Հավերժական քաղաք, հավերժական թնջուկ
ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ«Փաստ» օրաթերթը գրում է
Երուսաղեմն Իսրայելի մայրաքաղաք ճանաչելու՝ ԱՄՆ որոշումը շարունակում է լուրջ կրքեր բորբոքել ողջ աշխարհում և հատկապես՝ Պաղեստինում: Կառավարող կուսակցության՝ ՖԱԹՀ–ի քաղխորհդի անդամ Ջիբրիլ Ռաջուբը (նախկինում հատուկ ծառայությունների ղեկավար) հայտարարել է, թե Թրամփի բացատրությունները, որոնք նա մտադիր է փոխնախագահ Մայք Փենսի միջոցով փոխանցել, ոչ մեկին չեն հետաքրքրում:
Մյուս ուժի՝ առավել ռադիկալ ՀԱՄԱՍ–ի առաջնորդ Իսմայիլ Հանիան նոր ինթիֆադա (ժողովրդական ապստամբություն) սկսելու կոչով է հանդես եկել այն դեպքում, երբ պաղեստինցիներն առանց այդ էլ ԱՄՆ–ի, Իսրայելի դրոշներն ու ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի լուսանկարներն են ամենուր այրում: Պաշտոնական Ռամալլան էլ ի՛ր հերթին է քաղաքական կոնտրգործընթաց ծավալել Սպիտակ տան նկատմամբ:
Մասնավորապես, ՄԱԿ–ում Պաղեստինի դիտորդ ներկայացուցիչ Ռիազ Մանսուրը միանգամից 3 նոտա է հղել ՄԱԿ–ի գլխավոր քարտուղարին, Գերագույն Ասամբլեայի նախագահին և ԱԽ–ին՝ հիշեցնելով, որ Սպիտակ տան դիրքորոշումը հակասում է ՄԱԿ–ի բոլոր բանաձևերին և միջազգային կոնսենսուսին: «Նոտաներում միջազգային հանրությանը կոչ ենք արել հանդես գալ կոնկրետ և թափանցիկ դիրքորոշմամբ՝ միաժամանակ ԱՄՆ–ի հրահրիչ որոշման չեղարկման ուղղությամբ կոնկրետ քայլեր ձեռնարկելով»,–նշել է Մանսուրը:
Թրամփի վարչակազմը, սակայն, անդրդվելի է: AFP գործակալության՝ Սպիտակ տան բարձրաստիճան աղբյուրը մի բան էլ ի՛նքն է սպառնացել Աբբասին՝ հաստատելով, որ դեկտեմբերի 18–ին ԱՄՆ փոխնախագահ Մայք Փենսն Իսրայել է ժամանելու (ի դեպ, սպասվում է նաև նրա ելույթը Կնեսետում), և Ռամալլայի այն ուղերձը, թե հրաժարվում է ԱՄՆ պաշտոնյաների հետ շփումներից, իր իսկ համար վատ հետևանքներ կունենա:
Արդյունքում՝ ոչ ոք այլևս չի կարող կանխատեսել, թե ինչ զարգացումներ կծավալվեն տարածաշրջանում: Իսկ որ պակաս կարևոր չէ՝ շարունակվում է ակտիվորեն քննարկվել այն հարցը, թե ինչո՞ւ հենց հիմա Թրամփը հիշյալ որոշմանը հանգեց: Ուղիղն ասած՝ տեսակետները խիստ տարբեր են: Փորձագետների մի մասը պնդում է, որ Թրամփը փորձել է շեղել ուշադրությունը վարչակազմի և անձամբ իր նկատմամբ սկսված՝ ռուսական գործով հետաքննությունից:
