«Շրջանառությունը կընկնի, վաճառքները կկրճատվեն, կնվազեն արտահանողների եկամուտները»․ «Փաստ»

ИНТЕРВЬЮ 1 Март, 2022 8:29

«Փաստ» օրաթերթը գրում է

Տնտեսագետ Ռոբերտ Հարությունյանի հետ զրույցում անդրադարձել ենք տնտեսական միտումներին, ՀՀ-ում առկա շարունակական գնաճին, ռուս-ուկրաինական ռազմական գործողությունների ֆոնին ՀՀ-ին սպասվող մարտահրավերներին:

Անդրադառնալով նախ 2021 թ.-ին արձանագրված շուրջ 5,7 տոկոս տնտեսական աճին՝ տնտեսագետը մեզ հետ զրույցում շեշտել է, որ վիճակագրական կոմիտեի կողմից հրապարակվող աճը, այսպես կոչված, նոմինալ ՀՆԱ-ի աճն է. «Նոմինալ ՀՆԱ-ի աճն ու ռեալ աճը տարբերվում են իրարից գնաճի մակարդակով: Այսինքն, երբ մեզ մոտ շուրջ 5 տոկոսով աճ կա, ու այդ աճից հանում ենք գնաճը, ստացվում է, որ իրականում անգամ 2 տոկոս անկում ենք ունեցել կամ առնվազն աղքատացել ենք: Թեպետ մեր ֆինանսական հնարավորությունները 5 տոկոսով աճել են, բայց գնաճը, այսպես ասած, կերել է այդ հզորությունը, ավելին՝ 2 տոկոսով գերազանցել է աճի ցուցանիշը: Այնպես որ, չենք կարող ասել, թե մեր տնտեսական աճը խոստումնալից է: Ասել, որ վերականգնողական փուլում ենք ու աճում ենք, ևս այդպես չէ: Այնպես որ, 5 տոկոս տնտեսական աճը մոտ 7 տոկոս գնաճի պարագայում, իհարկե, բացասական ցուցանիշ է»:

Խոսելով մարտահրավերների մասին ու այդ համատեքստում դիտարկելով Ռուսաստանի դեմ Արևմուտքի կողմից կիրառվող պատժամիջոցները՝ Ռոբերտ Հարությունյանը շեշտեց մի քանի հնարավոր ռիսկերի մասին. «Այդ պատժամիջոցներն, այսպես թե այնպես, կարող են անդրադառնալ մեզ վրա՝ հաշվի առնելով մեր և Ռուսաստանի տնտեսությունների փոխկապակցվածությունը, փոխազդեցությունը: Այս պարագայում մենք ստիպված ենք լինելու ձգտել անհամեմատ ավելի մեծ աճի, որը շատ դժվար է լինելու ապահովել: Ամեն դեպքում, այն պետք է ապահովել՝ փորձելով դիվերսիֆիկացնել մեր շուկաները, խթանել մեր արտահանումները դեպի այլ երկրներ, ներդրումներ բերել: Պետք է փորձել նաև աջակցել մեր արտադրողին»:

Ինչ վերաբերում է ռիսկերին՝ ոլորտային տեսանկյունից, տնտեսագետի խոսքով, դա կախված է այն հանգամանքից, թե լրացուցիչ ինչ պատժամիջոցներ են կիրառելու Ռուսաստանի նկատմամբ. «Որովհետև նախկին պատժամիջոցներին, կարծես, ընտելացել էինք, դրանց ներքո աշխատում էինք, և որևէ խնդիր չկար: Իսկ երբ խոսում ենք այս նոր պատժամիջոցների մասին, ապա այս պարագայում պետք է ուղղակի հետևել, տեսնել, թե հատկապես որ ոլորտներում կլինեն այդ պատժամիջոցները: Այս պահի դրությամբ, բացի անհատների ու ընկերությունների նկատմամբ կիրառվող պատժամիջոցներից, հիմնական պատժամիջոցները վերաբերում են ֆինանսական շուկային՝ մասնավորապես բանկերին և, ընդհանրապես, ՌԴ-ի ֆինանսական հնարավորությունները սահմանափակելուն:

Ռուսական բանկերի նկատմամբ կիրառվող պատժամիջոցների մասով որոշակի խնդիր կունենան նաև մեր բանկերը: Այսինքն, այդ հանգամանքը կարող է որոշ դեպքերում բավականին նվազեցնել մեր թե՛ բանկային, թե՛ մասնավոր ոլորտի եկամուտները: Այսինքն, մենք ոչ թե ուղղակիորեն խնդիր կունենանք, այլ կընկնեն մեր եկամուտները: Մասնավորապես, եթե մեր բանկերը շրջանառություն ունեին պատժամիջոցների տակ հայտնված ռուսական բանկերի հետ, մեր բանկերի պարագայում շրջանառությունը խնդիրներ կունենա: Այս պարագայում լուծման մի քանի տարբերակ կա: Տարբերակներից մեկը հետևյալն է. ՀՀ կառավարությունը պետք է նստի ու խոսի ԱՄՆ-ի հետ՝ ասելով, որ չի կարող չաշխատել այդ բանկերի հետ, որովհետև ԵԱՏՄ-ի շրջանակներում գործընկեր է: Այսինքն, այնպես, ինչպես ժամանակին անում էինք Իրանի հետ կապված խնդիրների դեպքում, երբ Արևմուտքը, ԱՄՆ-ը պատժամիջոցներ կիրառեցին Իրանի նկատմամբ: Չնայած Իրանի դեպքում այլ է, ԻՀՀ-ի հետ բանկային հարաբերությունները դեռևս նորմալ չեն կարգավորվել, բայց, միևնույն ժամանակ, Իրանի հետ առևտուրը չէր կարող պատժամիջոցի տակ ընկնել: Այդ պարագայում մենք ոչինչ չէինք կարող անել՝ մի կողմից Թուրքիան է, մյուս կողմից՝ Ադրբեջանը, Վրաստանը և Իրանը: Մենք բացատրում էինք, որ Իրանը մեր բնական հարևանն է, ու միայն վրացական ուղղության վրա հենվելն ուղղակիորեն ավելացնում է Հայաստանի անվտանգային ռիսկերը»:

Հաշվի առնելով վերոնշյալը ՝ Ռոբերտ Հարությունյանը շեշտեց՝ նման բացատրություններ, քննարկումներ պետք է լինեն նաև այսօրվա իրավիճակում, որ մեր ընկերությունները գոնե կարողանան դուրս գալ հնարավոր վնասի ու ռիսկերի տակից. «Բայց, ընդհանուր առմամբ, շրջանառությունը կընկնի, վաճառքները կկրճատվեն, և կնվազեն հատկապես մեր արտահանողների եկամուտները: Այս պատժամիջոցներն անպայման կազդեն Ռուսաստանի տնտեսական վիճակի վրա, Ռուսաստանը կունենա որոշակի տնտեսական անկում, ինչն ուղղակիորեն ազդելու է ռուս սպառողի ֆինանսական հնարավորությունների վրա: Այն, ուզենք, թե ոչ, կրճատվելու է»:

Նա հավելեց, որ ռուս-ուկրաինական ռազմական գործողությունների ֆոնին մի կարևոր բան ևս տեղի է ունենում. «Խոսքը նավթի գնի բարձրացման մասին է: Դժվար է ասել՝ ռուս-ուկրաինական խնդրի հանգուցալուծման դեպքում այն կիջնի՞, թե՞ ոչ, բայց եթե այս իրավիճակը շարունակվի, ուղղակիորեն անդրադառնալու է մեր քաղաքացիների եկամուտների վրա: Այսինքն, ենթադրում եմ, որ վառելիքի գինը կբարձրանա, ինչն ուղղակիորեն ազդելու է մեր քաղաքացիների սոցիալական վիճակի վրա: Սա ևս պետք է հաշվի առնել՝ հասկանալու, թե ինչպես է պետք այդ գործոնը կոմպենսացնել, և ինչ պետք է անել: Ծանր ժամանակաշրջան է, բայց այդ ուղղությամբ ևս պետք է աշխատել»:

Անդրադառնալով մեզ մոտ առկա ընդհանուր գնաճային ֆոնին՝ տնտեսագետը նախ նշեց, որ ԿԲ-ն բավականին պրոֆեսիոնալ տիրապետում է այն գործիքներին, որոնցով կարողանում է զսպել գնաճը: «Մեր ԿԲ-ն այս գնաճը սկսել էր զսպել դեռ անցած տարվանից: Այսինքն, եթե հանկարծ այդ ժամանակ գործիքներ չկիրառեինք, օրինակ՝ շրջանառությունից գումարների կրճատման միջոցին չդիմեինք, կարող է և ունենայինք այնպիսի գնաճ, ինչպես ԱՄՆ-ում, ՌԴ-ում էր: Խոսքը շատ դեպքերում 10-15 տոկոսով գնաճի մասին է: ԿԲ-ն միջնաժամկետ վերահսկողություն է իրականացնում, և իրենց համար կարևոր է ոչ թե այս պահին առկա գնաճի ցուցանիշը, այլ երեք տարվա կտրվածքով միջին գնաճը: Իրենք փորձում են երեք տարվա կտրվածքով գնաճը պահել «Պետական բյուջի մասին» օրենքով սահմանված 4+-1,5 տոկոսի տիրույթում: Մենք գուցե կարող ենք այս տարի զսպել գնաճը: Բայց եկեք հասկանանք, թե ինչ է դա նշանակում: Նշանակում է, որ մեր քաղաքացիների ֆինանսական հնարավորությունները պետք է կրճատվեն: Այսինքն, մենք չպետք է ունենանք եկամուտներ, որ կարողանանք դրանք ծախսել սպառման վրա, ըստ որի էլ գնաճ տեղի չունենա: Բայց տվյալ դեպքում տեսնում ենք, որ գնաճը ոչ թե պահանջարկի, այլ առաջարկի գնաճ է: Այսինքն, գները բարձրացնում են վաճառողները: Ու գինը ոչ թե պահանջարկի մեծացմամբ է պայմանավորված, այլ բարձրացնում են, որովհետև ապրանքն այստեղ հասցնելը և, ընդհանուր առմամբ, ինքնարժեքն ավելի է թանկացել»,-ասաց տնտեսագետը՝ նշելով, որ վաճառողն այս պարագայում այլ բան չի կարող անել, քան գինը բարձրացնելն է:

«Այս դեպքում արդեն պետությունը պետք է մտածի՝ ինչ անի, որ մեր սպառողների ֆինանսական հնարավորությունը մեծացնի, թեպետ մեծացնելու պարագայում ստիպված է լինելու ևս մեկ անգամ խթանել սղաճը, ինչը նույնպես խնդիր կառաջացնի: Շատ դժվար իրավիճակ է այս առումով, բայց, իմ կարծիքով, կառավարությունը պետք է ԿԲ-ի հետ համատեղ հասկանա, թե ինչ է ուզում անել ԿԲ-ն, մյուս կողմից՝ պետք է փորձի այնպիսի աջակցման մեխանիզմներ մշակել, իրականացնել, որոնք կմեղմեն մեր քաղաքացիների սոցիալական վիճակը»,-եզրափակեց մեր զրուցակիցը: