Քաղտեխնոլոգ. «Այս համակարգը չի հանդուրժում որևէ այլընտրանք ու վերացնում է իրեն չենթարկվող ցանկացած գործոն»
ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑՔաղաքագետ Արմեն Բադալյանի դիտարկմամբ, այսօր Հայաստանում տեղի ունեցող զարգացումները պետք է դիտարկել բացառապես անձնիշխան համակարգի ամրապնդման համատեքստում:
«Ես բազմիցս եմ նշել, որ 2018թ. ապրիլ-մայիսյան իրադարձություններից հետո Հայաստանում անձնիշխան համակարգ է ձևավորվում, որն առաջնորդվում է կառավարման ավտորիտար ձևով: Այդ համակարգը չի հանդուժում որևէ այլընտրանքային մարմնի գոյություն, որը դուրս է այդ համակարգից: Լինի դատական մարմին՝ ինչպիսին ՍԴ-ն է, լինի 0,01 տոկոս վարկանիշ ունեցող մարմին՝ ինչպիսին Հանրային խորհուրդն է, թե լինեն անգամ քաղաքական ազդեցիկ մրցակիցներ, միևնույն է, բոլորը նույն գծի վրա են, և բոլորին պետք է ենթարկեցնել:
Ի դեպ, նման համակարգի պարագայում ոչ միայն քաղաքական ու պետական ինստիտուտներն են ներառվում անձնիշխան համակարգի մեջ, այլև ընդդիմությունը: Այն վերածվում է գրպանային ընդդիմության:
Այդ անձնիշխան համակարգը ստիպում է, որ ընդդիմությունը ևս իրեն ենթարկվի, իսկ եթե չենթարկվի, ուղղակի չեզոքացնում կամ վերացնում է, իհարկե, ոչ ֆիզիկապես:
Մեծ հաշվով, այս համակարգը չի հանդուրժում որևէ այլընտրանք ու վերացնում է իրեն չենթարկվող ցանկացած գործոն»,«Փաստի» հետ զրույցում ասաց քաղտեխնոլոգը՝ շեշտելով, որ հիմա մենք ականատես ենք լինում նկարագրված երևույթին:
«Նման համակարգ ունեցող երկրներից լավագույն օրինակը Բելառուսինն է, ուր չկա մի մարմին, որը կհակադրվի երկրի ղեկավարի ցանկությանը: Այնտեղ դատական համակարգն ամբողջովին գրպանային է, ընդդիմադիր ուժեր, որպես այդպիսին, գոյություն չունեն:
Գործադիր և օրենսդիր իշխանությունը, ՏԻՄ մարմինները, անգամ կրթական հաստատությունների գործունեությունը կախված է մեկ մարդուց: Մեզ մոտ հենց այս կառավարման համակարգն է ձևավորվում:
Երբ ՍԴ-ում վարչապետի համար ցանկալի մարդիկ կդրվեն, ու ՍԴ-ն նույնպես կենթարկվի իրեն և կընդունի իր որոշումները, չի բացառվում, որ հաջորդ թիրախը լինեն լրատվամիջոցները: Նաև լրատվական դաշտում զտումներ իրականացնելու հարց կդրվի, ինչի վերաբերյալ արդեն իսկ օրենքներ են բերվում:
Հենց այս մեխանիզմով կգնանք առաջ, իսկ թե որքան, չեմ կարող ասել. ինչքան հասարակությունը թույլ կտա, այնքան էլ համակարգը կդառնա մենիշխան:
Երբ Նիկոլ Փաշինյանը չհրաժարվեց սուպերվարչապետական համակարգից, դեռ այդ ժամանակ պարզ դարձավ, որ գնում է ամեն ինչ ենթարկեցնելու ճանապարհով: Եթե այդ ճանապարհը չկանխվի հասարակության կողմից, ուրեմն այդ համակարգը կամրապնդվի»,-ընդգծեց Ա. Բադալյանը:
Կրկին բերելով Բելառուսի օրինակը՝ մեր զրուցակիցը հավելեց. «Այն, ինչ տեսնում ենք հիմա մեր երկրում, Բելառուսում իրականացվել է 1993-1994 թվականներին: Այդ երկրի ղեկավարը գրեթե 30 տարի ղեկավարում է Բելառուսը, բայց ինքն այդ ժամանակահատվածում կարողացել էր Ռուսաստանից մեծ քանակությամբ գումարներ ստանալ, որոնցով իր երկրի համար բավականին դրական գործընթացներ է իրականացրել:
Բայց խնդիրն այն է, որ, ի տարբերություն Բելառուսի, այս ճանապարհը Հայաստանին զարգացում չի բերի: Եթե Բելառուսը կարողացավ ժամանակին ՌԴից գումարներ ստանալ և այն օգտագործել երկրի տնտեսական զարգացման համար, ապա Հայաստանը չունի նման դոնոր, որից գումար կվերցնի, կպահպանի ավտորիտար կառավարման համակարգն ու տնտեսապես կզարգանա:
Ավտորիտար կառավարման համակարգը երկիրը չի զարգացնում, հատկապես, երբ ունես տնտեսության համար պատասխանատու այնպիսի թիմ, որը, մեծ հաշվով, ընդհանրապես որևէ պատկերացում չունի Հայաստանի տնտեսության վերաբերյալ ու հարցերն օրվա կտրվածքով է լուծում»:
Արմեն Բադալյանը շեշտեց՝ կառավարման նման համակարգը ոչ միայն զարգացում չի բերի, այլև կնպաստի արտագաղթի տեմպերի ավելացմանը.
«Որովհետև գրեթե ոչ ոք ցանկություն չի ունենա գտնվել մի երկրում, որը չունի տնտեսական զարգացում, որտեղ ներդրումներ չկան, ուր ամեն ինչ գտնվում է մեկ մարդու վերահսկողության տակ, ու իրենից է կախված՝ ում կձերբակալեն, ում չեն ձերբակալի: Նման երկրները, բնականաբար, ապագա չեն ունենում, սա է հիմնական խնդիրը»:
Քաղտեխնոլոգը շեշտեց, որ հատկանշական են եվրոպական կառույցների արձագանքները՝ ներքաղաքական գործընթացների վերաբերյալ.
«Այս օրերին որոշակի վերաբերմունք են դրսևորում Վենետիկի հանձնաժողովը, Եվրախորհուրդը: Չի բացառվում, որ նրանց կողմից որոշակի գործողություններ լինեն, չի բացառվում նաև շանտաժի քաղաքականությունը:
Այսինքն, իրենք աչք են փակում Հայաստանում ՍԴ-ի լիազորությունները յուրացնելու գործընթացին, փոխարենը Հայաստանի իշխանությունները, օրինակ՝ վավերացնում են Ստամբուլ յան կոնվենցիան:
Ընդհանուր առմամբ, արդեն ամեն ինչ հնարավոր է՝ այդ թվում՝ քաղաքական առևտուրը: Իշխանություններին թվում է, թե արտակարգ դրությամբ կարող են իրենց դեմ բողոքի ցանկացած գործողություն կանխել, բայց ուզում եմ շեշտել, որ արտակարգ դրությունը, այսպես ասած, բուժիչ բալասան չէ. եթե լուրջ խնդիր լինի ու որոշեն դուրս գալ փողոց, դուրս են գալու: Արտակարգ դրությունը չի կարող կանխել դա»:
ԱՆՆԱ ԲԱԴԱԼՅԱՆ
