Հասարակություն և բանակ. որպես ծնող և որպես երեխա
ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑ«Փաստ» օրաթերթի հյուրն է «Ողջ մնալու արվեստ» կազմակերպության ղեկավար, հետախույզ Վովա Վարդանովը
– Պարոն Վարդանով, ապրիլյան պատերազմից հետո ինչ արվեց մեր բանակում` ձեզ բավարարո՞ւմ է:
– Ո՞ր ծնողն է իր երեխայի առաջընթացով իրեն բավարարված զգում: Միշտ ուզում է, որ ավելի լավը լինի, ավելի շատ գիտելիքներ ունենա և այլն, և այլն:
Ապրիլյան դեպքերից հետո բավականին լուրջ փոփոխություններ պետք է լինեին մեր բանակում: Սակայն ընդամենը մի երկու մարդու հանեցին պաշտոնից, մի քանի այլ բաներ արեցին: Բայց դրանք այն փոփոխությունները չէին, որն անհրաժեշտ էր:
Սակայն, այնուամենայնիվ, տևական ժամանակ քննարկելուց հետո ընդունվեց զինապարտության վերաբերյալ օրենքը: Այն հույս է ներշնչում, որ բանակը այդ ճահճային վիճակից դուրս է գալու ու դառնալու է կենդանի օրգանիզմ, որը մշտապես զարգացում է ապրում:
Եվ հատկապես կարևոր էին օրենքի այն կետերը, որոնք վերաբերում էին առաջին ռեզերվային ստորաբաժանումների ստեղծմանը: Բայց բանն այն է, որ այս կարևոր բանը թողած, հասարակությունը շեշտը բոլորովին այլ բանի վրա դրեց: Բուհերի ղեկավարների դրդմամբ կենտրոնացավ ուսանողներին տարկետում տալու–չտալու հարցի վրա: Սակայն սա տասերորդական նշանակության հարց էր: Իսկ կարևորագույն կետը վրիպեց հասարակության ուշադրությունից:
Հասկանալի է, որ այդ ամենն արվեց ռեկտորների կողմից, որովհետև իրենք «տուժողի» կարգավիճակում էին հայտնվում. մարդիկ, ովքեր գիտությամբ չէին ուզում զբաղվել, բայց ցանկանում էին նաև այդ ճանապարհով խուսափել բանակից, ռեկտորներին կարգին եկամուտ էին ապահովում:
Իսկ կարևորագույն կետը, որը, ցավոք, վրիպեց մարդկանց ուշադրությունից, այն էր, որ մեր հասարակությունն ամբողջությամբ բանակի ռեզերվն է:
– Իսկ մեր հասարակությունը հոգեբանորեն պատրա՞ստ է Ազգ–բանակ հայեցակարգին: Այն կարո՞ղ է իրականում իրեն բանակի ռեզերվը զգալ:
– Նախ ասեմ, որ դա այն գաղափարն է, որով ես ապրում եմ 1988–ի վերջից մինչ օրս: Այն ինձ համար շատ հոգեհարազատ է:
Իսկ ինչ վերաբերում է հասարակությանը, ապա եթե այն պատրաստ չէ մի բանի, նրան պետք է պատրաստել դրան: Սա ոնց որ նման լինի այն վատորակ ֆիլմերի կամ երաժշտության մատուցմանը, երբ ասում են, թե հասարակությունը դրանք է պահանջում: Հետո ի՞նչ, որ պահանջում է: Չէ՞ որ նրան անհրաժեշտ են բարձրորակ երաժշտություն և ֆիլմեր: Եվ մենք այս դեպքում տուրք չպետք է տանք հասարակության կարծիքին ու նախասիրություններին:
Պարզապես դու քո պահանջը պետք է նրան ներկայացնես ու զուգահեռ նույն այդ հասարակությանը պատրաստես, որպեսզի ընկալի դրանք:
– Մեր բանակում չեն նվազում դժբախտ դեպքերը: Իրո՞ք մենք չենք կարողանում կարգուկանոն հաստատել նրանում, թե խորքային այլ երևույթներ են սրանք պարզապես:
– Այդ մասին անարդարացիորեն է խոսվում՝ կապված բանակի հետ: Տեսեք, մեր զինված ուժերում երևի մի հարյուր հազար մարդ են: Իսկ հարյուր հազարանոց քաղաքում ինչքա՞ն հանցանքներ ու դժբախտ դեպքեր են լինում: Հաստատ ավելի շատ են լինում, քան դրանք բանակում են:
Բայց բանակում երբ մի բան է տեղի ունենում, հասարակությունը բորբոքվում է ու սկսում է քարկոծել բանակը: Այո՛, շատ հաճախ՝ տեղին: Բայց հաճախ էլ՝ անտեղի:
Պարզապես բանակը մեր ուշադրության կենտրոնում է, սևեռված ենք նրա վրա: Թե չէ նրանում տեղի ունեցող թե դժբախտ պատահարները, թե հանցանքները տոկոսային հարաբերությամբ ավելին չեն, քան լինում են այլուր՝ մեր հասարակության մյուս շերտերում: Որտե՞ղ ինքնասպան չեն լինում, որտե՞ղ դժբախտ պատահար տեղի չի ունենում, որտե՞ղ ավտովթարներ չեն լինում, որտե՞ղ արտադրական վնասվածքներ չեն լինում:
Բանն այն է, որ մենք բանակն ընդունում ենք որպես մեր զավակ: Ու այն շատ սիրելով, կամ որոշ դեպքերում էլ գուցեև՝ չսիրելով, սևեռվում ենք նրա վրա: Ու դրանից էլ մի քիչ էլ հաճախ անարդար ենք բանակի ղեկավարության նկատմամբ:
Ի՞նչ խոսք, բանակի ղեկավարությունը շատ հաճախ է քարկոծման արժանի: Բայց ո՛չ այդքան այս հարցերում, որ մեղադրում ենք նրանց:
– Դուք կողմնակի՞ց եք այն տեսակետին, որ բանակը պետք է լինի թափանցիկ և աշխատի որպես բաց կառույց:
– Իհարկե, բանակը պետք է լինի բաց կառույց: Բայց դրա հետ միաժամանակ պետք է նաև ունենա իր գաղտնի մասերը, որոնք դրսից ոչ ոքի չպետք է հասու լինեն: Որովհետև բաներ կան, որոնց մասին քո հասարակությունն իմացավ, թե հակառակորդն իմացավ, համարյա միևնույն բանն է:
Գոհար Սարդարյան