Ուրիշի փողերը չենք հաշվում, բայց …
ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆՍտացվել է այնպես, որ Հայաստանում ողջախոհ առաջարկ հնչելուն պես այն միանգամից արժանանում է պահպանողական խավի սուր քննադատության: Այդ ամենը սովորաբար ուղեկցվում է «հայ ազգ», «հայ գեն», «հայ եկեղեցի», «դարավոր փրկիչ» և այլ բառակապակցություններով: Վերջին նմանօրինակ դեպքը տեղի ունեցավ Կառավարության հրավիրած ԱԺ արտահերթ նիստի ժամանակ հնչեցված առաջարկության արդյունքում:
«Հարկային օրենսգրքի» երկրորդ ընթերցման քննարկման ժամանակ ՀԱԿ խմբակցության անդամ Հրանտ Բագրատյանը հայտարարեց, որ դժգոհ է Վախթանգ Միրումյանի պատասխաններից. «Իմ հանդեպ կա ձեռառնոցի, ցինիզմ, կներեք այդ բառի համար՝ 191 կետի դիտողություն եմ արել ու ինչ պատասխան եք տվել: Լրջագույն հարց եմ բարձրացնում, կոնկրետ առաջարկություն չի ներկայացվել: Օրինակ՝ հարցնում եմ՝ ինչպե՞ս կարող է անհատ ձեռնարկատերը ԱԱՀ վճարել, դուք ասում եք՝ օրենսդրությանը համապատասխան: Ու այս շարանը շարունակվում է: Ասում եմ՝ անշարժ գույքի հարկ պետք է ոչ միայն քաղաքացին, այլեւ պետական գերատեսչությունները վճարեն, ասում եք՝ բյուջեն չի հերիքում: Եթե իմ ասածով լիներ, ապա Գալուստ Գրիգորիչը այդ դեպքում կմտածի, որ ավելորդ շենք չպահի: Հայ առաքելական եկեղեցին ինչո՞ւ չպետք է հարկ չտա: Չմոռանանք պատմությունը, որ նրա տնտեսական հզորացման պատճառով երկու անգամ պետականություն ենք կորցրել, իսկ դուք ասում եք՝ օրենքով դա այդպես չէ»:
Մի կողմ թողնենք Բագրատյան-Միրումյան քննարկումը և գանք կոնկրետ խնդրին ` եկեղեցուն հարկային դաշտ բերելուն: Ասել, թե հարկային դաշտ բերելով հարցն ամբողջապես կլուծվի, նույնն է, թե ոչինչ չասել: Այստեղ կա մի քանի նրբերանգ, որին հարկ եմ համարում անդրադառնալ: Նախ՝ սկսենք նրանից, որ եթե ինչ-որ ապրանք մտնում է Հայաստան՝ եկեղեցու կարիքների համար, ապա այն չի մաքսազերծվում, հետևաբար, բյուջե մուտքեր չեն ապահովվում: Այդ ապրանքների քանի՞ տոկոսն է իրականում եկեղեցու պետքերի համար կամ դրանցից քանի՞ տոկոսն է, որ պետքերի համար օգտագործվելուց հետո պարզապես վաճառքի չի հանվում, կարծում եմ, պատկան մարմիններն ինձանից լավ կիմանան: Գույքահարկ, անշուշտ, պետք է սահմանել: Այստեղ խոսքն իհարկե Մաստարայի միջնադարյան չգործող եկեղեցու մասին չէ: Մենք խոսում ենք կոնկրետ վայրերում, օրինակ՝ Երևանում գործող և որոշակի եկամուտներ ունեցող եկեղեցիների մասին: Պարոն Բագրատյանի նախորդ հարցազրույցներից մեկից պարզ է դառնում, որ այլ կրոնական կազմակերպությունները Հայաստանում, այդ թվում՝ Կաթոլիկ եկեղեցին, որոշակի հարկեր վճարում են: Սա արդեն չի նշանակում հավասարություն օրենքի առջև:
