«Հայաստանի Հանրապետությանն անցումային արդարադատություն անհրաժեշտ չէ»
ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑԹեև հայտարարված է դատական համակարգի բարեփոխումների անհրաժեշտության մասին, բայց այդ բարեփոխումներն իրականացնելու գործիքակազմը դեռ բացակայում է: Իրավիճակը հաճախ որակվում է գործընթաց՝ առանց գործիքակազմի, ինչին գումարվում են նաև դատական համակարգի վրա գործադրված ճնշումները:
Խոսելով իրավիճակի մասին՝ փաստաբան Գևորգ Գյոզալյանը նախ ընդգծում է, որ դատական համակարգի բարեփոխումների գործընթացը անհրաժեշտ էր դեռ վաղուց:
«Այո, գործընթացը բավականին ուշացած է, բայց դա չի նշանակում, որ պետք չէ: Իմ կարծիքով, այս գործընթացը պետք է սկսեին դեռ հեղափոխությունից մի քանի ամիս հետո: Այն քննարկումները, որոնք տեղի են ունենում Ազգային ժողովում, պետք է լինեին առնվազն մեկ տարի առաջ, ինչի արդյունքը համապատասխան օրենսդրական նախագիծը պետք է լիներ: Այն պետք է քննարկվեր հասարակության լայն շերտերի, շահագրգիռ կողմերի հետ, ինչի արդյունքում էլ պետք է ստեղծվեր այն մարմինը, որը վեթթինգ պետք է իրականացներ: Վեթթինգն իսկապես անհրաժեշտ է, բայց այն ևս ուշացած է: Այդուհանդերձ, վեթթինգի ինստիտուտի ներդրմամբ պետք է ընտրվեն այնպիսի բարձր հեղինակություն ունեցող անձինք, որ հասարակության մոտ կասկածի տեղիք չլինի: Եվ հենց այդ անձինք պետք է բոլոր գործերը վերանայեն: Կարող են ի հայտ գալ ծանրակշիռ փաստեր, օրենքի խախտմամբ նշանակված դատավորներ, ծանոթ-բարեկամ սկզբունք և այլն, և այլն: Բազմաթիվ չափանիշներ կարելի է դնել և, համաձայն այդ չափանիշների, դատավորներին առաջարկել ինքնակամ դիմում գրել կամ օրենսդրական երաշխիքների պահպանմամբ նրանց առնվազն հեռացնել համակարգից: Էլ չեմ խոսում այն մասին, որ եթե կան քրեաիրավական տարրեր, ենթարկել նաև քրեական պատասխանատվության: Բայց այդ ամբողջը պետք է արվի խստագույնս օրենսդրական երաշխիքների պահպանմամբ: Սա շատ կարևոր է, քանի որ եթե հիմա մենք բռնաբարեցինք իրավունքը, 30 տարի նորից նույն շրջապտույտի մեջ ենք մտնելու»,-«Փաստի» հետ զրույցում ընդգծեց Գ. Գյոզալյանը:
Փաստաբանը, սակայն, անցումային արդարադատության առումով վերապահումներ ունի: «Այն նյութերը, այն երկրների օրինակները, որոնք ուսումնասիրել եմ, թույլ են տալիս ասելու, որ հայկական իրականությունն այնպիսին չի եղել ու այնպիսին չէ, որ մենք անցումային արդարադատություն իրականացնենք: Հայաստանի Հանրապետությանն անցումային արդարադատություն անհրաժեշտ չէ: Մեր սերունդների միջև կապը այնպես խզված չի եղել, որ անցումային արդարադատության միջոցով վերականգնենք հավատը պետության նկատմամբ: Եթե դա չենք արել խորհրդային տարիներից դեպի նորանկախ Հայաստան անցման ժամանակ, ապա ես չեմ կարծում, որ դրա կարիքը հիմա կա: 30 տարում միանշանակ եղել են մարդու իրավունքների խախտումներ, եղել է իշխանության չարաշահում, բայց, համենայն դեպս, ուսումնասիրելով անցումային արդարադատության այլ երկրների փորձը, կտեսնենք, որ Հայաստանում չի եղել այն բռնապետական ռեժիմը, ինչը եղել է այնպիսի երկրներում, ինչպիսին Իրաքն է»,-ասաց նա:
Գևորգ Գյոզալյանը շեշտեց նաև, որ ճնշումներն անընդունելի են: «Դատարանի դռները շրջափակելու վարչապետի հայտարարությունն անընդունելի եմ համարում: Միաժամանակ ընդունելի են այն հայեցակարգային մոտեցումները, որոնք նա առաջ քաշեց: Այսինքն, այդ ամբողջը կարելի էր անել շատ զգույշ, ոչ էմոցիոնալ, հանգիստ, հանդարտ, համբերատար: Այդ հայեցակարգային մոտեցումները պետք է կյանքի կոչվեն, բայց միաժամանակ դատարանների գործունեությունը չպետք է խաթարվի: Սա շատ պարզ սխալ էր. տպավորությունն այնպիսին է, որ գործադիր իշխանությունն ակնհայտ ճնշում է գործադրում դատական իշխանության վրա: Ամեն ինչ կարելի է օրենսդրական ճանապարհով լուծել: Եթե ուզում ենք շեշտել, որ քաղաքացիները մեզ հետ էին, ապա դա շեշտվել է ընտրությունների միջոցով: Եթե մենք ուզում ենք հրապարակային աջակցություն ստանալ քաղաքացիներից ինչ-որ մի հարցի վերաբերյալ, ապա գոյություն ունի հանրաքվեի ինստիտուտը: Ուղղակի գնալ, վերցնելն ու փակելն այս պահին սխալների սխալն է: Թեև հայեցակարգային մոտեցումները ևս ուշացած են, բայց, այդուհանդերձ, չափից ավելի զգուշավորություն է պետք ցուցաբերել, որ ունքը բուժելու տեղն աչքն էլ հետը չհանենք»,-նշեց մեր զրուցակիցը:
Անդրադառնալով նաև ԲԴԽ նախագահ Գագիկ Հարությունյանի հրաժարականի դիմումին, Գ. Գյոզալ յանը շեշտեց. «Նախ՝ ուզում եմ ընդգծել իմ հարգանքը նրա նկատմամբ: Անկախ բացթողումներից, սխալներից, նա այն անձանցից մեկն է, որը կանգնած է նորանկախ Հայաստանի ստեղծման ակունքներում: Իհարկե, դա չի նշանակում, որ նա կատարյալ է եղել»: Ինչ վերաբերում է բուն հրաժարականի փաստին, ապա, փաստաբանի խոսքով, այն անգամ մի փոքր ուշացած էր. «Հարգելով նրա անձը, այնուամենայնիվ, Գ. Հարությունյանը Սահմանադրական դատարանի նախագահի պաշտոնից հրաժարականից հետո լավագույնը կարող էր խորհրդատու մնալ, որովհետև պետք էր նորացում, թարմացում, պետք էին նոր մոտեցումներ: ԲԴԽ գնալը սխալ էր»:
ԱՆՆԱ ԲԱԴԱԼՅԱՆ