Մյուս մասը պատահածը Փխենյանի հետ է կապում. իբր՝ ստեղծվել էր այնպիսի իրավիճակ, երբ Պենտագոնն արդեն պարտավոր էր հարվածել, ինչից խուսափելով՝ Թրամփը չմտածված պաուզա է վերցրել: 3–րդ խումբն իսրայելական լոբբիի և Քուշներ–Իվանկա ճնշումներից է խոսում: Կա նաև կայուն մի տեսակետ, ըստ որի՝ ԱՄՆ նախագահն ուղղակի համոզված է, որ իբրև ճշմարիտ քրիստոնյա՝ բացառիկ հնարավորություն ունի Քրիստոսին «մեծարելու և սուրբ քաղաքն իրական տիրոջը վերադարձնելու» համար:
Որ տարբերակն է ճշմարիտ՝ չգիտենք, բայց համոզված ենք, որ Թրամփի որոշումը ոչ միայն ԱՄՆ–ի, այլ նույնիսկ Իսրայելի շահերից չի բխում: Տեսեք. 1947–ին, պաղեստինյան տարածքներում Իսրայելի պետության հռչակումից հետո, ՄԱԿ–ի Գլխավոր Ասամբլեան Պաղեստինի կիսման մասին բանաձև ընդունեց, որով նաև, բրիտանական մանդատի ավարտից հետո, Երուսաղեմը միջազգային վերահսկողության տարածք հռչակեց: Սակայն, 1947–49 թթ. արաբա–իսրայելական պատերազմից հետո, քաղաքը 2 մասի բաժանվեց:
Արևմտյան մասն անցավ Իսրայելի վերահսկողությանը, արևելյանը՝ Հորդանանի: 1967–ի 6–օրյա պատերազմից հետո Իսրայելը նաև արևելյան Երուսաղեմն օկուպացրեց, իսկ արդեն 1980–ին Երուսաղեմը հրեական պետության մայրաքաղաք հռչակվեց: Մի բան, որին միջազգային հանրությունը մշտապես է դեմ արտահայտվել՝ ջանալով կոնֆլիկտն առանց Երուսաղեմի կարգավիճակի քննարկման լուծել: Չնայած դրան՝ 1995–ին ԱՄՆ Կոնգրեսն իր դեսպանությունը Երուսաղեմ տեղափոխելու մասին օրինագիծ ընդունեց (ինչն, իհարկե, Երուսաղեմն Իսրայելի մայրաքաղաք ճանաչել կնշանակեր), ինչը նախագահներ Քլինթոնը, Բուշն ու Օբաման չշտապեցին վավերացնել, որպեսզի և՛ հակասության մեջ չմտնեն ՄԱԿ–ի բանաձևերի հետ, և՛ չվտանգեն խաղաղության գործընթացը:
Հետևաբար, աառնվազն տարօրինակ է, որ այդ օրինագիծն այժմ հենց Թրամփն է հաստատում, այն էլ մի իրավիճակում, երբ արաբական երկրների համաձայնությանը հասնելով՝ Իրանին «Չարիքի առանցք» է հռչակել, հաջողելով նաև արաբա–իսրայելական մերձեցման հարցում, իսկ տարածաշրջանն առանց այդ էլ ահաբեկչական հարվածներից է ցնցվում:
Կարճ ասած՝ կարևոր է հասկանալ, թե ի՞նչ է շահում ԱՄՆ–ը, երբ մի կողմից՝ ՄԱԿ–ի բանաձևերն է արհամարհում, «լեզու դնելով նույն ռուսների բերանում», մյուս կողմից՝ արաբական և ընդհանրապես մահմեդական աշխարհին է իր դեմ հանում, ապացուցելով, որ Իրանն ու Հըզբոլլահն այնքան էլ չեն սխալվում սիոնիստական ռեժիմի հարցում, մյուս կողմից՝ սեփական զինուժին, հետևաբար նաև՝ տարածաշրջանում իր ներկայությունն ու բոլոր նախագծերն է վտանգում, վերջապես՝ բոլորին և հատկապես Իսրայելին է խոցելի դարձնում ահաբեկչության առջև, որտեղ իր որոշումը միայն կոռուպցիոն հետաքննության միջով անցնող և վերարտադրվելու պատրաստվող Նեթանյահուին է ձեռնտու դառնում…
Գոհար Սիմոնյան