Իհարկե, Սահմանադրությունը փաստում է, որ ՀԱՍԵ-ն ունի հատուկ կարգավիճակ, բայց այդ ամենը դեռ ունի պարզաբանման կարիք: Որքանով ես եմ տեղեկացված, 60 դրամանոց մոմի ինքնարժեքը տատանվում է 3-6 դրամի սահմանում: Նման իրական եկամտի կնախանձեր ցանկացած սուր միտք ունեցող գործարար: Բայց արի ու տես, որ այդ ամենը մեզանում նորմալ է դիտարկվում: Հարկային դաշտում խեղդվում է ցանկացած նորաթուխ բիզնես, որը չունի բարձր հովանավորություն, բայց տոկոսային հարաբերակցությամբ նման եկամուտ ունեցող կառույցի հարկվելն առաջացնում է ընդվզում:
Գանք գնացուցակին, գուցե ոչ պաշտոնական, բայց մամուլում առկա հրապարակումներից պարզ է դառնում, որ ծիսակարգային բաղադրիչներն ունեն հստակ գներ: Իհարկե, սա կարող է փաստել նաև միջին վիճակագրական հայաստանցին, ով առնչվել է եկեղեցու հետ: Այսպես` Սուրբ մկրտության (կնունքի) արարողության կտորնն արժե 20 հազար դրամ, Սուրբ պսակինը՝ 40 հազար: Երկու դեպքում էլ «կտրոնի արժեքի մեջ ներառվում են սրբապատկերներ» վկայական և երկու սպիտակ մոմ: Ի դեպ, կնունքների ժամանակ ընտանիքի յուրաքանչուր «հավելյալ անդամի» համար առանձին կտրոն է պետք, որն արժե 5 հազար դրամ: Ժամանակին այս գնացուցակները փակցված էին անգամ որոշ եկեղեցիների պատերին: Մեծ աղմուկից հետո դրանց մի մասը հանվեց: Այստեղ չենք էլ ուզում խոսել այն միջոցների մասին, որոնք վերցնում են թաղման ծես կատարելիս: Վերը նշված գնացուցակում առկա գումարները վճարվում են կանխիկ և որևէ կերպ չեն հարկվում: Իհարկե, ընդդիմադիրները կարող են ասել, որ այն շահույթ չհետապնդող կառույց է, բայց շահույթն այլ կերպ չի լինում, քան փողի տեսքով: Եթե միջին գումարայինով հաշվենք եկեղեցու տարեկան շրջանառությունը, ապա կստանանք մի ֆանտաստիկ թիվ, որի մասին ավելի լավ է՝ ռենք: Հակադարձելով պարոն Բարգրատյանին՝ եկեղեցական գործիչներից մեկը՝ Կոմիտաս Վարդապետը, նշում է. «Հրանտ Բագրատյանը չգիտեմ՝ որքանով է իրատես եւ որքանով է տեղյակ հայ եկեղեցու մասին …
Այն հայը, որն իր հայ եկեղեցու մասին զրոյական կարծիք ունի, ինձ համար ընդհանրապես որպես հայ արժեք չունի»: Սա վաղուց տարածված ոչ կոռեկտ ու քրիստոնեության ՍԵՐ սկզբունքին էապես հակադրվող անառողջ մոտեցում է, որը վերջին շրջանում սկսել են կիրառել շատ հոգևորականներ: Ուրախալի է այն հանգամանքը, որ վաղուց անցել են ժամանակները, երբ եկեղեցին էր որոշում մարդու ինքնությունն ու ազգությունը: Բայց, ինչպես տեսնում ենք, նախկին խանդի մղումով մարդիկ չեն կարողանում հարմարվել ստեղծված նոր իրավիճակին:
Ամփոփելով փասենք, որ առաջարկը բավական ռացիոնալ է և հիմնավորված: Կընդունի՞ գործադիրն այն, ուրեմն կծառայի հանուն պետականության շահերի, չի՞ ընդունի, ուրեմն թող վերականգնի միջնադարը և Արդարադատության նախարարությունը ևս հանձնի եկեղեցուն, ինչպես նախկինում էր: