Մեծ Բրիտանիայի դուրս գալը կարող է ուժեղացնել Եվրամիությանը
ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆՄեծ Բրիտանիայի քաղաքացիների մեծամասնությունը հունիսի 23-ի հանրաքվեով որոշել է դուրս գալ Եվրամիության կազմից (Brexit): Քվեարկությանը մասնակցած քաղաքացիների 51,9 տոկոսն իր քվեն տվել է ԵՄ-ում Միացյալ Թագավորության անդամակցությունը դադարեցնելու օգտին: Եվ բավական էր` այդ լուրը տարածվի միջազգային ԶԼՄ-ներով, որպեսզի փորձագետներն ու տարբեր գործիչները հռչակեն Եվրամիության փլուզման մասին:
Գույները հատկապես խտացվեցին, երբ Հյուսիսային Իռլանդիայի և Շոտլանդիայի պաշտոնատար անձինք հայտարարեցին, որ իրենց բնակչության մեծ մասը դեմ է քվեարկել ԵՄ կազմից դուրս գալուն, հետևաբար, Մեծ Բրիտանիան իրավասու չէ իրենց շահերը ներկայացնել, իսկ իրենք էլ Մեծ Բրիտանիայից անկախանալու հանրաքվե կանցկացնեն: Սակայն, ամենայն հավանականությամբ, ո՛չ Եվրամիությունը, ո՛չ էլ Մեծ Բրիտանիան չեն փլուզվելու սոսկ այդ որոշման հետևանքով: Պատկերը հասկանալու համար անհրաժեշտ է երևույթը դիտարկել բովանդակային իմաստով, այլ ոչ թե սոսկ ձևական:
Նախ, հանրաքվեն ինքնին չունի պարտադիր իրավաբանական ուժ, այն ավելի շատ վստահության հանրաքվե էր: Պատահական չէ, որ հանրաքվեից հետո ԵՄ կազմում մնալու կողմնակից, երկրի վարչապետ Դևիդ Քեմերոնը հայտարարեց իր հրաժարականի մասին: Հանրաքվեի արդյունքները դեռ պետք է հաստատի Բրիտանիայի խորհրդարանը: Անհրաժեշտ է նկատի ունենալ, որ ԵՄ կազմից դուրս գալու օգտին քվեարկել է քաղաքացիների կեսից մի փոքր ավելին, գրեթե հավասար կեսը դեմ է դրան: Երկրում քաղաքացիները սկսել են ստորագրահավաք` նոր հանրաքվե անցկացնելու մասին, որի արդյունքները, ըստ նրանց, պետք է ճանաչել միայն այն դեպքում, եթե ԵՄ կազմից դուրս գալուն կողմ կամ դեմ քվեարկի առնվազն 60 տոկոսը:
Այսինքն` բացառված չէ, որ Մեծ Բրիտանիայի խորհրդարանը վերանայի հանրաքվեի արդյունքները և պաշտոնապես չդիմի Եվրամիությանը անդամակցությունը դադարեցնելու հարցով: Պետք է փաստել, որ քանի դեռ Մեծ Բրիտանիան պաշտոնապես չի դիմել այդ հարցով Բրյուսելին, ապա չենք կարող խոսել ԵՄ-ից երկրի դուրս գալու գործընթացի մասին: Բայց եթե անգամ դա տեղի ունենա և Մեծ Բրիտանիան որոշի դուրս գալ ԵՄ-ից, ապա դա կլինի ընդամենը իրերի փաստացի դրության ամրագրում: Խոսքը հետևյալի մասին է: Մեծ Բրիտանիան փաստացի երբեք էլ չի եղել ԵՄ լիարժեք անդամ: Բրիտանիան վաղուց չի միացել Եվրամիության խոշոր ինտեգրացիոն նախագծերին, չի անդամակցել Եվրագոտուն, չի միացել Շենգեն գոտուն, ընդհանուր հարկաբյուջետային քաղաքականությանը, էլ չասած, ընդհանուր արտաքին և անվտանգության քաղաքականությանը:
