Հրաչ Բերբերյան. «Այդ խայտառակ սարքերը երբեք չեն աշխատելու. թալանը շարունակվում է»
Հայաստանում կարկտահարության դեմ պայքարի խնդրին օրերս անդրադարձել էր արտակարգ իրավիճակների նախարար Ֆելիքս Ցոլակյանը: Նա մասնավորապես նշել էր, որ հանրապետությունում ներկա պահին առկա են 500-ից ավելի կայաններ, որոնց գործունեության արդյունավետությունը հարցեր է առաջացնում:
Խնդրի շուրջ խոսելով՝ «Հայաստանի ագրարագյուղացիական միավորում» հ/կ-ի նախագահ Հրաչ Բերբերյանը «Փաստի» հետ զրույցում ընդգծեց լուծման իր տարբերակների մասին, ինչպես նաև մատնանշեց ոչ էֆեկտիվ հակակարկտային կայաններ ունենալու պատճառները:
«Նախապես նախատեսված է եղել այդ սարքերն աշխատեցնել ացետիլենով, որի դեպքում 25-30 տոկոս էֆեկտիվություն պետք է լիներ: Բայց օգտագործվել է բութանային համակարգը, որի էֆեկտիվությունը 0 տոկոս է, որովհետև բութանը չի բարձրանում 8-10 կիլոմետր, իսկ կարկուտը ձևավորվում է 8-10 կիլոմետրի սահմաններում: Հայաստանում հակակարկտային ծառայության լավագույն լուծումը ցանցային համակարգն է: Հրթիռային համակարգը կարող է վտանգավոր լինել՝ պայմանավորված հարևան ոչ բարեկամ հանրապետություններով, բայց տեղեր կան, իհարկե, որ կարող ենք օգտագործել: Այդուհանդերձ, ամենաանվտանգը և ապահովը ցանցային համակարգն է: Լոռիում արտադրվում են այդ ցանցերը, ուղղակի գնային խնդիրներ կան, ինչից էլ կախված՝ դեռ հարց է՝ գյուղացին այն ձեռք կբերի՞, թե՞ ոչ»,-ասաց նա՝ ընդգծելով, որ ճիշտ վարկային քաղաքականություն կիրառելու դեպքում այդ խնդրին էլ կարելի է լուծում տալ:
«Օրինակ՝ անտոկոս վարկ ձևակերպել և երաշխավորել, որ նրանք այդ ցանցերը տեղադրեն: Իհարկե, կառավարությունը պետք է հաշվարկի նաև այն, թե գյուղացին դրանից շահույթ կունենա՞, թե՞ ոչ: Ըստ իս՝ ցանցային համակարգը 100 տոկոս էֆեկտ կտա: Գյուղատնտեսական վարկերը սուբսիդավորելու փոխարեն, կառավարությունն այդ գումարները պետք է ուղղի հակակարկտային ցանցային համակարգի ներդման վրա, ինչը գյուղացու համար ձեռնտու կլինի: Կարծում եմ՝ կարկուտից ապահովված լինելու համար գյուղացին կցանկանա տարեկան 1 հեկտարի համար 300 դոլար վճարել»,-նշեց մեր զրուցակիցը՝ հավելելով, որ միայն այս քայլերն ապահովելու դեպքում կարող ենք խոսել ապահովագրական մեխանիզմների մասին:
«Մինչև ցանցային համակարգը չներդնենք, կարճ ասած՝ կարկուտից չխուսափենք, մինչև անասնաբուժական ծառայությունները, ոռոգման համակարգերը կարգի չբերենք, այդ մասին չենք կարող մտածել: Մենք անգամ բույսերի պաշտպանության նորմալ ծառայություն չունենք: Իսկ մեր պարագայում առհասարակ ապահովագրությունը ավանտյուրիստների գաղափարն է: Այդ կերպ փորձում են գյուղացու անվան տակ փող լվանալ: Պետք է նախապայմաններ լինեն, որ ապահովագրությունն աշխատի: Բոլոր քաղաքակիրթ երկրներում այդ նախապայմանը կա, բայց մեզ մոտ այսօր ամեն մի գյուղում կենդանիների հիվանդություն կհայտնաբերեք, ինչպես նաև տարբեր վնասատուներ: Եթե հարևանի հողից վարակը քո հողին է անցնում, ի՞նչ ապահովագրության մասին է խոսքը: Ուղղակի որոշ ավանտյուրիստներ այդ առումով «ձեռքերը տաքացնելու» ծրագիր են տեսնում՝ մի անգամ արել են, համն ընկել է բերանները ու մի հատ էլ են ուզում անել»-հավելեց Հ. Բերբերյանը:
Վերադառնալով հակակարկտային ցանցային համակարգին՝ նա ընդգծեց, որ այդ ցանցերի արտադրությունը պետք է ընդլայնել, ըստ որի՝ կլուծվի նաև գնային քաղաքականության հարցը:
«Երբ մենք սկսեցինք տարածել այդ գաղափարը, նշել, որ ցանցային համակարգերը լավագույնն են և 1 հեկտարի համար այն կարելի է ձեռք բերել 3000 դոլարով, կային հակաճառողներ, որոնք ասում էին՝ ո՛չ, 30 հազար դոլար է և գյուղացին չի համաձայնի: Հակաճառողները հիմնականում գազային համակարգի աշխատակիցներն էին, որոնք ուզում էին իրենց ծառայությունը փրկել: Դե, բյուջեից բավականին յուղոտ կտորներով են ֆինանսավորվում: Բայց ստացվում է՝ հակակարկտային կայաններն արդյունավետ չեն: Այդ ծառայության համար բյուջեից բավականին մեծ գումարներ են դուրս գրվում, և հերթական անգամ բյուջեն թալանվում է, մի խոսքով՝ թալանը շարունակվում է»,-նշեց նա՝ ընդգծելով, որ ի սկզբանե դեմ է եղել այդ կայանների ներդրմանը:
«Այդ համակարգերին առաջինը ես եմ դեմ եղել: Գրել էի եզրակացություն և ընդգծել, որ Հայաստանում դա չի աշխատի, ինչի համար ինձ հեռացրել էին հանձնաժողովից: Բայց ժամանակը ցույց տվեց, որ մենք ճիշտ էինք, թեև այն ժամանակ ղեկավարությանը դուր չեկավ մեր եզրակացությունը: Չարաբաստիկ կայաններն, այդուհանդերձ, այդպես էլ չաշխատեցին: 30 հատն Արգենտինայից են բերել, մնացած 470-ն այստեղ է արտադրվել: Իրենց իրական գինը 24-30 հազար դոլար չէ, մի քանի անգամ ավելի էժան է: Եվ պատկերացրեք՝ միջինը 25 հազար դոլարով 500 կայան վաճառվել է պետությանը»,-ասաց Հ. Բերբերյանը՝ նշելով, որ այդ կայաններն իսկապես խնդիր են ԱԻՆ-ի համար:
«Ես համամիտ եմ նախարարի հետ: Եվ սա ուղղակի մի պատուհաս է, որ գցել են ԱԻՆ-ի վրա: Այդ խայտառակ սարքերը Հայաստանում երբեք չեն աշխատելու, և սա խնդիր է, որը լուծման կարիք ունի: Նախ պետք է ուսումնասիրություն արվի, մեղավորները պետք է պատժվեն նրա համար, որ 15 տարի ժողովրդի գումարները մսխել են: Մենք պետք է ուղղակի անցնենք այն ռացիոնալ համակարգերին, որոնք օգուտ կբերեն Հայաստանի գյուղատնտեսությանը: Կարող են օգտագործել նաև ավիացիոն համակարգերը, ըստ որի՝ ինքնաթիռը բարձրանում է և վերևից քիմիկատը նստեցնում կուտակված ամպի վրա: Պատկերացրեք, թե տարիներ շարունակ հակակարկտային կայանների վրա ինչ գումարներ են ծախսվել: Այդ գումարներով վաղուց 2 ինքնաթիռ գնած կլինեինք»,-եզրափակեց մեր զրուցակիցը:
ԱՆՆԱ ԲԱԴԱԼՅԱՆ