Հայ-թուրքական արձանագրություններն ու թուրքական հեռուստաընկերությունները. ի՞նչն էր պասիվ արձագանքի պատճառը
ՔԱՂԱՔԱԿԱՆԵրեկ ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանը հայտարարեց հայ-թուրքական արձանագրությունները չեղյալ հայտարարելու մասին:
Որոշումից հետո թուրքական պարբերականներն ու էլեկտրոնային լրատվամիջոցները անդրադարձան հայտարարությանը: Անդրադառնալով թուրքական լրատվամիջոցների արձագանքին, թուրքագետ Հակոբ Չաքրյանը Past.am-ի հետ զրույցում նշեց, որ հեռուստաընկերությունների արձագանքն, ամեն դեպքում, պասիվ էր:
«Առհասարակ թուրքական հեռուստատեսությունը մամուլի տեսությունը շատ ընդարձակ է տալիս: 3 ժամ է տևում, հյուրեր են ունենում, մեկնաբանում են: Բայց ոչ մի անգամ արձանագրությունները չեղյալ հայտարարելու մասին չեն հիշատակել, որովհետև «գլուխները» բավականին խառն է Սիրիայում. Աֆրինի դեմ կազմակերպած ռազմական գործողությունները, կարծես թե, հաջողություններ չեն ունենալու, երեկ 8 զոհ են տվել: Աֆրինում դիմադրելու երեք տարբերակ կա՝ լքել քաղաքը, հանձնել ռուսական զորքերին կամ դիմադրել: Հիմա դիմադրում են: Ենթադրվում է, որ ռազմական գործողությունները դեռ շատ երկար կտևեն, իսկ ելքն անորոշ է: Հետևաբար, կարծում եմ, հերթը չի հասնում հայ-թուրքական արձանագրությունները չեղարկելու մասին ՀՀ նախագահի հայտարարությանը: Կամ էլ նախընտրելի չէ, որովհետև Թուրքիան իրեն տարածաշրջանային մասշտաբով մեծ տերություն է համարում ու մտածում՝ «փոքրիկ Հայաստանը հանկարծ մի քայլ է կատարել»»,-նշեց թուրքագետը:
Հակոբ Չաքրյանն ընդգծեց՝ ՀՀ նախագահի քայլը տեղին էր:
«Որևէ տեղաշարժ այս առումով չէր լինելու, որովհետև մեծ տերությունները՝ ԱՄՆ-ը, Եվրամիությունն ու Ռուսաստանը մրցակցում են տարածաշրջանում: Մրցակցում են մասնավորապես Սիրիայի տարածքում: Տարածաշրջանային երկրները՝ Իրանն ու Թուրքիան էլ միմյանց հետ են մրցակցում: Այս իրավիճակում չեմ կարծում, որ միջազգային ուժերը ժամանակ կհատկացնեին հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորմանը: Առանց դրա էլ, այնուամենայնիվ, հնարավոր չէ կարգավորել այդ հարաբերությունները, որովհետև այդ նույն քաղաքականությունը, որն այսօր էրդողանն է վարում, դեռևս 1991 թվականից է որդեգրվել: 1991 թվականից նույն մոտեցումն են ցուցաբերել: Բազմաթիվ կառավարություններ են փոխվել, բայց Թուրքիայի դիրքորոշումը Հայաստանի նկատմամբ թշնամական է: Եթե հրաժարվում ես նախապայմանները չկատարելու պատճառով հարաբերություններ հաստատելուց ու սահմանը փակ ես պահում, դա միջազգային նորմերով ակնհայտ թշնամանք է կոչվում: 1991 թվականից մենք սովոր են Թուրքիայի հետ ունեցած նման հարաբերություններին: Մենք սովորեցինք ապրել նման պայմաններում: Թուրքիան ինքն է ուզում տարածաշրջանային գերտերություն դառնալ, Թուրքիան է, որ տարբեր հարաբերություններ ունի տարածաշրջանի երկրների հետ: Հետևաբար, Թուրքիան է, որ այս ամենի շուրջ մտածելու տեղ ունի: Իսկ Հայաստանը փոքր երկիր է: Ինչ վիճակում որ կանք, մեզ բավարարում է»,-ընդգծեց մեր զրուցակիցը:
Հակոբ Չաքրյանը շեշտեց, որ նոր փաստաթուղթ ստեղծելու կարիք չկա:
«Այդ արձանագրությունները կազմելու համար հայ և թուրք դիվանագետները երկու տարի ժամանակ են ծախսել: Նորից նոր գործընթաց սկսելն ու ևս երկու տարի չարչարվելն անիմաստ է: Որքան էլ արձանագրությունները չեղյալ են հայտարարվել, այնուամենայնիվ, երկու երկրների արտգործանախարարների ստորագրությունները կան այդ արձանագրությունների տակ: Հետևաբար, այն կարելի է նորից շրջանառության մեջ մտցնել: Նոր փաստաթուղթ ստեղծելու կարիք չկա, եթե Թուրքիան մտադրություն ունենա Հայաստանի հետ հարաբերությունները կարգավորելու, կկարգավորի, թեև չեմ կարծում, որ նման մտադրություն կունենա»,-ասաց թուրքագետը:
Հայ-թուրքական արձանագրությունները նախաստորագրվել էին 2009թ. հոկտեմբերի 10-ին՝ Ցյուրիխում: Ստորագրված արձանագրությունները պետք է վավերացվեին 2 երկրների խորհրդարանների կողմից, համաձայն փաստաթղթի՝ «ողջամիտ ժամկետներում»։ Թուրքիան, սակայն, պարբերաբար նախապայմաններ էր առաջ քաշում ու երկարաձգում էր վավերացման ժամկետները: Հաշվի առնելով թուրքական կողմի դիրքորոշմամբ ստեղծված իրավիճակը, արձանագրությունների վավերացման գործընթացը կասեցվեց: 2015թ. փետրվարի 16-ին ՀՀ նախագահի հրամանագրով հայ-թուրքական արձանագրությունները հետ էին կանչվել Ազգային ժողովից:
Աննա Բադալյան