Հայաստանի ոստիկանությունը լեգիտիմացրեց զինված ապստամբությունը
ANALYSISՀայաստանում զուգահեռ ընթանում է երկու գործընթաց: ՊՊԾ գունդը գրաված «Սասնա ծռեր» զինված խումբը պատժում է երկրի իրավապահ համակարգին, իսկ երկրի իրավապահ համակարգը, փոխարենը, պատժում է անզեն քաղաքացուն:
Հուլիսի 29-ի գիշերը իրավիճակը դուրս է եկել ոստիկանության վերահսկողությունից: Իշխանափոխության պահանջներով Ազատության հրապարակում հավաքված ցուցարարները Խորենացի փողոց գնալու փոխարեն հայտնվեցին Սարի թաղում, որտեղից ավելի մոտ է գնդի տարածքը: Ցուցարարների այդ շարժը հարուցեց ոստիկանների զայրույթը, քանի որ հիմնական ուժերը այդտեղ կենտրոնացված չեն եղել: Բնականաբար, ոստիկանությունը ցուցում է ստացել ցանկացած միջոցով բացառել ցուցարարների մոտենալը գնդի տարածքին, որտեղ գտնվում է զինված խումբը, որտեղ կենտրոնացված է զենք-զինամթերք:
Ոստիկանությունն այս իրավիճակում գործեց չափազանց կոշտ եղանակով և փաստացի գերազանցեց իր լիազորությունները: Քաղաքացիների հետ օրենքի տառին համապատասխան, հարգանքով երկխոսելու փոխարեն, ոստիկանությունը լեզվակռվի մեջ է մտնում ցույցի մասնակիցների հետ: Ոստիկանության շարքերում հայտնվում են քաղաքացիական հագուստով անհայտ անձինք, ովքեր հրահրում են բախումներ: Ոստիկանությունն անցնում է հարձակման և կիրառելով հատուկ միջոցներ անզեն քաղաքացիների դեմ` զանգվածաբար բռնության է ենթարկում ճանապարհին հանդիպող ցանկացած շնչող էակի` ցուցարարից մինչև լրագրող, պատահական անցորդից մինչև սեփական տանը ցույցին չմասնակցող խաղաղ բնակիչ:
Բախումների հետևանքով մայրաքաղաքի բժշկական հաստատություններ վնասվածքներով դիմել է 70-ից ավելի մարդ: Բոլորը ստացել են տարբեր աստիճանի մարմնական վնասվածքներ: 17-ամյա մի երիտասարդ կորցրել է աչքը, կոտրվել են քաղաքացիների ոտքերն ու ձեռքերը, այրվածքներ են ստացել, ծեծի են ենթարկվել բախումների ժամանակ իրենց աշխատանքը կատարող գրեթե բոլոր լրագրողները: Ոստիկանները և նրանց հովանու ներքո գործող քաղաքացիական հագուստով անհայտ վայրենիները ներխուժել են քաղաքացիների տներ, ահաբեկել սեփական տանը հանգիստ նստած մարդկանց` երեխաներից մինչև ծերեր: Զենք պահելով քաղաքացիների վրա` նրանց ստիպել են հեռանալ տարածքից և անգամ արգելել են վերադառնալ իրենց տները: Իհարկե, ոստիկանությունը, ըստ օրենքի, պետք է կանխեր անօրինական ցույցը: Իհարկե, ոստիկանությունը պետք է թույլ չտար, որ քաղաքացիները մոտենան գրավված գնդի տարածքին, ինչը վտանգավոր է նրանց կյանքի և առողջության համար, սակայն ոստիկանությունը դա արել է ոչ թե քաղաքացիները իրավունքները և անվտանգությունը ապահովելով, այլ ճիշտ հակառակը:
Ոստիկանության երեկվա գործողությունները կարելի էր համարել իրավաչափ, եթե
