Երևան, 01.Նոյեմբեր.2024,
00
:
00
1 $ = 0 ֏, 1 = 0 ֏, 1 = 0 ֏
ՀՐԱՏԱՊ


Ճգնա­ժա­մա­յին կա­ռա­վար­ման նրբու­թյուն­նե­րը. մար­տահ­րա­վեր, որը կա­րող է հնա­րա­վո­րու­թյուն դառ­նալ

ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑ

Ճգնաժամային կառավարումը կառավարման արտակարգ իրադրությունների ժամանակ մշակված հայեցակարգային մոտեցումն է, որը պահանջում է կոնկրետ խնդիրների դեպքում շատ ավելի արագ արձագանք, այդ իրավիճակի շատ ավելի խորը գնահատում՝ պատճառների ու նաև հնարավոր հետևանքների տեսանկյունից: Քաղաքագետ Էմիլ Օրդուխանյանի դիտարկումն է, որի հետ զրույցում խոսել ենք ճգնաժամային կառավարման անհրաժեշտության ու մի քանի կարևոր կետերի մասին, որոնցով պետք է առաջնորդվի օրվա իշխանությունը:

«Սովորաբար արտակարգ դրությունների ժամանակ պետություններն անցնում են ճգնաժամային կառավարման: Մեր հանրապետությունում մինչ այս էլ են հայտարարվել արտակարգ դրություններ, բայց դրանք մեծապես կապված են եղել քաղաքական խնդիրների հետ: Ներկայիս արտակարգ դրությունը, ըստ էության, առանցքայնորեն տարբերվում է նախորդներից: Այս դեպքում խոսքն առողջապահական խնդրի մասին է, որի առումով մենք ճգնաժամային կառավարման փորձ չենք ունեցել: 

Նման պարագայում նախ՝ շատ կարևոր է հաշվի առնել միջազգային լավագույն փորձերը՝ հասկանալու, թե նման իրավիճակներում կառավարություններն ինչպես են արձագանքում խնդիրներին: Հաշվի առնելով խնդրի առողջապահական բնույթը՝ յուրաքանչյուր ժամի իրավիճակը կարող է բացասական կամ դրական ուղեգծով փոփոխություններ կրել, և, ըստ էության, կառավարումն այս պարագայում պետք է բխի տվյալ իրավիճակի շատ ճշգրիտ գնահատմամբ: 

Սա իր հերթին նշանակում է նախ՝ խնդրի խորը ուսումնասիրություն, ինչպես նաև խնդրի իմաստավորում: Այսինքն, խնդիրը պետք է հանրությանը ներկայացվի շատ կոմպետենտ ձևով, և այդ գործառույթն իրականացնելու համար պետք է ընտրվի այնպիսի գործիչ, որը կկարողանա խնդիրը ներկայացնել ամբողջապես՝ անդրադառնալով ընթացքին, հաշվի առնելով նաև հնարավոր զարգացումները»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասաց քաղաքագետը՝ բերելով մի շարք օրինակներ:

«Երբ հայտարարվեց արտակարգ դրության մասին, խանութներում մարդկային կուտակումներ էին առաջացել, ինչը կարող էր վտանգավոր լինել հենց խնդրի խորացման տեսանկյունից: Այսինքն, հայտարարությունը բերեց մի իրավիճակի, որն ավելի ուժեղացրեց ռիսկերը, որովհետև այս դեպքում պետք է բացառվեն կուտակումները: 

Բայց արտակարգ դրությանը հասարակությունն արձագանքեց շատ արագ գնումներ անելու վարքագծով, ինչի հետևանքով կուտակումներ առաջացան: Սա նշանակում է, որ առհասարակ ճգնաժամային կառավարման դեպքում շատ հստակ պետք է մշակվեն քայլերը, հասարակությունը պետք է իրազեկվի, թե ինչ և ինչպես պետք է իրականացնի»,-շեշտեց մեր զրուցակիցը:

Անդրադառնալով միջազգային փորձին ու օրինակներին հետևելու հնարավորությանը՝ քաղաքագետը նշեց, որ կա հատկապես զարգացած երկրների փորձը:

«Տարիներ առաջ Աֆրիկայում տարածվեց «էբոլա» համաճարակը, ինչն առողջապահական խնդիր էր, և համավարակի վերափոխման միտումներ ցույց տվեց: Բայց խնդիրն այն է, որ յուրաքանչյուր հիվանդություն կամ վարակ որոշակի առանձնահատկություններ ունի: 

Եթե վերոնշյալ դեպքում ԱՄՆ-ն, եվրոպական երկրները կարողացան շատ լավ ճգնաժամային կառավարում իրականացնել, այդուհանդերձ, այսօրվա վարակի պարագայում սկզբնական շրջանում գրեթե բոլոր երկրներում այդքան էլ լուրջ վերաբերմունք չկար: Վարակի խիստ տարածումից հետո միայն պետություններն սկսեցին ավելի կոնկրետ քայլեր ձեռնարկել, այդ թվում՝ ԱՄՆ-ը և եվրոպական երկրները»,նկատեց Է. Օրդուխանյանը:

Քաղաքագետը ճգնաժամային կառավարման արդյունավետության ապահովման մի քանի կետ առանձնացրեց. «Արդյունավետությունն ապահովելու համար նախևառաջ կառավարությունը պետք է կարողանա լիարժեքորեն վերահսկելի դարձնել իրավիճակը. արդյունավետությունն առաջին հերթին հենց այդ հանգամանքից է բխելու: Այսինքն, դեպքերի շուտ բացահայտում և կանխում. սա առաջին քայլն է, որը կառավարությունը պետք է անի: Երկրորդ՝ պետք է աշխատի վերահսկելի դարձնել մարդկային հոսքերը. խոսքն առևտրի, տրանսպորտի և բազմաթիվ նման խնդիրների մասին է, որոնք կարող են մարդկային կուտակումներ առաջացնել»:

Մինչ մյուս կետին անդրադառնալը՝ նա բերեց բանկոմատների օրինակը, որոնք նախօրեին չէին աշխատում. «Դրա հետևանքով մարդիկ դրամական միջոցները կանխիկացնելու խնդրի առաջ էին կանգնել: Բայց հարցն այն է, որ ճգնաժամը չի կարող այլ ճգնաժամ ստեղծել:

Օրինակ՝ եթե խրախուսվում են օնլայն գործարքները, բանկային համակարգն անթերի պետք է աշխատի: Մեծ հաշվով, անպատրաստ վիճակ, որպես այդպիսին, չպետք է լինի: Պատասխանատուները երկու-երեք քայլ առաջ պետք է փորձեն հասկանալ ու հաշվարկել դրանից բխող հետևանքները. օրինակ՝ արտակարգ դրությունը հայտարարվեց, ի՞նչ հետևանքներ դա կարող է բերել: Մյուս կարևոր կետը կանխատեսելիությունն է, որը պետք է բարձր մակարդակի վրա լինի, ըստ որի՝ մի քայլից հետո կհասկանան, թե այն հաջորդական ինչ քայլերի կարող է հանգեցնել»:

Մյուս կարևոր կետը, ըստ քաղաքագետի, այն բոլոր հնարավոր քայլերն են, որոնք կբացառեն խուճապը. «Դրա համար ընտրված խոսնակները հանրությանը հնարավորինս պարզ, մատչելի ու թափանցիկ ձևով պետք է ներկայացնեն իրավիճակը, որ մութ ու անհասկանալի հարցեր չմնան, որովհետև անհասկանալի հարցերն ինքնին ենթադրությունների տեղիք են տալիս: Հաջորդ կետը խնդրի լուծում/ հաղթահարումն է: Այս առումով նախ կարևոր է հետևել միջազգային փորձերին ու խնդրի հաղթահարման ճանապարհներին: Հաղթահարումն իր հերթին ենթադրում է թույլ չտալ վարակի տարածումը, և այս մասով կարևոր են կանխարգելիչ միջոցառումները: Իսկ հաջորդ քայլը, որը կբխի վերոնշյալից, սեփական փորձով այս ամենից «դասեր քաղելն» է, ինչպես նաև համապատասխան ճգնաժամային քաղաքականություններ մշակելը, որ եթե ապագայում կամ առաջիկայում նման դեպքեր լինեն, մենք կարողանանք շատ արագ դիմադրել դրան: Սկզբնական շրջանում փորձի բացակայությունը որոշակիորեն խորացրեց խնդիրը, թեպետ սա բնորոշ չէր միայն Հայաստանին»:

Նրա խոսքով, ճգնաժամային կառավարման առանձնահատկությունը պայմանավորվում է հենց ճգնաժամի բնույթով. «Պատերազմական վիճակի, բնական աղետի կամ, օրինակ՝ վարակի դեպքում ճգնաժամային կառավարումների սկզբունքները նույնական են, բայց դրանց հակազդելու գործողություններն են առանձնահատուկ, ինչը պետք է հաշվի առնել»:

Է. Օրդուխանյանի խոսքով, ստեղծված իրավիճակը կարելի է դիտել ոչ միայն որպես մարտահրավեր, այլև հնարավորություն:

«Այստեղ գոյություն ունի նաև հասարակության ինքնակազմակերպման հարցը: Յուրաքանչյուրը պետք է պատասխանատվություն ստանձնի իր գործողությունների համար: Այս առումով հասարակության համար որակական առաջընթաց ապահովելու համար հնարավորություն է բացվում: Այստեղ հասարակության, իշխանության ու առհասարակ բոլորի կոնսոլիդացման հարցն է: 

Վիրուսը չի հարցնում՝ իշխանական ես, թե ընդդիմադիր: Սա լուրջ մարտահրավեր է մեր քաղական համակարգի համար այն տեսանկյունից, թե որքանո՞վ կկարողանանք կոնսոլիդացվել խնդրի շուրջ, որքանո՞վ կկարողանանք հասարակությանն ինքնակազմակերպել, որ միասին հաղթահարենք իրավիճակը: Հենց նշվածի մեջ է վերոնշյալ հնարավորությունը: Առաջին պատասխանատուն քաղաքական իշխանությունն է, բայց հասարակությունն էլ է պատասխանատու իր գործողությունների համար»,-եզրափակեց մեր զրուցակիցը:

