«Չկան թե՛ փուլային, թե՛ փաթեթային լուծման մեխանիզմներ. դիվանագիտական բառախաղ է»
ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ«Փաստ» օրաթերթի հյուրն է քաղաքագետ Հրանտ Մելիք–Շահնազարյանը
– Պարո՛ն Շահնազարյան, ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովը հայտարարել է, որ Ղարաբաղյան հիմնախնդիրը մեկ փաստաթղթում մեկընդմիշտ հնարավոր չէ լուծել և անհրաժեշտ է փուլային մոտեցում: Ի՞նչ է ենթադրում Ս. Լավրովի փուլային մոտեցումը, երբ հայկական կողմը փաթեթային լուծման կողմնակիցն է: Այն է՝ ուժի չկիրառում, ազգերի ինքնորոշում և տարածքային ամբողջականություն:
– Այն, որ Հելսինկյան եզրափակիչ ակտի երեք հիմնարար սկզբունքներն ընկած են բանակցությունների հիմքում, և դրանց հիման վրա պետք է կարգավորվի հակամարտությունը, ակնհայտ է և արձանագրելի է որպես քաղաքական փաստ: Ընդ որում՝ այդ մոտեցումն ակնհայտ է ոչ միայն ՌԴ–ի, Ֆրանսիայի և ԱՄՆ ներկայացուցիչների կողմից, այլև ՀԱՊԿ–ի, ԱՊՀ անդամ երկրների կողմից: Վերջին հայտարարությունները հենց այդ մասին են փաստում:
Վերջերս այն արձանագրվեց նաև Եվրամիության անդամ երկրների կողմից, որովհետև երեք սկզբունքները ներառված են նաև Հայաստանի հետ գործակցության պայմանագրում, որը բոլորովին վերջերս ստորագրվեց: Հետևաբար, ըստ իս, այստեղ քննարկելու որևէ առիթ չունենք: Այլ հարց է, որ բանակցային գործընթաց, որպես այդպիսին, չկա: ՌԴ արտգործնախարարն էլ, ըստ էության, խոսում էր ոչ թե կարգավորման ուղիների, այլ այն մասին, որ պատասխանատվությունը, կամքը և պարտականությունը դրված է հակամարտող կողմերի վրա:
Ասում է, որ որպես միջնորդ իրենք ամեն ինչ փորձում են անել, բայց լուծումները, վերջին հաշվով, պետք է գտնեն հակամարտող կողմերը: Նա ինչ–որ չափով պատասխանատվությունը փորձեց հակամարտող կողմերի վրա դնել, որովհետև գիտենք, որ վերջին շրջանում շատ է խոսվում այն մասին, որ ՌԴ–ն առաջնային դեր ունի հակամարտության մեջ, բայց այդուհանդերձ չի կարողանում արդյունք արձանագրել: ՌԴ–ն իր հերթին այդ առաջնայնությունը տալիս է հակամարտող կողմերին, որ թե՛ սպասելիքների, թե՛ ձախողումների առումով պատասխանատվություն չկրի:
– Իսկ ի՞նչ ակնարկ է «փուլային լուծումը»:
– Ո՛չ փուլային, ո՛չ փաթեթային լուծման մեխանիզմներ, առավել ևս՝ որոշումներ այս պահի դրությամբ չկան: Դա դիվանագիտական բառախաղ է: Այդ միջոցով հակամարտող կողմերը փորձում են առանձնացնել և ցույց տալ իրենց դիրքորոշումների տարբերությունն ու առանձնահատկությունը:
Բայց իրականության մեջ բանակցություններ, կարգավորման լուծման ուղիներ այսօր չեն քննարկվում: Միակ հարցը, որը քննարկվում է ՀՀ–ի և Ադրբեջանի ԱԳ նախարարների, նախագահների հանդիպման ժամանակ, սահմանային լարվածության նվազեցումն է և վստահության մթնոլորտի ձևավորումը: Հիմա փուլային, թե փաթեթային կկոչեն, ամենևին կարևոր չէ, որովհետև նման բան ընդհանրապես չկա:
– Այնուամենայնիվ, ՀՀ–ն և Ադրբեջանը Լավրովի հայտարարության վերաբերյալ իրենց կարծիքը հայտնեցին: ՀՀ ԱԳՆ խոսնակ Տիգրան Բալայանը մասնավորապես ընդգծել էր, որ խոսքը փաթեթային լուծման մասին է՝ փուլային իրականացմամբ: Ադրբեջանի ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչն էլ նշել է, որ ադրբեջանական կողմը ողջունում է ՌԴ ԱԳՆ ղեկավարի հայտարարությունը:
– Պաշտոնական Երևանը և պաշտոնական Բաքուն պարզապես Լավրովի հայտարարությունը փորձեցին հարմարեցնել իրենց դիրքորոշմանը: Այսինքն՝ այնպես ներկայացնել, թե նա պաշտպանում է հենց իրենց դիրքորոշումը: Իսկ Լավրովի հայտարարության մեջ ամենակարևոր դրույթը, որը նա ասում էր նաև անցած տարվա վերջում, այն է, որ կողմերի միջև վստահության չկա, պետք է վստահություն մթնոլորտը վերականգնվի և լարվածությունն առաջնագծում նվազի: Սա է միակ քաղաքական օրակարգը, մնացածը դիվանագիտական գնահատականներ են, որոնք որևէ կերպ չեն ազդում բանակցային գործընթացի վրա: Ընդ որում՝ բոլորը տեսնում են, և Լավրովն ինքը չի թաքցնում, որ թե՛ նախաձեռնություններից, և թե՛ բանակցային գործընթացից մեծ հաշվով սպասելիքներ չունեն:
– Նշեցիք, որ կողմերը փորձեցին այնպես ներկայացնել, թե Ս. Լավրովը փորձում է պաշտպանել հենց իրենց դիրքորոշումը: Այդուհանդերձ, Դուք նրա հայտարարության մեջ կողմերից մեկին պաշտպանելու միտում չե՞ք տեսնում:
– Ոչ, չեմ տեսնում: ՌԴ–ն ունի իր շահերը հակամարտության մեջ, և կարծում եմ, որ ՌԴ–ն երբեք չի պաշտպանել հակամարտության և ոչ մի կողմի: Փորձել է հավասար մոտեցում ցույց տալ: Այդ հավասարակշռված մոտեցումը ցուցաբերել է թե՛ ՀՀ–ի և Ադրբեջանի համար և թե՛ իր շահերի տեսակետից: Սա քաղաքականություն է, և այստեղ գործընկերության, կամ, առավել ևս, եղբայրության սկզբունքներով, ցավոք սրտի, ոչ ոք չի առաջնորդվում: Բոլորին բացառապես պետական շահն է հետաքրքրում:
Աննա Բադալյան