճանաչելի դարձնել ԼՂՀ միջազգային իրավունքը, իսկ երկրորդ ենթախումբը դեմ է որևէ զիջումի:
3) Երրորդ խմբում ներառվածները կարծում են, որ Արցախը Հայաստանի մաս է և վերջ: Մենք այստեղ հղում չենք անի որևէ պատմական կամ իրավական հիմնավորման, չենք փորձի պաշտպանել կողմերից մեկի տեսակետը: Արձանագրում ենք չոր փաստեր: Այս խումբը ևս բաժանված է երկու ենթախմբի: Զիջումների կողմնակիցները (7 կամ 5) շրջաններ և ներկայիս սահմաններով Հայաստանին միացում:
4) Այս խումբն իր մեջ ներառում է վերոնշյալ երկու խմբերի չզիջողներին ու պարզապես, հուզական ֆոնի վրա պնդումներ անողներին: Վերջիններս առանձնապես չեն խորանում անկախության կամ Հայաստանի մաս կազմելու խնդիրների մեջ: Արցախը մերն է և վերջ: Այլ հարցադրումներ նրանց չի հուզում:
5) Այս խումբն ամենահուզականն է: Նրանցից շատերն անգամ կարող է Արցախի տեղը չիմանան, կամ չգիտենան, թե աշխարհագրական դիրքով, Ադրբեջանը, ո՞ր կողմից է մեզ հարևան: Նրանք կարող են իրենց մեքենաների վրա փակցնել Ադրբեջանի դրոշին միզող երեխայի նկար կամ fouk Aliev գրառում: Սակայն դա, էապես չի անդրադառնում իրերի ընթացքի վրա:
Ընթերցողը կարող է իր հայեցողությամբ այլ խմբեր ևս ավելացնել, որոնք կառնչվեն իշխանական քարոզի հետևանքների կամ նմանատիպ այլ երևույթների հետ:
Հիմա հարց է առաջանում, եթե մենք չունենք Արցախի հարցում միասնական կողմնորոշում: Ունենք կարծիքների և պահանջների բազմազանություն, ինչպե՞ս ենք տեսնում հարցի լուծումը, որը ոչ թե կբավարարի երկու կողմերին, այլ գոնե՝ հայաստանյան հասարակության լայն շերտերին:
Վահրամ Թոքմաջյան