Պրոբլեմը մեր գիտակցության մեջ է. մենք դեռ գտնվում ենք օսմանիզմի մեջ
ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑ«Փաստ» օրաթերթի հյուրն է Ռազմավարական և ազգային հետազոտությունների հայկական կենտրոնի ղեկավար Մանվել Սարգսյանը
Զրույցը վարել է՝ Գոհար Սարդարյանը
– Պարոն Սարգսյան, ասես վախի սինդրոմը նստած է մեր մեջ, մենք ամեն րոպե վախի մեջ ենք: Ինչո՞ւ է այդպես:
– Այո, վախը մեր մեջ նստած է: Փաստորեն, այսքան տարի է անցել, և անգամ ղարաբաղյան հաղթանակը մարդկանց մտածողությունը չի փոխել: Հարկավոր է թարմացնել մեր մտածողությունը, թարմ հայացքով աշխարհին նայել: Բայց մենք դեռևս դա չենք կարողանում:
Մի օրինակ բերեմ առաջին հանրապետության տարիներից: Երևանը, Զանգեզուրը, Արցախը ուժեր հավաքեցին ու ջարդեցին թուրքին Բաշ Ապարանում, Սարդարապատում: Բայց հիսուն կիլոմետր այն կողմ՝ Լենինականում, աղ ու հացով դիմավորեցին նույն այդ թուրքին: Թե՝ օսմանները եկել են, բա ո՞նց…
– Այսինքն՝ մենք այսօր մտավոր աշխատանքի խնդիր ունենք, առաջնայինը ինքներս մեզ փոխելն է:
– Միանշանակ: Մենք այլ խնդիր չունենք: Մենք միայն հոգեբանական խնդիր ունենք: Մեր պրոբլեմն աշխարհընկալման մեջ է:
Տեսեք՝ մեր անկախ պետության ստեղծման առաջին օրվանից մինչ հիմա մի բան է հայտարարվում՝ մեր ազգը մի գերխնդիր ունի՝ հաշտվել թուրքերի հետ: Բայց ես ուզում եմ իմանալ, թե ինչո՞ւ է դա մեր գերխնդիրը:
– Մեր հարևանն է: Ճանապարհների, հաղորդակցության հարց է:
– Ես կարծում եմ, որ հարցն առավել խորը արմատներ ունի, քան ձեր ասածն է: Մեր հոգեբանության մեջ կրկին իր խոսքն ասում է մեր անցած կյանքը:
– Ասել է թե՝ զոհի ու դահճի հարաբերությունն է դեր խաղում:
– Այո: Դա այն է, ինչ հետագայում մարդիկ կոչել են ստոկհոլմյան սինդրոմ: Մարդը գնում է իր աշխարհը: Այն աշխարհը, որն արդեն չկա իրականության մեջ, բայց ապրում է նրա ներսում:
– Ինչպե՞ս դուրս գանք այդ բեռի տակից:
– Մեր հայացքը պետք է փոխենք: Մինչդեռ անգամ երիտասարդ մարդիկ են գրում՝ 30 տարի է, ինչ Հայաստանը գտնվում է տոտալ բլոկադայի մեջ…
Բայց Հայաստանը երբեք բլոկադայի մեջ չի եղել: Մենք ունենք երկու ճանապարհ: Այն դեպքում, երբ պետություններ կան, որ մեկն էլ չունեն:
Ինչո՞ւ են այդպես ասում մերոնք. որովհետև փակված է հայ–թուրքական սահմանը: Նրանք միայն ու միայն այս ճանապարհն են տեսնում: Քանի որ փակ է նրանց՝ դեպի իրենց աշխարհ տանող ճանապարհը: Նրանց ոչ վրացական ճանապարհն է հետաքրքրում, ոչ էլ՝ իրանականը:
– Նշանակում է, որ մենք այդքան խոսում ենք ցեղասպանությունից, քնում ու արթնանում ենք այդ հարցով, աշխարհին ստիպում ենք, որ այն ճանաչի, դրա մեջ մի հիվանդագին բա՞ն կա: Ու հիշում եմ, որ Աշոտ Բլեյանը ժամանակին ասում էր, որ դպրոցում երեխաները չպետք է սովորեն ու իմանան ցեղասպանության մասին: Գուցե, իրո՞ք, մենք այդ հարցը մի քիչ պետք է հեռացնե՞նք մեզանից:
– Դա հեռացնելով չէ: Բանն այն է, որ, չնայած օսմանյան կայսրությունը քանդվեց, մինչև հիմա օսմանցիներն իրարից չեն բաժանվել: Քաղաքական բաժանում չի կատարվել նրանց միջև: Մինչդեռ մինչև դու քաղաքական կոնցեպտով չես բաժանվում, այսինքն՝ չես ինքնորոշվում, ապա անիմաստ է դառնում ամեն ինչ. մոռանա՞լ, թե չմոռանալ անցյալը և այլն, և այլն:
Ես մի բան ասեմ, երբ փլուզվեց օսմանյան հասարակությունը, այդքան ազգերի միջից ընդամենը մի ազգ ինքնորոշվեց: Եվ նրանք թուրքերն էին: Ասացին՝ մենք օսմանցի չենք, մենք թուրքեր ենք, այս երկիրն էլ մերն է: Եվ մնացածներին կոտորեցին ու իրենք մնացին այդ հողի վրա: Մյուս ազգերն էլ նույնը պետք է անեին: Բայց չեն արել:
Ուստի մենք ևս մինչև այսօր չենք բաժանվել օսմանիզմից: Ավելին՝ մենք ավելի օսման ենք, քան թուրքերը: Որովհետև նրանք կռվեցին օսմանիզմի դեմ: Իսկ Քեմալ Աթաթուրքը հայտարարեց՝ մենք բացարձակապես ոչ մի պատասխանատվություն չունենք օսմանյան քաղաքականության համար. մենք թուրքեր ենք:
Անգամ ավելին. ներկա՝ ղարաբաղա–ադրբեջանական կռվում մեր ժողովրդի մի մասը պաշտպանում է Ադրբեջանին: Մի օրինակ հիշեմ՝ Վիեննայում Մինսկի խմբի քննարկումներ էին տարիներ առաջ: Ե՛վ մեր պատվիրակությունն էր ներկա, և՛ Ադրբեջանի: Ադրբեջանցիները խրոխտ–խրոխտ խոսում էին՝ մեր հողերը, էս, էն…
Հանկարծ մերոնցից մեկը մի կոշտ բան ասեր ադրբեջանցիներին, մյուսները մտնում էին սեղանի տակը: Ավելին՝ ընդմիջմանն էլ մոտենում էին նրանց, թե, մենք բան չենք ասել. էն որ ասում էր՝ հիմարի մեկն էր…
Բա, դրա համար եմ ասում, որ մեր գիտակցությամբ դեռ օսմանիզմի մեջ ենք. սուլթանի դեմ չի կարելի խոսել…
Այնպես որ, էլի՛ եմ ասում՝ մեր ազգը ոչ մի պրոբլեմ չունի. միայն պետք է ինքնորոշվի: Այսինքն՝ թղթի վրա գրվի այդ մասին: Եվ պարզեցնի իր ստարտեգիան, հասկանա, թե իր համար ով ով է:
– Գուցե սա՞ է պատճառը, որ պատերազմի դաշտում հաղթում ենք, իսկ դիվանագիտական սեղանի շուրջ՝ պարտվում:
– Իհարկե, պատճառը դա է: Որովհետև դու չկաս: Դու պետք է լինե՛ս դրա համար:
Իսկ ինչպե՞ս եղավ, որ ժամանակին մենք հայտարարեցինք ու թույլ չտվեցինք, որպեսզի Ղարաբաղում ռուսական զորք մտնի: Ռուսները ոռնոցը գցել էին՝ մենք է՛ս ենք արել, մենք է՛ն ենք արել… Բայց՝ ի՞նչ. հետո հանձնվեցին:
Արդյունքում մենք այսօր ունենք 12 հազար քառակուսի կիլոմետրով սուվերեն հայկական տարածք:
Քանի որ մենք գնում ենք խաղաղության ամրապնդման ուղղությամբ, ավելի իրատեսական է դառնում փոքր քայլերով այդ խնդրի լուծումը. Փաշինյանը՝ Բաքվում պահվող հայերի մասին
Մարդու իրավունքների պաշտպանությունը պետք է լինի նոր իշխանության գերակայությունը՝ հանուն հզոր ու զարգացած Հայաստանի. Մանե Թանդիլյան
Թրամփը սպառնալիքի ալիք է բարձրացրել
ՀՀ իշխանությունների սուրբ պարտականությունը պետք է լիներ ամեն գնով բանակցություններում պաշտպանել Արցախի ժողովրդի որոշումն ու հասնել դրա միջազգային ճանաչմանը, բայց Փաշինյանի ռեժիմը հանձնեց Արցախը. Շարմազանով
Վարորդը վրաերթի է ենթարկում երկու տարեկան երեխայի․ ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ
Մեր թոշակառուներին սովամահ են անում․ թոշակները պետք է անհապաղ բարձրացնել․ Հրայր Կամենդատյան
Ջուր չի լինի երկար ժամանակ․ հասցեներ
Դեկտեմբերի 10-ը մարդու իրավունքների պաշտպանության օրն է. ՀայաՔվե
Մահացել է Անուշ Ավետիսյանը
Շարունակում ենք այցելել Հայաստանի համայնքներ՝ հասկանալու բնակիչների առօրյա խնդիրները. Նաիրի Սարգսյան
Եթե առաջիկա ամիսներին ընդդիմադիր մեծ համայնքը ճիշտ աշխատի, ապա կա մեծ շանս, որ ընտրությունների շեմին ունենանք փոփոխությունների պատրաստ, իր քվեի արժեքն իմացող հասարակություն. Վահե Հովհաննիսյան
