Երևան, 17.Հունիս.2024,
00
:
00
1 $ = 0 ֏, 1 = 0 ֏, 1 = 0 ֏
ՀՐԱՏԱՊ


Տնտե­սա­կան խնդիրներին ավե­լի կոմպ­լեքս մո­տե­ցումներ են անհրաժեշտ

ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ

Հայաստանի ամենաառաջնահերթ խնդիրներից մեկը վերաբերում է տնտեսությանը։ Գրեթե միշտ տնտեսության զարգացման թեման գտնվել է հանրային-քաղաքական շրջանակների ուշադրության կենտրոնում։ Սակայն վերջին շրջանում այս թեման առավել հրատապություն է ձեռք բերել, քանի որ «տնտեսական հեղափոխությունը», որի մասին հայտարարում էին իշխանությունները, ոչ միայն տեղի չունեցավ, այլև կորոնավիրուսի համավարակի արդյունքում մենք թևակոխել ենք տնտեսական խորը ճգնաժամի փուլ։

Ճիշտ է՝ վերջին շրջանում համավարակի տարածման թվերը սկսել են փոքրանալ, բայց դա դեռևս չի նշանակում, որ վարակի նվազման հետ մեկտեղ մենք սկսելու ենք դրական տնտեսական ցուցանիշներ ունենալ։ Ու ընդհանրապես, ամբողջ աշխարում տնտեսական առումով անորոշ իրավիճակը շարունակվում է պահպանվել, քանի որ բացառված չէ, որ համաճարակը աշնանը կամ ձմռանը կարող է նոր բռնկումներ ունենալ, և նորից սահմանափակումների ռեժիմին անցնելու անհրաժեշտություն լինի։ Հնարավոր զարգացումներից մեկն էլ այն է, որ տնտեսական ճգնաժամի հետևանքները ավելի խորը կարող են լինել, քան սպասվում է։

Առանց այն էլ արդեն իսկ տնտեսության բազմաթիվ ճյուղերում ուղղակի կաթվածահար իրավիճակ է։ Անգամ կանխատեսումներ կան, որ տնտեսական ճգնաժամը շատ ավելի երկար կարող է տևել, քան համավարակը։ Իսկ եթե մոտ ապագայում տնտեսական առումով նոր ցնցումներ ևս լինեն, ապա դրանք կարող են անդառնալի հետևանքներ ունենալ Հայաստանի համար, որը ոչ միայն շրջափակման մեջ է գտնվում երկու հարևան երկրների կողմից, այլև դեմոգրաֆիական սրացող խնդիրների առաջ է կանգնած։ Եվ սոցիալ-տնտեսական վիճակի ծանրացումը մեծացնելու է նոր արտագաղթի հավանականությունը։

Ու հենց այստեղ է, որ հարց է առաջանում, թե արդյոք Հայաստանը կարող էր տնտեսապես առավել բարվոք վիճակում գտնվել, քան այսօր է։ Մասնագետների վերլուծություններից պարզ է դառնում, որ կարող էր։ Նախ և առաջ հնարավորություն կար, որ տնտեսությանը վերաբերող շատ հարցերում առավել պրոֆեսիոնալ մոտեցումներ որդեգրեին և որոշումներ ընդունեին։ Եվ այն, որ այսօրվա տնտեսական դրությունը չափազանց մտահոգիչ է, դրա մասին է վկայում երկիրը տարիներ շարունակ ղեկավարելու հնարավորություն ունեցած և այդ առումով հսկայական փորձ կուտակած գործիչների կողմից հնչող մտահոգությունները։

Այս առումով հատկապես մեծ հետաքրքրություն են ներկայացնում տնտեսական խնդրի շուրջ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի դիտարկումները, որոնց մասին վերջինս խոսեց տնտեսական վերլուծաբանների և տնտեսական թեմաներ լուսաբանող լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ։ Երկրորդ նախագահը շոշափեց տնտեսությանը վերաբերող գլխավոր հարցերը՝ գյուղատնտեսությունից ու արդյունաբերությունից սկսած, պետական պարտքով և ներդրումներով վերջացրած։ Եվ նրա հիմնական շեշտադրումը վերաբերում էր նրան, որ իշխանությունների տնտեսական քաղաքականությունը համահունչ չէ առկա տնտեսական ճգնաժամային իրավիճակին և առկա մարտահրավերներին։

Իսկ տնտեսությունը վերականգնելու համար կառավարությունը նախ պետք է փորձի հաշվարկներ անել, վերլուծել իրավիճակը, տեսնել, թե ինչ սցենարներ են հնարավոր, ապա ընտրի այդ սցենարներից ամենաօպտիմալ տարբերակները ու ըստ այդմ որոշումներ ընդունի, որոնք միտված կլինեն տնտեսական զարգացման խթանմանը։ Ու հատկապես ուշագրավ է այն հանգամանքը, որ Ռոբերտ Քոչարյանն իր կողմից ներկայացվող մոտեցումներն առավել պատկերավոր և հիմնավոր դարձնելու համար փորձում էր զուգահեռներ տանել իր կառավարման ժամանակաշրջանի և ներկա իրողությունների միջև և դրանով ցույց տալ, թե ինչպիսի ձեռնարկումների միջոցով կարելի է հասնել հաջողության։

Այսպիսի փաստարկների արդյունքում պարզ է դառնում, որ իշխանությունները շատ պարզունակ կերպով են մոտենում տնտեսական հարցերին։ Նրանց թվում է, որ եթե իրենք կարողացել են ստանալ ժողովրդի վստահության քվեն, ապա դա բավարար է, որ իրենց ամենագետի տեղ դնեն՝ համարելով, թե գլուխ կհանեն ցանկացած խնդրից։ Դրանով է պայմանավորված նաև իշխանությունների այն պատկերացումը, թե տնտեսվարողներին և գյուղացիներին միայն վարկեր տրամադրելը բավարար է տնտեսության վերականգնմանը հասնելու համար։ Տնտեսական զարգացման խնդիրն ավելի կոմպլեքս մոտեցում է պահանջում։

Նախ պետք է ստեղծել համապատասխան ներդրումային միջավայր, բարելավել օրենսդրական դաշտը, մեծ ուշադրություն դարձնել ենթակառուցվածքների զարգացմանը և ձևավորել գործընկերային մթնոլորտ, երբ տնտեսվարողներն ու գյուղացիները կարողանան բարձրացնել իրենց հուզող խնդիրները և այդպիսով մասնակից լինեն որոշումների ընդունման գործընթացին։ Շատ կարևոր է նաև որոշ բարդ տնտեսական հարցերի շուրջ այլընտրանքային լուծումներ գտնելու մոտեցումը։ Օրինակ՝ Ամուլսարի հարցը մնացել է պետության կոկորդում և տևական ժամանակ է, հայտնի չէ՝ այն ի վերջո շահագործվելու է, թե ոչ։

Եվ որպեսզի այսպիսի խնդիրը ծանր հետևանքներ չունենա պետության համար, օրինակ՝ Քոչարյանը, հաշվի առնելով նախկինում իր ունեցած փորձը, մասնավորապես Սոթքի ոսկու հանքավայրի շահագործման հետ կապված, առաջարկում է դիտարկել հարցի լուծման այնպիսի տարբերակներ, ինչպես հանքավայրի շահագործումը փակ հանքի տեսքով իրականացնելն է, կամ ոսկու կորզման գործարանը այլ վայրում կառուցելը, որը հնարավորություն կտա առավելագույն չափով չեզոքացնել բնապահպանական ռիսկերը։

Եվ եթե իշխանությունները հաշվի չնստեն ռացիոնալ քննադատությունների հետ, փորձի հետ, տարբեր իրողությունների շուրջ առաջարկվող լուծումների հետ և շարունակեն նույն կերպով, ապա տնտեսական իրավիճակի վատացմանը զուգահեռ ժողովուրդը կարող է պահանջել, որ պետության ղեկին նրանց փոխարինեն այնպիսի պրոֆեսիոնալ գործիչներ, որոնք ի վիճակի կլինեն դուրս հանել երկիրը ստեղծված իրավիճակից։

Վրացական օրենքի անալոգը նույնիսկ ամենամեղմ ձևերով ընդունելու պարագայում, այն արժանանալու է քաղհասարակության և իշխանության դժգոհությանը Ի՞նչ նպատակ ունի Բաքուն «Տավուշը հանուն հայրենիքի» շարժման հայտարարությունը IDBank-ը թողարկել է դրամային պարտատոմսերի 2024 թվականի թվով 3-րդ տրանշը Գյումրիում կասեցվել է հանրային սննդի օբյեկտի արտադրական գործունեությունը Ucom ընկերության գլխավոր տնօրենը խոսել է անձնային աճի և կառավարման որակի մասին Նախորդ շաբաթ մետրոպոլիտենում ուղևորափոխադրումների թիվը կազմել է 585 հազար 750 ուղևոր Տարոնի բաժնի ոստիկանները բնակարանային գողության դեպք են բացահայտել Իշխnղ վարչախnւմբը սկսել է դիմել կnշտ բռնաճնշnւմների․ քաղաքագետ Մոսկվան, Թեհրանն ու Բաքուն Հյուսիս-Հարավ ճանապարհի աշխատանքային խումբ են ստեղծել ԼՀԿ Կառավարման խորհրուրդն ընդունել է Անի Սամսոնյանի լիազորությունները և անդամակցությունը դադարեցնելու որոշումԱնի Սամսոնյանը դուրս է գալիս «Լուսավոր Հայաստան»-ից Ամրակից գյուղում բնակելի տուն է այրվել Երևանում բախվել են շտապօգնության ավտոմեքենան, Hyundai-ն ու Toyota Corolla-ն. կան վիրավորներ Աշտարակի ոստիկանները հետախուզվողին հայտնաբերեցին Երևանում Դեմ ենք տարածաշրջանի գործերին արտաքին խաղացողների միջամտությանը. Մոսկվան և Թեհրանը քննարկել են իրավիճակը Հարավային Կովկասում «Համահայկական ճակատ» կուսակցության հիմնադիր համագումարը տեղի կունենա հունիսի 21-ին Սուրեն Պապիկյանը մեկնել է Ֆրանսիա Որոշ հասցեներում ջուր չի լինի․ վթարային աշխատանքներ են լինելու Լույս չի լինելու Փաշինյանի՝ իրական Հայաստանի կոնցեպտը ծնկի եկած, հանձնված և հպատակված Հայաստանն է․ Տիգրան Աբրահամյան Կան փակ ճանապարհներ․ Վանաձոր - Ալավերդի - Այրում - Բագրատաշեն ավտոճանապարհը երթևեկելի է միայն մարդատար ավտոմեքենաների համար ԶՊՄԿ-ն հայտարարում է սեփական անձնակազմով շինարարական տեխնիկաների վարձակալության մրցույթ Ի՞նչ փոխարժեք է սահմանվել այսօր Հայ Առաքելական եկեղեցին այսօր նշում է Սբ. վկաներ Անտոնինոսի, Թեոփիլոսի, Անիքտոսի և Փոտինոսի հիշատակության օրը Տեսանյութ. Ինչ էին հուշում ռուսները Նիկոլին, և ինչ է ասել Արշակ Կարապետյանը Մի քանի երկրաշարժ՝ տարածաշրջանում Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը հանդիպում է ունեցել նորաօծ եկեղեցականների հետ Փողոցի միջոցով ճնշում գեներացնելը ՀՀ քաղաքացիների իրավունքն է. Աննա ԿոստանյանՇոու բիզնեսից որևէ մեկի հետ չեմ շփվում, ավելի շատ այգիս եմ փորձում մշակել. Հովհաննես ԱզոյանԱկնհայտ է, որ այս որոշմամբ իշխանությունը սկսում է Տիգրանաշենի հանձնման գործընթացը. Մեսրոպ ԱռաքելյանABC News. Բայդենի շունը կծում էր Գաղտնի ծառայության գործակալներին. նրանցից մեկը հոսպիտալացվել էՎատիկանը չի ստորագրել Շվեյցարիայում Ուկրաինայի վերաբերյալ համաժողովի հռչակագիրըԵրևանում բախվել են շտապօգնության ավտոմեքենան, Hyundai-ն ու Toyota Corolla-ն. կան վիրավորներՀունիսի 17-ից 23-ը ընկած շաբաթվա աստղագուշակ կենդանակերպի բոլոր նշանների համարԲագրատ Սրբազանը տեսաուղերձ է հղելՀԷՑ-ը տեղեկացնում է՝ կդադարեցվի հետևյալ հասցեների էլեկտրամատակարարումըԳազ չի լինի մինչև 8 ժամՀայ մարզիկները 13 ոսկե, 3 արծաթե և 8 բրոնզե մեդալ են նվաճել ավանդական կարատեի աշխարհի գավաթի խաղարկությունումԱրմավիրի մարզում գարեջրատան դիմաց վեճի ժամանակ 3 հոգով ծեծի են ենթարկել 49-ամյա քաղաքացունԹուրքիայում մոլեգնում են անտառային հրդեհներ (տեսանյութ)Գառնիի տարածքում կվադրոցիկլը կողաշրջվել է. կան վիրավորներ«Այս լուսանկարում հստակ երևում է երեխայի մազերը ֆաշիստի պես քաշող բերետի դեմքը»․ Ռուբեն ՄելիքյանԳետափնյա գյուղի և Խաշթառակ-Լուսահովիտ համայնքները կապող կամուրջներով երթևեկությունը դեռևս փակ էԻրականությունը խեղաթյուրելու անհաջող փորձ է․ ՔԿ-ն պատասխանել է «GG» ընկերության հայտարարությանըՎթար՝ Գյումրիում. բախվել են «Մոսկվիչ»-ն ու «Toyota Camry»-ն, վերջինը շրջվել է. կան վիրավորներՄիանգամից երկու երկրաշարժ է գրանցվել ՌԴ-ումԱրցախից բռնի տեղահանված Երվանդ Աղաբալյանը կալանավորվեց մեկ ամիս ժամկետովԵրևանի Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ մայր եկեղեցում տեղի ունեցավ քահանայական ձեռնադրությունՆորվեգիան Ուկրաինային ավելի քան հարյուր միլիոն դոլար կհատկացնի