Երբ անկարող են օրենքն իրականացնել
ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑ«Փաստ» օրաթերթը գրում է
Շարունակելով անդրադառնալ Կրթության և գիտության նախարարության կողմից ներկայացված՝ կրթության ոլորտում հակակոռուպցիոն միջոցառումների նախագծին, ներկայացնենք Երևանի ավագանու «Ելք» խմբակցության անդամ Անահիտ Բախշյանի կարծիքը:
– Նախագիծը ընթերցելուց հետո ինչ–որ լավ կետեր տեսնո՞ւմ եք, որոնց կատարումը կրթության ոլորտին օգուտ կբերի:
– Այսպիսի բազում փաստաթղթեր են եկել ու գնացել հակակոռուպցիոն ծրագրերի ու միջոցառումների մասին: Սակայն փաստն այն է, որ ՀՀ–ում հակակոռուպցիոն միջոցառումների ոչ մի ծրագրի ոչ մի պաշտոնյա ո՛չ հետևում է, ո՛չ հավատում, ո՛չ էլ պատասխանատվությամբ մոտենում: Պետք է, գրում են: Ընդ որում, սրանք գրվում են Եվրամիության հետ դրամաշնորհների տրամադրման դեպքում: Փողը տալիս են, և երբեմն ոլորտի հետ կապ չունեցող մարդիկ կարող են նստել ու գրել այս միջոցառումների ծրագիրը և ասել՝ արեցինք:
Բայց ես չեմ հիշում, որ կառավարությանը կից հակակոռուպցիոն հանձնաժողովը այս ծրագրերին, միջոցառումներին հետևի, ինչ–որ բան հայտարարի, ինչ–որ գործընթաց սկսի մեկի դեմ, փաստեր բացահայտի, ռիսկերի գնահատման ուղղությամբ տարվող աշխատանքներ գնահատի ու այդ գնահատականների արդյունքում որևէ մեկը պատասխանատվության ենթարկվի: Չկա մեր երկրում այդպիսի բան: Բացի այդ, հայտնի չէ՝ սա ինչ փաստաթուղթ է, ով է ընդունելու, ով հաստատելու, ոչինչ գրված չէ:
– Ձեզ համար ի՞նչ հետաքրքիր կետեր եք առանձնացրել:
– Որպես կոռուպցիոն ռիսկ են գրել այնպիսի մի կետ, որի կատարումը օրենքի պահանջ է: Օրենքով պահանջվում է ուսումնական հաստատությունների ֆինանսական հաշվետվությունները հրապարակել, ունենալ կայք, այնտեղ տեղադրել եռամսյակային և տարեկան հաշվետվություններ: Քանի որ օրենքով չի իրականանում այդ ամենը, դա գրում են որպես կոռուպցիոն ռիսկ և դրա դեմ գործողություն են մշակում:
Ներողություն, եթե օրենքը չեք կարողանում աշխատեցնել և օրենքի պահանջը չեք կարողանում իրականացնել, այլ ամրագրում եք որպես կոռուպցիոն ռիսկ, ուրեմն միանգամից պետք է խոստովանեք, բարձրաձայնեք, որ անկարող եք օրենք իրականացնել: Իրենք անկարող են պահանջել օրենքի կիրառում բոլորի կողմից հավասարապես:
Հակակոռուպցիոն ծրագրի մեջ նաև դպրոցական դասագրքերի վերաբերյալ կետ կա: Շահերի բախում կա դասագրքերի կազմման ու հրատարակման գործընթացում, սակայն այն միջոցառումը, որ առաջարկում են, լուրջ հարց է առաջացնում: Դասագրքերի մրցույթներին, դասագրքերի առարկայական գնահատման հանձնաժողովների աշխատանքներին արգելել դասագրքերի հեղինակների, խմբագրի, դասագրքի ստեղծմանը փոխկապակցված անձանց մասնակցությունը: Կասկածում եմ, որ սա գլուխ են բերելու: Ի վերջո հրատարակիչները իրենց հրատարակած գիրքը առաջ տանելու ու վաճառելու ձևերը գտնում են: Իրենք էլ այս երկրի մարդիկ, մարզպետների, նախարարի հետ ընկեր են:
Կոռուպցիոն մեխանիզմների գլուխը թաղված է ԽԾԲ ցանցի մեջ, իսկ ցանցը չես կարող վերացնել, որովհետև բոլորը երեք քայլից հետո իրար ընկեր են, ծանոթ, բարեկամ: Մնում է մարդկանց գիտակցության մեջ ամրացնել, որ կոռուպցիան կարելի է հաղթել միայն ո՛չ ասելով ընկերոջը, բարեկամին, խնամուն, ծնողին: «Ո՛չ, սա օրենքի խախտում է, չեմ կարող անել, որովհետև արդար չէ»: Այս նախադասությունը պետք է մտնի մարդկանց մեջ: Պետք է ասել՝ ո՛չ սիրելի՛ս, լավ ընկե՛ր, մենք ընկեր ենք, բայց ես չեմ կարող, քանի որ շահերի բախում կա, անարդար կլինի:
– Կոռուպցիոն ռիսկերի մեջ է մտնում նաև մանկավարժի՝ իր աշակերտին առանձին դասավանդելու երևույթը: Արդյոք ճի՞շտ է արգելել մանկավարժին իր աշակերտի հետ առանձին պարապմունքներ անցկացնելը:
– Սա կապված է տնօրենից, թե ինչ մարդ է, ինչ քաղաքացի: Եթե նա իր երկրի քաղաքացին է, եթե ուզում է իր դպրոցում արդարությունն ու օրենքը իշխի, նա կարող է այնպես անել, որ ուսուցչի մոտ պարապելը չանդրադառնա գնահատականներին: Տնօրենից է կախված: Ինչքան ուզում են գրեն, չի լինի: Ի վերջո դասավանդողի կողմից իր սովորողին վճարովի կրթական ծառայությունների մատուցումը որևէ մեկը չի կարող արգելել: Ուղղակի ծնողը պետք է իր երեխայի կրթության շահերից ելնելով ընտրի այն մարդուն, ով իր երեխայի կրթության որակը, գիտելիքների աստիճանը կբարձրացնի: Բայց մեր ծնողներն այսօր այդ ճանապարհով գնում են իրենց երեխայի գնահատականը՝ չխորանալով, որ դա փուչ թվանշան է:
Քրիստինա Տեր-Մաթևոսյան