Պատրա՞ստ է քաղաքական մեր վերնախավը բարեփոխումների
INTERVIEW«Փաստ» օրաթերթի հյուրն է քաղաքագետ Արմեն Գրիգորյանը
– Պարոն Գրիգորյան, ընդհանուր գծերով ինչպե՞ս կբնութագրեք մեր ներկա քաղաքական դաշտը:
– Մոնոպոլիզացված քաղաքական դաշտ է: Ինչպես տնտեսության մեջ, նաև մեր կյանքի շատ ոլորտներում է այդպես, քաղաքական դաշտը ևս մոնոպոլիզացված է մեկ կուսակցության կողմից:
Փաստացի միակուսակցական իշխանություն է՝ ավտորիտար ռեժիմով: Իսկ առկա կոալիցիոն իշխանությունն ավելի շատ կեղծ և ձևական բնույթ է կրում: Ռեժիմում բոլոր որոշումները կայացվում են մեկ մարդու կողմից:
Խնդրեմ՝ հենց վերջին ամենաթարմ հարցը. ինչպե՞ս է ներկայացվում նախագահի թեկնածուն: Հանրապետական ողջ կուսակցությունը սպասեց, թե Սերժ Սարգսյանն ում թեկնածությունը կառաջադրի, որպեսզի միաձայն հաստատեն:
Այսքան ժամանակ չի եղել որևէ առաջադրում կամ կուսակցական որևէ գնահատական, որ կուսակցության որևէ անդամ համաձայն չլինի դրա հետ:
Իսկ այս վիճակն առավել հիշեցնում է Խորհրդային Միությունը:
– Իսկ երբ ներդրվի կառավարման խորհրդարանական համակարգը, ինչ–որ փոփոխություն տեղի կունենա՞: Կամ գուցե ինչ–որ դեֆորմացիայի ենթարկվի այս իրավիճակը:
– Երբ նախաձեռնվում էին սահմանադրական փոփոխությունները, հիմնական մտահոգությունն այն էր, որ դրանք արվում են մեկ մարդու համար և մեկ նպատակով: Որպեսզի Սերժ Սարգսյանը կարողանա մնալ իշխանության մեջ և կրկին ղեկավարել երկիրը:
Եվ եթե, իրոք, Սերժ Սարգսյանը մնաց, ապա որևէ փոփոխություն կամ որևէ դեֆորմացիա չի լինի: Իսկ Սերժ Սարգսյանի բոլոր քայլերը հիմք են տալիս մտածելու, որ ինքն է դառնալու վարչապետը, այսինքն՝ երկրի ղեկավարը:
Այս դեպքում արդեն մեծ հաշվով ոչինչ էլ չի փոխվելու: Ամեն ինչ կմնա այնպես, որ հնարավոր լինի անգամ մեկ գիշերվա մեջ մեկ մարդ երկրի համար ճակատագրական նշանակության ցանկացած որոշում կայացնի:
– Եթե, այնուամենայնիվ, վարչապետ դարձավ Կարեն Կարապետյանը կամ մեկ այլ ոք, ո՛չ Սերժ Սարգսյանը, փոփոխություն սպասե՞նք այս դեպքում:
– Այդ դեպքում հնարավոր է սպասել որոշակի փոփոխությունների:
Ընդհանրապես, համակարգի ամենալուրջ խնդիրը նրա մոնոպոլիզացված լինելն է: Իսկ նման պարագայում սպասել, որ այդ փոփոխությունները կլինեն միանգամից, հնարավոր չէ:
Այսինքն՝ այդ փոփոխություններն առավելապես կգան ոչ թե կառավարման համակարգից, այլ ուրիշ օղակներից: Դրանք հնարավորություն կստեղծեն ընդհանուր բարեփոխումներ անցկացնելու համար: Մասնավորապես, օրինակ, տեղական ինքնակառավարման մարմիններում ավելի շատ հնարավորություններ ստեղծվեն, որպեսզի վերջիններս զարգացում ապրեն:
Եվ ամենակարևորը՝ տնտեսական ոլորտում պետք է փոփոխություններ արվեն: Որովհետև Հայաստանն այն երկիրն է, որի տնտեսությունն ունի մոնոպոլացման ամենաբարձր աստիճանը, եթե համեմատենք հետխորհրդային տարածքի մյուս երկրների հետ: Այնպես որ, ոչ միայն պետք է կառավարման համակարգը փոփոխության ենթարկել, այլ նաև փոխել ենթակառուցվածքները, որպեսզի այդ փոփոխությունները ռեալ հենք ունենան:
– Ասել է թե՝ կառավարման որակը հնարավոր է փոխել էվոլյուցիո՞ն ճանապարհով:
– Ո՛չ միայն էվոլյուցիոն, հնարավոր է նաև դա անել հեղափոխական ճանապարհով: Իսկ դրա համար անհրաժեշտ է, որպեսզի լինի քաղաքական կամք: Բայց մեր երկրում, բանն այն է, որ վերջին տասնամյակում լուրջ բարեփոխումներ անցկացնելու ցանկություն և կամք չի նկատվել:
– Այս հարցում Հայաստանի և Եվրամիության միջև ստորագրված համաձայնագիրը խթան կարո՞ղ է հանդիսանալ:
– Փոփոխությունները երբեմն գալիս են այնպիսի տեղից, որտեղից ոչ ոք չի սպասում:
Իհարկե, Եվրամիության հետ կնքած համաձայնագիրը որոշակի հնարավորություն տալիս է: Բայց այստեղ կրկին առկա է նույն խնդիրը՝ եթե քաղաքական բարեփոխումներ անցկացնելու կամքը թույլ է, ապա քաղաքական համակարգը պարզապես կդիմադրի դրանց անցկացմանը:
Իսկ Հայաստանում քաղաքական բարեփոխումներ անցկացնել մի բան է նշանակում՝ մարդկանց մի փոքր խումբ, ովքեր հիմնականում Հանրապետական կուսակցության անդամներ են, պետք է հրաժարվեն իրենց արտոնություններից: Որպեսզի երկրում ստեղծվի հավասար հնարավորությունների դաշտ: Սակայն մի բան փաստ է, որ դրան դիմադրում են նույն այդ մարդիկ՝ հանրապետականները: Ճիշտ է, նրանք ամեն հնարավոր առիթով ամպագոռգոռ հայտարարություններ են անում բարեփոխումների վերաբերյալ, բայց իրականում ոչ մի տեղաշարժ էլ չի լինում երկրում:
Դա խոսում է մի բանի մասին, որ Հանրապետական կուսակցության ներսում բարեփոխումներ անցկացնելու ցանկությունը մեծ չէ: Մյուս կողմից էլ նրանց վրա եղած ճնշումն է թույլ, որը կպարտադրեր այդ բարեփոխումները:
Եվ այս պարագայում մի բան պետք է ամրագրենք՝ Եվրամիության հետ կնքած համաձայնագիրը կարող է երկրում իրական բարեփոխումներ անցկացնելու հնարավորություն ընձեռել: Բայց այն իրականություն կդառնա միայն այն դեպքում, եթե լինի քաղաքական կամք: Իսկ քաղաքական կամքը կարծես թե բացակայում է:
Այնպես որ, ես չեմ կարծում, որ համաձայնագիրն արագությամբ կյանքի կկոչվի և մարդիկ կկարողանան կարճ ժամանակում դրա ազդեցությունը զգալ սեփական մաշկի վրա:
Գոհար Սարդարյան