1. Օրենքով սահմանված կարգով քաղաքացիներին մի քանի անգամ բարձրախոսերով կոչ արվեր լքել տարածքը` զգուշացնելով տարածքում գտնվելու վտանգավորության մասին՝ հիշեցնելով նրանց իրավունքներն ու պարտականությունները և համբերատար ուղեկցելով նրանց անվտանգ վայր: Անգամ թշնամուն, ով փորձում է հատել սահմանը, զգուշացնում են պատշաճ կերպով, նոր կրակ բացում, այլ ոչ թե «բազառվում են» և հայհոյում, որ հեռանա: Փոխոստիկանապետը, փոխարենը հանդարտեցնելու կքերը, հայհոյում է ցուցարարներին և այնտեղ գտնվող պատգամավորներին:
2. Չկիրառվեին հատուկ միջոցներ կամ անհամաչափ ուժ ցուցարարների դեմ այն պարագայում, երբ նրանք անզեն են և բռնության փորձ չեն ձեռնարկում, առավել ևս, որ տարածքում բնակելի տներ են, ուր կան երեխաներ, կանայք, ծերեր: Եթե անգամ ցուցարարները հանցագործ են, իրավապահը պարտավոր է ապահովել մյուս քաղաքացիների անվտանգությունն ու անդորրը: Բայց վերջիններս նույնպես ենթարկվել են բռնության և հետապնդումների` ավելի շատ ահաբեկվելով ոստիկանությունից, քան կողքի գունդը գրաված զինված խմբից:
Ոստիկաններն առանց դատարանի որոշման ներխուժել են մարդկանց տներ և խուզարկություն կատարել: Ոստիկանության գործողություններին մասնակցել են քաղաքացիական հագուստով անհայտ մարդիկ, ովքեր մինչև ոստիկանական շարքերը մտնելը ընդունել են ինչ-որ կասկածելի հաբեր, ոմանք ենթադրում են` թմրանյութեր: Կան կասկածներ, որ նրանք քաղաքացիական հագուստով ոստիկաներն են եղել, ոմանք էլ ասում են, որ եղել են օլիգարխների բանդաները: Կադրերից երևում է, որ ոստիկանների շարքերից դուրս եկած քաղաքացիական հագուստով անձինք են հրահրում բախումը: Նրանք զինված էին մահակներով և փողոցում ծեծի էին ենթարկում քաղաքացիներին:
Նրանք են գործել դաժանաբար, ինչպես քաղաքացիների, այնպես էլ լրագրողների դեմ: Ստացվում է, որ ոստիկանության շարքերում գործում է քրեական խմբավորում, քանի որ նրանք չունեն ոստիկանության տարբերանշան: Կարելի է մի քանի այլ բան էլ նշել, բայց այսքանը բավարար է: Երեկվա մեկ ժամվա այդ քաոսը բավական էր, որպեսզի քաղաքացիների ընկալումներում գունդը գրաված զինված խմբի գործողությունները համարվեն անմեղ երևույթ ոստիկանական բռնության համեմատ: Մարդիկ ավելի շատ ահաբեկվել են ոչ թե «Սասնա ծռերի», այլ ոստիկանության գործողություններից: Ավելի շատ քաղաքացի է տուժել ոչ թե զինված խմբի, այլ ոստիկանության գործողությունների հետևանքով: Մարդիկ ակամա հարց են բարձրացնում, թե ո՞վ է իրականում անօրինական զինված խումբը և ո՞վ է ում ահաբեկում: Ինչպե՞ս կարելի է այդպես անպատասխանատվությամբ երկրում ոտնատակ անել իրավակարգը:
Այսպիսով, ոստիկանության կիրառած անհամարժեք ուժը փաստացի լեգիտամացրեց զինված խմբի գործողությունները: Եթե կատարվածի համար պաշտոնապես ոչ ոք պատասխանատվության չկանչվի, չկատարվի անաչառ քննություն և մեղավորները չպատժվեն (բոլոր մեղավորները` թե՛ ցուցարար, թե՛ ոստիկան), ապա հասարակության և իշխանության միջև անդունդը էլ ավելի կխորանա, իսկ դա էլ կհանգեցնի այն համոզմանը, որ Հայաստանում իրավակարգ գոյություն չունի:
Տիգրան Խաչատրյան