Մի տուր երեխայիդ այս դեղահաբը, եթե ունի բարձր ջերմություն
Այն մասին, թե ինչ անմիջական կապ ունի Հայաստանում հաստատված բռնատիրությունը մեր երկրում թոշակառուների համատարած անմխիթար վիճակի հետ․ Ավետիք Չալաբյան 
Եկեղեցու դեմ նպատակային գործողություն․ իշխանության նոր հարձակումը ՀԱԵ-ի ինքնավարության վրա
«Թալանը պիտի հետ տան, թալանը պիտի խլենք»... սա իշխանական պրոպագանդայի մի մասն է
Քաղաքական ճգնաժամի նոր փուլ․ ինչի հետևանք է Վաշինգտոնի հուշագիրը
Գիտության համակարգ. ինչպե՞ս կանխել փլուզումը. ՀայաՔվե հիմնասյուներ
Անհայտ անձինք հшփշտակել են Արարատի մարզի Տափերական համայնքում պահվող 15-րդ դարի Ավետարանը
Ադրբեջանն իր պահանջների ճնշող մեծամասնությունը ստացել է, օգտագործել է ՀՀ կառավարչին` իր իմիջային և հավակնոտ ծրագրերի իրացման համար․ Աբրահամյան
Ձյան բացակայությունը վտանգավոր է առողջության համար․ պարզաբանում են բժիշկները
Հայաստանում ձյուն է տեղում․ իրավիճակը՝ ավտոճանապարհներին
Ռուբլին էժանացել է․ փոխարժեքն՝ այսօր
Մանուկների համար աղոթք
Ավելի քան 150 ռուսաստանցի զբոսաշրջիկներ չեն կարողանում լքել Հայաստանը
Մեսին երկրորդ անգամ անընդմեջ ճանաչվեց ՄԼՍ-ի լավագույն խաղացող
Time ամսագիրը ԴիԿապրիոյին անվանել է 2025թ. տարվա արտիստ
ՉԼ․ «Բավարիան» պարտության մատնեց «Սպորտինգին» (տեսանյութ)
Կիևի ավելի քան 70%-ը մնացել է առանց էլեկտրաէներգիայի
Հայտնի են «Ոսկե գլոբուս» մրցանակաբաշխության հավակնորդները
«Եթե այն ժամանակ մտածեի այնպես, ինչպես հիմա եմ մտածում, ավելի շատ ժամանակ կանցկացնեի գյուղում ու ծնողներիս կողքին». Ռաֆայել Երանոսյան
Ձյուն կտեղա․ եղանակն՝ առաջիկա օրերին
Ինքնաթիռ է կործանվել․ կան զոհեր
ՉԼ․ «Ինտերի» եւ «Լիվերպուլի» մեկնարկային կազմերը
Արտակարգ դեպք․ Մալիշկայում հրդեհ է բռնկվել բակում կայանված Ford-ում
ՀՀ-ն ու Ադրբեջանը մտածում են՝ ինչպես խաղաղությունը բերել տարածաշրջան․ Արմեն Գրիգորյան
Հափշտակել են Արարատի մարզի Տափերական համայնքում պահվող 15-րդ դարի Ավետարանը. Մատենադարանի տնօրինություն
Գերեվարված Ռուբեն Վարդանյանը նոր միջնորդություն է ներկայացրել Բաքվի դատարան․ պատասխան չկա
Գերմանիան շահագրգռված է Եվրոպայի հետ Հայաստանի մերձեցմամբ․ Մերց
Զգուշացեք․ նոր ֆինանսական բուրգ է տարածվում
Արման Ծառուկյանը զիջել է դիրքերը․ UFC-ն թարմացրել է վարկանիշային աղյուսակը
Ադրբեջանում տիրող իրավիճակն արտացոլում է մամուլի ազատությանը սպառնացող լուրջ վտանգը նախկին ԽՍՀՄ երկրներում. RSF
«Զվարթնոց» օդանավակայանում ուշացումներ են. ո՞րն է պատճառը
Մոսկվային մոտենալիս խոցվել է այսօր արդեն չորրորդ անօդաչու թռչող սարքը
Իրանը ԱԷՄԳ-ին մեղադրել է միջուկային ծրագրի նկատմամբ կանխակալ և քաղաքականացված մոտեցման մեջ
Լևոն Քոչարյանի հանդիպումն ուսանողների հետ
Նիկոլ Փաշինյանը Գերմանիայի նախագահ Ֆրանկ-Վալտեր Շտայնմայերի հետ քննարկել է ՀՀ-ԵՄ փոխգործակցության հետագա ընդլայնման հարցերը
32-ամյա վարորդը «Lexus»-ով բախվել է երկաթբետոնե արգելապատնեշներին և հայտնվել դաշտում․ վարորդը, նրա կինը և 3-ամյա երեխան տեղափոխվել են հիվանդանոց
Վթար է․ գազ չի լինելու
Ռուսաստանը բանակցություններում առավելություն և ավելի ուժեղ դիրք ունի. Թրամփ
«Լիվերպուլը» հունվարին կվաճառի Սալահին