Եվրամիությունը բովանդակային իմաստով տարբերվում է սովորական միջազգային կազմակերպություններից այն առումով, որ ինտեգրացիոն միավորում է: Իսկ ինտեգրացիան ենթադրում է միասնական արժույթ, միասնական վիզային ռեժիմ, միասնական ֆինանսական, հարկաբյուջետային և արտաքին քաղաքականություն: Մեծ Բրիտանիան միշտ դուրս է եղել այդ գործընթացներից և անգամ խոչընդոտել է եվրոպական ինտեգրացիայի խորացմանը: Ստացվում էր, որ Բրիտանիան միլիարդավոր եվրոներ է վճարում ԵՄ-ի ընդհանուր բյուջեին` չօգտվելով ԵՄ-ի տնտեսական ինտեգրացիայից: Հետևաբար, նման անդամակցությունը դառնում է անիմաստ և ծախսատար:
Բայց այս հանրաքվեն դեռ չի նշանակում, որ Մեծ Բրիտանիան հենց վաղը դուրս է գալու ԵՄ-ից: Գործընթացը երկար է տևում, մի քանի տարի, և հնարավոր է, որ վերջնարդյունքում այլ բան տեղի ունենա: Օրինակ՝ Մեծ Բրիտանիան կարող է լինել այսպես ասած «ասոցացված անդամ» կամ ԵՄ-ի հետ կնքվի առանձին ինտեգրացիոն համաձայնագրեր: Մեծ Բրիտանիան, եթե անգամ լքի միությունը, վստահաբար չի հրաժարվի ԵՄ ազատ առևտրային գոտուց և մաքսային միությունից: Այսինքն` տնտեսապես կշարունակի ինտեգրված լինել ԵՄ-ին:
Իսկ Եվրամիությունը չի կարող Մեծ Բրիտանիայի դուրս գալուց հետո փլուզվել, եթե, իհարկե, մնացած երկրները հերթով դուրս չգան, սակայն նման հեռանկար առայժմ չի նշմարվում: Յուրաքանչյուր եվրոպական երկիր այսօր ավելի ուժեղ է և զարգացած Եվրամիության կազմում, առանձին իրենցից լուրջ կշիռ չեն ներկայացնում: ԵՄ-ն նախ և առաջ Ֆրանսիայի և Գերմանիայի միությունն է` ի հեճուկս ԱՄՆ-Մեծ Բրիտանիա տանդեմի և Ռուսաստանի: Եվրոպական տնտեսական ընկերակցությունը ստեղծվել էր շատ ավելի շուտ, քան դրան կմիանար Մեծ Բրիտանիան:
Առաջին եվրոպական ինտեգրացիոն միավորումը` Ածխի և պողպատի ընկերակցությունը, հիմնադրվել է 1951թ., սակայն Մեծ Բրիտանիան միացել է Գերմանիայի և Ֆրանսիայի նախաձեռնած միավորմանը միայն 1973-ին: Հետևաբար, ԵՄ-ն սոսկ Մեծ Բրիտանիայի դուրս գալով չի փլուզվի, ավելին, նույնիսկ կարող է ավելի հզորանալ և խորացնել երկրների միջև ինտեգրացիան, քանի որ դրա գլխավոր խոչընդոտն այլևս չի լինի: Մեծ Բրիտանիան միշտ դեմ է պետական ինքնիշխանության սահմանափակմանը և հրաժարվում է մյուս երկրների հետ կիսել տնտեսական, քաղաքական և հատկապես անվտանգության ոլորտում իր լիազորությունները:
Դրա վկայությունն են Եվրոյին և Շենգենին չմիանալը: Միաժամանակ, չի կարելի բացառել, որ Մեծ Բրիտանիան այս քայլով փորձում է ստիպել ԵՄ անդամ մյուս պետություններին որոշակիորեն զիջումների գնալ: Մի ժամանակ Ֆրանսիան դուրս եկավ ՆԱՏՕ-ից, որն ավելի լուրջ կառույց է, բայց ՆԱՏՕ-ն չփլուզվեց, իսկ Ֆրանսիան հետո վերադարձավ ի շրջանս յուր, երբ ՆԱՏՕ-ում հասան որոշ կնճռոտ հարցերի շուրջ կոնսենսուսի: Ըստ երևույթին, նույն ճակատագիրն է սպասվում Մեծ Բրիտանիային:
Որքան էլ Մեծ Բրիտանիան փորձի անկախ լինել և ապավինի ԱՄՆ-ի աջակցությանը, շատ սերտ է կապված Եվրամիության երկրների հետ և մեկուսանալով` միայն կկորցնի իր ազդեցությունը Եվրոպայում և աշխարհում: Իսկ բրիտանացիները երբեք հենց այնպես չեն հրաժարվում իրենց հավակնություններից:
Տիգրան Խաչատրյան, Past.am վերլուծաբան