«Խորհրդատվական կարծիքները իրավական հետևանքներ են ունենալու»
ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑԻնչպես հայտնի է, Սահմանադրական դատարանը աշխատակարգային որոշում է կայացրել «Երևան քաղաքի ընդհանուր իրավասության դատարանի և Ռոբերտ Քոչարյանի դիմումների հիման վրա՝ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 300.1-րդ հոդվածի՝ Սահմանադրությանը համապատասխանության հարցը որոշելու վերաբերյալ» գործերի վարույթները կասեցնելու վերաբերյալ: Այդ գործերով ՍԴ-ն խորհրդատվական կարծիք ստանալու նպատակով դիմել է ՄԻԵԴ և Վենետիկի հանձնաժողով: Անդրադառնալով խորհրդատվական կարծիքի ազդեցության հնարավորությանը, խոսելով նաև ընթացակարգերի մասին՝ սահմանադրագետ Արամ Վարդևանյանը «Փաստի» հետ զրույցում նախ շեշտեց, որ ազդեցությունն էական է:
Վենետիկի հանձնաժողովի առումով նա ընդգծեց. «Վենետիկի հանձնաժողովի պարագայում ստացվում է, որ եվրոպական լավագույն մասնագետ-փորձագետները ներկայացնում են բարձրաձայնված հարցադրումների վերաբերյալ պատասխաններ՝ հաշվի առնելով լավագույն փորձը: Դրա ազդեցությունը պետք է գնահատվի այնքանով, որ պատասխանները միջազգային փորձի, հատկապես եվրոպական երկրներում ընդունելի մոտեցումների հանրագումարն է»,-ասաց նա:
Նա ընդգծեց, որ ըստ ընթացակարգի՝ ՍԴ աշխատակարգային որոշումը, այնտեղ ընդգրկված հարցադրումները Վենետիկի հանձնաժողովին փոխանցվում են ՍԴ նախագահի նամակի միջոցով: «Ես երեկ նկատեցի, որ վարչապետի խորհրդական Եղիշե Կիրակոսյանը, որին շատ լավ ճանաչում եմ ու հարգում, հայտնել էր կարծիք, թե պարզ չէ այդ ինչպե՞ս պետք է Վենետիկի հանձնաժողովը հարցեր տա, արդյո՞ք դա առհասարակ իրավաչափ կարող է լինել և այլն: Դրա վերաբերյալ պարզապես տեղեկացնեմ, որ 2015, 2016, 2018 թվականներին մի քանի դեպքեր են եղել, երբ օրինակ, Մոլդովայի, Վրաստանի, Լեհաստանի Սահմանադրական դատարանների նախագահները դիմել են Վենետիկի հանձնաժողով՝ կարծիք ստանալու համար:
Ի դեպ՝ Մոլդովայի ՍԴ նախագահի դիմումը հենց քրեական օրենսգրքի հոդվածին էր վերաբերում: Սա լայն տարածում ունեցող գործիք է ու չափազանց արդյունավետ: Այսինքն, այստեղ Վենետիկի հանձնաժողովը ոչ թե որպես դատարան է հանդես գալիս, այլ իրավական, նույնիսկ սահմանադրաիրավական հարցադրումների վերաբերյալ տրամադրում է խորհրդատվական բնույթի մասնագիտական փորձագիտական կարծիք:
Հետևաբար, սա նոր գործիք չէ և լայն տարածում ունի»,ասաց նա՝ շեշտելով, որ այլ հարց է, որ, միգուցե, ՀՀ-ում այն դեռևս պետք է ընկալվի:
«Ինչ վերաբերում է Եվրոպական դատարանին, ապա սա արդեն ամբողջովին նոր գործիք է: 16-րդ արձանագրությունը դեռևս նոր մշակված, նոր ընդունված փաստաթուղթ է. Եվրոպական դատարանն այդ առումով դեռ մեկ դեպք է ունեցել. Ֆրանսիայի Վճռաբեկ դատարանն էր դիմում ներկայացրել Եվրոպական դատարանի բարձր պալատին:
Սա նոր գործիք է, բայց այստեղ ընթացակարգը մի քիչ ավելի տարբեր է: Նախ՝ պետք է այս դիմումը վարույթ ընդունվի, ինչն իրենից, ըստ էության, ենթադրում է մոտ 45 օր տևողության գործընթաց: Դրանից հետո արդեն պետք է որոշում կայացվի, որը կրկին խորհրդատվական բնույթի կարծիք է: Այսինքն, այն Եվրոպական դատարանի որոշում չէ, վճիռ չէ, խորհրդատվական բնույթի կարծիք, եզրակացություն է: Խոսքը կրկին իրավական, սահմանադրաիրավական բնույթի, եվրոպական կոնվենցիոնալ իրավունքների հարցերի վերաբերյալ կարծիքի, եզրակացության մասին է»,-նշեց սահմանադրագետը:
Խոսելով խորհրդատվական կարծիքի ազդեցության մասին՝ Ա. Վարդևանյանը շեշտեց. «Խորհրդատվական կարծիքը կարող է օգտագործվել թե՛ պաշտպանական, թե՛ մեղադրական և թե՛ առհասարակ հետագայում ցանկացած անձի կողմից: Ի վերջո, այդ կարծիքները պատկանելու են մեր իրավական արժեհամակարգին, մշակույթին և դրա բաղկացուցիչ մասն են կազմելու: Միտքը հետևյալն է՝ դա պատկանելու է իրավական համակարգին, և բոլորը դա կարող են օգտագործել»:
Ինչ վերաբերում է վերոնշյալ կոնկրետ գործերին՝ մեր զրուցակիցը նշեց. «Պետք է հաշվի առնել, որ, բնականաբար, դրանք ունենալու են իրավական հետևանքներ, քանի որ այդ կարծիքների հիման վրա է, որ Սահմանադրական դատարանն, ի վերջո, իր որոշումն է կայացնելու: Այսինքն, դրանք արտացոլվելու են Սահմանադրական դատարանի որոշման մեջ, իսկ ՍԴ որոշումը, բնականաբար, պարտադիր է բոլորի համար, և այն ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից: Բայց մինչև չլինեն կարծիքները, այդ որոշումը չի լինելու»: Անդրադառնալով ՄԻԵԴ և Վենետիկի հանձնաժողովին ուղղված ՍԴ դիմումին՝ Ա. Վարդևանյանը շեշտեց՝ հաշվի առնելով ՍԴ հաղորդագրությունը՝ առարկան 300.1 հոդվածն է, որտեղ, ըստ նրա կանխատեսման, բարձրաձայնվել են որոշակիության հարցադրումը, հետադարձ ուժի հարցը, նորմի կանխատեսելիությունը և այլն:
Ամփոփելով՝ նա շեշտեց. «Միակ բանը, որ կարող եմ արձանագրել, այն է, որ այդ գործընթացը, իհարկե, բնականոն երևույթ է, եվրոպական փորձում լայն տարածում ունի, և այստեղ որևէ արտառոց բան չկա: Ուղղակի կա մեկ հանգամանք, որը սրա հետ ուղղակի պատճառահետևանքային կապի մեջ է: Սա ոչ թե պայմանավորված է հենց այս, այլ նախորդ աշխատակարգային որոշմամբ, որով հենց դատարանի դիմումը վարույթ ընդունվեց:
Այդ պարագայում պարզապես կալանավորումը որպես խափանման միջոց չի կարող կիրառվել: Նման իրավիճակում կալանավորումը որպես խափանման միջոց իրավունքի խնդիր է առաջացնում, և այն չի կարող բխել իրավունքի գերակայության սկզբունքից. եթե դատարանը, տեսնելով, որ առկա է սահմանադրականության խնդիր, դիմում է ՍԴ, կիրառվող նորմն էլ 300.1-ն է, որով վարույթ է ընդունվում, այդ պարագայում կալանավորում չի կարող կիրառվել: Հետևաբար, անհապաղ պետք է վերացվի խափանման միջոց կալանավորումը, իսկ այնուհետև պետք է սպասել, մինչև կլինեն ՍԴ-ի վերջնական որոշումը և դրանից բխող դատավարական գործողությունները»,-եզրափակեց սահմանադրագետը:
ԱՆՆԱ ԲԱԴԱԼՅԱՆ
