«Փոքր հիդրոէլեկտրակայաններից շատերը կառուցված են բնության հատուկ պահպանվող տարածքներում»
ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑՎերջին մի քանի օրերի ընթացքում Հայաստանում առկա բնապահպանական խնդիրները մեկը մյուսի հետևից հիշեցնում են իրենց մասին: Կապանի փողոցներով հոսում են դեղնադարչնագույն գետակներ, որոնք Կավարտի չգործող հանքի հետևանքն են, Ամուլսարում կրքերը չեն հանդարտվում, շուտով կհրապարակվեն նաև միջազգային փորձաքննության արդյունքները, Արագած գյուղում բնակիչները բողոքում են, որ ոռոգման աղբյուր հանդիսացող Գեղարոտ գետի վրա գործող երկու փոքր ՀԷԿ-երի պատճառով ջուրը չի ինքնամաքրվում, այդ ջրով հնարավոր չէ ոռոգել գյուղատնտեսական հողատարածքները:
Բուռնազյանը տեղեկացնում է՝ որ գետերն են առավելագույնս ծանրաբեռնված ՓՀԷԿերով: «Ծանրաբեռնված են Եղեգիս գետի Կարակայա վտակը, որի երկարության գումարային 67,76%-ը վերցված է խողովակի մեջ, Դալի գետի 62,55 %-ը, Եղեգիս գետի 51,46%-ը, Կարակայայի Այսաս վտակի 49,96%-ը, Լորաձորի 40,26%-ը: Հիմնվելով Ռուսաստանի բնապահպանական նորմատիվների վրա և ուսումնասիրելով մեր գետերի ծանրաբեռնվածությունը՝ բազմիցս հայտարարել ենք, որ այն գետերը, որոնց 40 տոկոսը հոսում է խողովակի մեջ, աղետալի վիճակում են: 2014-2018 թվականների ՄԱԶԾ/ ԳԷՀ (ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագրի գլոբալ էկոլոգիական հիմնադրամ- խմբ.) փոքր դրամաշնորհների ծրագրի աջակցությամբ մեր հ/կ-ի և բնապահպանության նախարարության համատեղ իրականացրած ՓՀԷԿ ոլորտի բարեփոխումներին ուղղված 2 ծրագրերի շնորհիվ մշակվեցին մի շարք առաջարկություններ, որոնցից մեկն էր՝ արգելել ՓՀԷԿ-երի կառուցումը ծանրաբեռնված գետերի վրա: Այդ առաջարկությունների հիման վրա մշակված ջրային օրենսգրքի փոփոխությունների նախագիծն այս տարի առաջին ընթերցմամբ ընդունվեց ԱԺ-ի կողմից», - տեղեկացնում է Վիկտորյա Բուռնազյանը:
Անդրադառնում ենք նաև ՓՀԷԿ-երի՝ գետերն ու խմելու ջուրն աղտոտելու ահազանգերին: «ՓՀԷԿ-երը ջուրը չեն աղտոտում, և ՓՀԷԿ-ից դուրս եկող ջուրը վնասակար չէ ոռոգման համար: Այլ խնդիր է, որ ՓՀԷԿ-երի շահագործման պատճառով առաջանա ոռոգման ջրի պակաս, կամ ՓՀԷԿ-ի կողմից ջրառից հետո գետի տարբեր հատվածներում բաց թողնվեն համայնքների կամ ձեռնարկությունների կեղտաջրերը, և ջրի սակավության պատճառով գետը չկարողանա ինքնամաքրվել: Խմելու ջրի հետ կապված եղել են ահազանգեր, որ դրա աղբյուրները ցամաքել են ՓՀԷԿ-երի շահագործման հետևանքով: Նման ահազանգեր ունեցել ենք հատկապես Սիսիանի շրջանից», - ընդգծում է փորձագետը:
Գործող ՓՀԷԿ-երի աշխատանքը վերահսկելու և դրանց բացասական ազդեցությունը նվազագույնի հասցնելու հետ կապված Բուռնազյանն արձանագրում է, որ իրենց փորձագիտական խումբը ՀՀ կառավարությանն առաջարկել է էկոանձնագրավորել ՓՀԷԿերը, որն իրենից ենթադրում էր դրանց ինքնավերահսկում: «ՓՀԷԿ-ը պետք է վարեր իր անձնագիրը՝ լրացնելով իր գործունեությանը վերաբերող տվյալները, հետևելով բնապահպանական նորմերի պահպանմանը: Առաջարկվում էր բարեխիղճ ՓՀԷԿ-երին տալ «կանաչ» էկոանձնագիր, որի դեպքում դրանք 5 տարով կազատվեին տեսչական ստուգումներից՝ որպես օրինակելի աշխատանքի խրախուսում: Սակայն այդ առաջարկությունը ՀՀ կառավարության կողմից դեռ արձագանք չի ստացել: Բացի դա, անհրաժեշտ է ստեղծել առցանց վերահսկման համակարգ, առցանց կապով տվյալներ հաղորդող ջրաչափեր տեղադրել ՓՀԷԿ-երի էկոլոգիական թողքերի կետերում, որպեսզի վերահսկողությունն ուժեղանա», - ընդգծում է մեր զրուցակիցը:
Հետաքրքրվում ենք ոլորտը կարգավորող օրենսդրության մասին: «Այս ոլորտի կարգավորման համար արդեն իսկ մշակվել են մի շարք օրենքներ և ենթաօրենսդրական ակտեր, որոշներն արդեն ընդունվել են՝ կապված էկոլոգիական թողքի, ՓՀԷԿ-երի կառուցման չափորոշիչների և արգելված գոտիների սահմանման հետ: Այժմ անհրաժեշտ է ապահովել այդ որոշումների կիրարկումը շոշափելի արդյունքի հասնելու համար», - եզրափակում է Վիկտորյա Բուռնազյանը:
ԼՈՒՍԻՆԵ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ
