«Այս մարդիկ չեն կարող ո՛չ կառավարել, ո՛չ էլ ճիշտ գործել. քվազի-կառավարման ոճը շարունակվում է»

ИНТЕРВЬЮ 2 Июль, 2020 10:34

2018թ. մայիսից մինչև 2020 թ. մարտ ամիսը մեկ կառավարման մեթոդ և մեկ նպատակ է ակնհայտ եղել: Այս կարծիքին է կառավարման փորձագետ, Շիրակի պետական համալսարանի դասախոս Արթուր Համբարձումյանը: «Մինչև վարակի մասին պաշտոնապես հայտարարելը, մեզ մոտ կառավարումը եղել է հետևյալ կերպ. անել այնպես, որ իշխանության բոլոր ճյուղերը ենթարկվեն մեկ կենտրոնի:

Այսինքն, Նիկոլ Փաշինյանի բոլոր գործողությունները միտված են եղել այդ կետին, այդ իդեա-ֆիքսին: Բոլոր գործողությունների հիմքում ընկած է եղել հենց նշված գերնպատակը: Բացի այդ, ՀՀ-ն կակոկրատիայի՝ անարժանների կողմից կառավարվելու իմաստով է աչքի ընկել»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասաց Ա. Համբարձումյանը:

Խոսելով արդեն համաճարակից հետո ընկած ժամանակահատվածի մասին՝ նա շեշտեց. «Երբ մարտի 1-ին արդեն իշխանությունների կողմից պաշտոնապես արձանագրվեց վարակի առկայության մասին, Ն. Փաշինյանը շարունակեց իր իդեա-ֆիքսը ու հանրահավաքներ կազմակերպեց: Սա առաջին ու ամենամեծ ցուցիչն էր:

Հակաճգնաժամային կառավարում իրականացնելու ժամանակ հանրահավաք էր արվում, շարունակվում էր նաև հասարակությանը երկփեղկելու գործընթացը: Առհասարակ, նորմալ պայմաններում կառավարելու համար պետք են «x» գիտելիքներ ու հմտություններ, իսկ կրիզիսային իրավիճակներում ճգնաժամային կառավարման համար ավելի մեծ գիտելիքներ ու հմտություններ են անհրաժեշտ:

Եվ սա վերաբերում է թե՛ կազմակերպություններին, թե՛ պետության կառավարմանը: Բայց մենք տեսանք, որ այս մարդիկ ոչ միայն նորմալ պայմաններում չէին կարողանում կառավարում իրականացնել, ինչի հետևանքով երկիրը պերմանենտ ներքին ցնցումների մեջ էր ընկնում, այլև չեն կարողանում կառավարել նաև համաճարակի ժամանակ:

Ու սպասել, որ նման կրիզիսային իրավիճակում Փաշինյանը կկարողանար իրականացնել այնպիսի կառավարչական գործողություններ, որոնք կպաշտպանեին քաղաքացիների առողջապահական անվտանգությունը, մեծագույն միամտություն է:

Համաճարակի պայմաններում այս կառավարության կողմից բացարձակապես որևէ թիրախային, նպատակային քայլ չի իրականացվել: Ավելին՝ եղել են քայլեր, որոնք էլ ավելի են վնասել ՀՀ քաղաքացիներին, ասվել են արտահայտություններ, որոնք էլ ավելի են խճճել ընդհանուր մթնոլորտը»:

Այս առումով նա օրինակ բերեց պաշտոնյաների հակասական հայտարարությունները: «Առողջապահության նախարարն ասում էր մեկ բան, կառավարության ղեկավարը՝ մեկ այլ բան: Կառավարության ղեկավարն ասում էր՝ կորոնավիրուսը վտանգավոր հիվանդություն չէ, առողջապահության նախարարն ասում էր՝ վտանգավոր է, հետո առողջապահության նախարարն էր ասում վտանգավոր չէ, իսկ վարչապետն ասում էր՝ վտանգավոր է: Հետո էլ մեկն ասում էր դիմակ կրել պետք չէ, մյուսը՝ պետք է:

Ու այսպես շարունակ: Ընդհանուր առմամբ, թիրախային ու նպատակային քայլերի բացակայության ֆոնին մենք այսօր ունենք այն, ինչ ունենք: Ու առկա բացասական արդյունքի ֆոնին վարչապետը հայտարարում է, թե Հայաստանի Հանրապետությունը համավարակի հետ կապված որոշ ցուցանիշներով դրական տեսանկյունից առաջ է շատ երկրներից: Փաստ է, որ այս մարդիկ չեն կարող ո՛չ կառավարել, ո՛չ էլ ճիշտ գործել:

Բայց սա չէ ամբողջ դժբախտությունը: Խնդիրն այն է, որ այս մարդիկ անգամ չեն կարող ընդունել, որ իրենք սխալվել են, չեն կարող ընդունել իրենց պատասխանատվությունը», -ընդգծեց մեր զրուցակիցը՝ հավելելով, որ դրա վառ ապացույցը կայացվող հախուռն ու անմիտ որոշումներն են:

«Մեկ այլ խնդիր էլ կա. մենք այս ընթացքում չենք ունեցել կոմպետենտ մարդկանց խոսք: Պարետը, վարչապետը այն մասնագետնե՞րն են, որ դուրս գան ու խոսեն բժշկական նեղ թեմաներից: Անգամ մասնավոր զրույցներում վիրաբույժն է ասում՝ ես վարակաբան չեմ և չեմ կարող որոշ հարցերի պատասխանել:

Նեղ մասնագիտական թեմաների հետ գործ ունենք, որոնց մասին պետք է նեղ մասնագետները խոսեն, իսկ մենք չենք լսել այդ մարդկանց: Մենք լսել ենք վարչապետին, որը ՀՀ գլխավոր դատախազն է, գլխավոր դատավորն է, գլխավոր բժիշկն է, գլխավոր սահմանադրագետն է, գլխավոր վարակաբանը և այսպես շարունակ»,-շեշտեց փորձագետը:

Նա մատնանշեց նաև պաշտոնյաների կոչերին չհետևելու պատճառների մասին. «Վարչապետը, առողջապահության նախարարն օրումեջ հակասական հայտարարություններ են անում: Առհասարակ, երբ մարդն օրումեջ ինքն իրեն հակասում է, այդ մարդուն սկսում են այլևս լուրջ չվերաբերվել:

Ինչպե՞ս կարող է քաղաքացին լուրջ վերաբերվել մարդկանց, ովքեր մեկ շաբաթվա կամ տասը օրվա ընթացքում տասն անգամ կարծիք են փոխում:

Որպեսզի մարդիկ հավատան ինչ-որ մեկին, լսեն կոչերը, այդ կոչերով հանդես եկողները պետք է հեղինակություններ լինեն, իսկ հեղինակությունը վաստակում են: Հիմա այս մարդիկ ոչ թե հեղինակություն, այլ ուղիղ հակառակն են վաստակել»:

Անդրադառնալով իշխանությունների կողմից արտակարգ դրության պայմաններում մի շարք ոլորտներում կենտրոնացված կառավարում ապահովելու մտադրությանը՝ Ա. Համբարձումյանը նշեց.

«Ես չգիտեմ՝ իրենք ինչ են հասկանում կենտրոնացված կառավարում ասելով: Ըստ էության, այսօր ՀՀ-ի ընթացիկ կառավարումն իրականացվում է բյուրոկրատական համակարգի կողմից: Հենց այդ կառավարումն է, որը թույլ չի տալիս, որ երկիրը վերջնականապես քաոսի վերածվի: Եվ այդ բյուրոկրատական համակարգում հայեցողական պաշտոններ զբաղեցնողներն են, քաղծառայողները և այսպես շարունակ: Ն. Փաշինյանը փորձում է քաղաքական կառավարում իրականացնել, բայց դա իր մոտ չի ստացվում:

Նա ընդամենը կառավարման իմիտացիա է ստեղծում: Արտակարգ դրության պայմաններում առաջին հերթին իշխող ուժը, կառավարող անձինք պետք է ծայրահեղ զսպվածություն, ծայրահեղ հանդուրժողականություն, խոհեմություն և իմաստություն ցուցաբերեն: Արտակարգ դրություններում կառավարումը հենց սա է ենթադրում: Սա անհրաժեշտ, բայց, միևնույն ժամանակ, ոչ բավարար նախապայման է: Այսինքն, դու պետք է նման վարքագիծ ունենաս, որ հետագայում արդեն սկսես կառավարչական ճիշտ որոշումներ կայացնել: Բայց մենք չենք տեսել անհրաժեշտ պայմանը, ուր մնաց խոսենք բավարար պայմանների մասին:

Ես դեռ երկու ամիս առաջ խնդրեցի, հորդորեցի, որ ստեղծվի մի խումբ, որի մեջ կընդգրկվեն պրոֆեսիոնալ բժիշկներ, տնտեսագետներ, մարդիկ, ովքեր օժտված կլինեն որոշակի կառավարչական որոշումներ կայացնելու լիազորություններով և որոնց անմիջական ցուցումներով ՀՀ-ն կկարողանա նվազ կորուստներով դուրս գալ այս իրավիճակից: Նման կոչեր շատ են եղել, բայց մենք ասացինք, մենք լսեցինք:

Զրո արձագանք, զրո արդյունք: Մենք նույն քվազի-կառավարման ոճը տեսել ենք թե՛ մարտին, թե՛ ապրիլին, թե՛ մայիսին. այդպես նաև հիմա է շարունակվում»: Փորձագետը շեշտեց՝ մտավախություն ունի, որ մենք արդեն կորցրել ենք վերադարձի կետ հասնելու հնարավորությունը:

«Այս ճգնաժամն իր հերթին արդեն հանգեցրել է սոցիալական ճգնաժամի: Այս ճգնաժամը նաև խորը տնտեսական ճգնաժամի է հանգեցնելու: Ես էլի եմ առիթ ունեցել ասելու, որ թեպետ համավարակը վտանգավոր է, բայց այն այդքան վտանգավոր չէ, որքան իր թողած հետևանքները, որոնք մենք դեռ պետք է զգանք ու տեսնենք:

Իսկ հետևանքների, այսպես ասած, առաջն առնելու համար մերիտոկրատիկ կառավարում է անհրաժեշտ»,-ասաց նա՝ ընգծելով այս իշխանության շուրջ համախմբվելու անհնարինության մասին:

«Թե՛ հասարակության, թե՛ քաղաքական դաշտի պառակտումը վարչապետի գործունեության ուղղակի արդյունքն է: Ինքն է մարդկանց բաժանել սևերի- սպիտակների, նախկինների-ներկաների և այլն: Ու ոչ միայն բաժանում է, այլև ինքն է նշանակողը. ինքն է ասում՝ ով է սև, ով՝ սպիտակ, ով է թալանչի, ով թալանչի չէ»,-եզրափակեց Ա. Համբարձումյանը:

ԱՆՆԱ ԲԱԴԱԼՅԱՆ