Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահների միջև առանձին հանդիպումները, անկախ դրանց մասին հնչող պաշտոնական և ոչ պաշտոնական մեկնաբանություններից, դրանց տրվող գնահատականներից, ոչինչ տալ չեն կարող, եթե կոնֆլիկտի կողմերի, և կոնֆլիկտի կարգավորմանը ներգրավված միջազգային սուբյեկտների փոխհարաբերություններում ուժային բալանսի այնպիսի անհավասարակշռում չի եղել, որ կարողանա բեկում մտցնել: Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև ռազմական բալանսը շարունակում է պահպանվել: Ապրիլյան պատերազմով Ադրբեջանը փորձեց ցույց տալ, որ այդ բալանսը խախտվել է ի օգուտ իրեն, բայց ձախողեց ու կողմերը կրկին վերադարձան մեկնարկային դիրքեր: Երբ ասում ենք ուժային բալանս, նկատի չունենք, թե կողմերից մեկնումեկը առանձին վերցրած դրվագում չի կարող հաջողության հասնել մյուսի հանդեպ: Խոսքը այն մասին է, որ առայժմ ոչ Ադրբեջանը ոչ Հայաստանը այնքան ուժեղ չեն ոչ քաղաքաանապես, ոչ տնտեսապես, ոչ էլ ռազմական առումով, որպեսզի կարողանան կոնֆլիկտը լուծեն բացառապես իրենց օգտին ՝ կապիտուլացնելով միմյանց ռազմաճակատում կամ ուժերի հարաբերակցության այլ հարթակում:
Ինչ վերաբերում է կոնֆլիկտի կարգավորմանը ներգրավված միջազգային սուբյեկտներին ՝ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահներին, որոնք ըստ էության ներկայացնում են ԱՄՆ-ի, Եվրոպայի և Ռուսաստանի շահերը: Ղարաբաղյան խնդրում այս երեք կողմերի մոտեցումները տարբեր են, հաճախ հակադիր:Դա հատկապես ցայտուն երևաց ապրիլյան դեպքերից հետո, երբ ռուսական կողմն ակտիվ շրջանառության մեջ դրեց Լավրովյան պլան անունով հայտնի փաթեթը: Սակայն այստեղ ևս ուժերի հարաբերակցությունն այնպիսին չէ, որ Ռուսաստանը կարողանա միայնակ սեփական լուծումներ պարտադրել տարածաշրջանում: Քանիցս տեսանք, թե ինչպես էր Արևմուտքը օգնում Հայաստանին դիմադրել լավրովյան պլանի իրականացմանը միտված ռուսական լոբինգին: Միաժամանակ, Արևմուտքը ևս թե համաշխարհային, թե տարածաշրջանային մակարդակում չունի բավարար գործիքակազմ, որպեսզի կարողանա այնպիսի որոշում պարտադրել կողմերին, որը, օրինակ, ռուսական կողմի սրտով չի լինի: Եվ քանի դեռ այս երկու ուժային բալանսները ՝ կոնֆլիկտող կողմերի և կոնֆլիկտի կարգավորմանը ներգրավված կողմերի միջև պահպանվում է, որևէ ռեալ, բեկումնային լուծում սպասել հնարավոր չէ: Ինչու է կարևոր սա հասկանալ, որովհետև նախագահների մակարդակով եզակի տեղի ունեցող հանդիպումները հաճախ ներկայացվում են որպես կոնֆլիկտի կարգավորման գործում շատ կարևոր քայլ, առանց վերլուծելու կոնֆլիկտի աշխարհաքաղաքական ու տարածաշրջանայի էությունը և կարգավորման խորքային նախապայմանները:
Սակայն, վերոնշյալը չի նշանակում, թե նմանատիպ հանդիպումները անպիտան են: Դրանք պիտանի են, բայց ոչ թե կոնֆլիկտի կարգավորման, այլ կոնֆլիկտի էսկալացիան բացառելու տեսանկյունից: Նմանատիպ հանդիպումները մեծամասամբ ինքնանպատակ են՝ բանակցություններ են բանակցությունների համար, ԵԱՀԿ Մինսկի ֆորմատը ամրապնդելու, կողմերի միջև թեկուզև սիմվոլիկ դիալոգ ունենալու համար: Եվ այս իմաստով նախագահների մակարդակով առանձնազրույցը ևս դրական քայլ է, որովհետև ինչ-որ չափով կարող է նպաստել էսկալացիայի բացառմանը:
Արտակ Ասլանյան