ԱՆՆԱ ԲԱԴԱԼՅԱՆ

«Աշխարհի ամենասիրված մարդն եմ ինձ զգում». բլոգեր Էվելինա Խանոյանը պատմել է սիրելիի՝ Յանի մասին Ucom-ը գործարկել է 5G ցանցն առաջին ինը քաղաքներում Բորելը կայցելի Ճապոնիա՝ անվտանգության հարցերով բանակցությունների համար Սուրբ Սարգիս եկեղեցու մոտ բնակության վայր չունեցող տղամարդը uուր առարկայով hարվածել է ՌԴ քաղաքացունԻնչու չեն հաջողում (առայժմ) շարժումները. Վահե Հովհաննիսյան83 անօդաչու թռչող սարք է խոցվել Ռուսաստանի շրջանների վրա․ ինչ իրավիճակ է ռուս-ուկրաինական ճակատում COP17-ը կանցկացվի Հայաստանում Հայաստանը՝ հզոր անտիցիկլոնի ազդեցության գոտում. Գագիկ Սուրենյանը՝ եղանակի մասին Դոլարն ու ռուբլին թանկացել են․ փոխարժեքն՝ այսօր Ադրբեջանի կեղծիքն Ամբերդի վերաբերյալ․ «Գեղարդ» հիմնադրամ ՆԳՆ ոստիկանությունը հորդորում է կամավոր հանձնել ապօրինի պահվող զենք-զինամթերքը Իրկուտսկի մերձակայքում վթարից 3 մարդ է մաhացել. տեսախցիկը ֆիքսել է պահը (տեսանյութ) 1 մլրդ 658 մլն դրամ՝ նախագահի աշխատակազմին՝ ոչինչ չանելու համար ԱՄՆ-ը վստահ էր, որ Ուկրաինան կպարտվի, իսկ Զելենսկին կսպանվի. նախկին արտգործնախարար Ովքե՞ր են մասնակցել Աննա Հակոբյանի թանկանոց ընթրիքին (տեսանյութ) Արցախցի Էրիկ Առստամյանը՝ բռնցքամարտի աշխարհի առաջնության բրոնզե մեդալակիր «Արև»-ի վրա աշխատել եմ մի քանի ամիս. Սիրուշոն լուսանկարներ է հրապարակել Իրանը հայտարարել է, որ Թուրքիան Ռաիսիի որոնումների ժամանակ ավելի շատ փորձել է գովազդել իր ԱԹՍ-ն, քան օգնել Ավտովթար՝ Երևանում․ «Վեգա» հիպերմարկետի մոտ բախվել են «Mercedes»-ն ու «BMW»-ն․ կա վիրավոր Լույս չի լինի․ հասցեներ Ինչքան ժամանակ է՝ մեզ ուզում են թևերի բաժանել, բայց մենք չենք բաժանվում. Վահագն Ալեքսանյան Մի լավ քննադատեցինք իրար. ընդ որում՝ բավականին անողոք. Փաշինյանը տեսանյութ է հրապարակել ՔՊ փակ նիստից Էմմա Պողոսյանը` Եվրոպայի առաջնության չեմպիոն Աննա Հակոբյանը լուսանկարներ է հրապարակել, թե ինչ տեսքով է ներկայացել այսօրվա ընթրիքին Եթե պատերազմը շարունակվի այս նույն տեմպերով, ապա շատ հավանական է, որ Լիբանանը տարածքային կորուստներ ունենա Փաշինյանի ուղղությամբ խնձոր նետելու մեջ կասկածվող արցախցի Առուստամյանի դատական նիստը հետաձգվեց Խարդախության զոհ դարձած Իվանիշվիլին ի սկզբանե սահմանված գումարից 282 միլիոն դոլարով պակաս վնասի փոխհատուցում կստանա Ո՞ր տեղն է զբաղեցնում Հայաստանը՝ արտահանող երկրների համաշխարհային վարկանիշում 2023 թվականին Ներգաղթյալների ռուսերեն չիմացող երեխաներին չի կարելի դպրոց ընդունել. Մեդվեդև Էրեբունու ՁՊՎ-ից ազատ են արձակվել ձերբակալվածներ Աղվան Արշակյանը և Հայկ Նիկողոսյանը Միացյալ Նահագները գովել է Հայաստանին և Ադրբեջանին Իսպանիայում ջրհեղեղի հետևանքով զոհերի թիվը հասել է 140-ի. բազմաթիվ անհետ կորածներ կան Տաթևիկ Գրիգորյանը նշանակվել է Վերաքննիչ քրեական դատարանի դատավոր Կոստանյանն ու Հորդանանի ԱԳ նախարարության գլխավոր քարտուղարը կարևորել են ուղիղ չվերթներն ու վիզային ռեժիմների դյուրացումը Աստիճանաբար կցրտի 3-6 աստիճանով, սպասվում են ձյան և անձրևի տեսքով տեղումներ Սրբազան պայքարի աջակիցները Էրեբունու ՁՊՎ-ի առջև հավաք են իրականացնում` ի աջակցություն ձերբակալված 9 քաղաքացիների Հայաստանում աշխարհազորը կփոխարինվի տեղական պաշտպանության ուժերով. որոշում Ի՞նչ կապ ունի Լիլիթ Բասյանն Անահիտ Սիմոնյանի վերջին հայտարարությունների հետ. սննդաբանի հրապարակումը 12-ամյա դպրոցականը կուրացել է արագ սննդի պատճառով. ԱՄՆ ԱՄՆ-ը հարվածներ է հասցրել Սիրիայի տարածքին Լևոն Քոչարյանի և Սերգեյ Ասատուրովի գործով դատական նիստը հետաձգվեց Ուրանի արբանյակի վրա հայտնաբերվել է թաքնված օվկիանոս, որում կյանքի առաջացման համար պայմաններ կան«Ադրբեջանը չի կշտանում». Բաքուն կրկնել է խաղաղության պայմանագիր ստորագրելու իր նախապայմանը Կարևոր տեղեկություն «Գրին քարտի» խաղարկությանը մասնակցել ցանկացողների համար Նյութը տեղադրել է հարևանին պատկանող ավտոտնակի փոսակում և պայթեցրել. մանրամասներ Դիլիջանի դեպքից (տեսանյութ) Վարչապետը ներկա է գտնվել Երվանդ Մանարյանի արձանի բացման արարողությանը (լուսանկարներ) Որոնվում է տեսագրության մեջ պատկերված անձը Զինվորական համազգեստը կփոխվի՞ Ջոն Կիրակոսյանի անվան դպրոցի տնօրենի ԺՊ-ն աշխատանքից ազատված ուսուցչի հրամանը չի տալիս Գերմանիան փակում է երկրում Իրանի բոլոր գլխավոր հյուպատոսությունները