Բագրատյանի ցավոտ ահազանգը. տնտեսական քաղաքականության բացակայության հետքերով. «Փաստ»
ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
Factor.am–ին տված հարցազրույցում Հայաստանի նախկին վարչապետ, տնտեսագետ Հրանտ Բագրատյանը մի շարք սուր, մեր ժամանակների համար բավական համարձակ, բայց միաժամանակ իրեն բնորոշ գիտական հիմնավորումներով քննադատություններ է հնչեցրել նոր իշխանությունների տնտեսական քաղաքականության վերաբերյալ: Սա Բագրատյանի առաջին նման կոնցեպտուալ քննադատությունը չէ: Պաշտոնապես իշխանությունները Բագրատյանի քննադատություններին չեն արձագանքում, նույնիսկ ինչպես ինքը՝ Բագրատյանն էր դեռ չորս ամիս առաջ պնդում, չեն վերցնում հեռախոսը, իսկ ոչ պաշտոնապես անում են այն, ինչ սովորաբար անում են վերջին շրջանում, երբ հանդիպում են որևէ՝ իրենց համար անընդունելի մտքի՝ ֆեյսբուքյան համակիրների բանակն ուղղորդում են քննադատողի դեմ: Իհարկե, սրան զուգահեռ չեն վարանում նաև նշել, թե իրենք կարիք ունեն կոնցեպտուալ քննադատության, երբ օրինակ հեգնական ու մեծամասամբ անհիմն քննադատվում են ՀՀԿ–ի ու նախկին իշխանության արբանյակների կողմից: Բայց եթե Բագրատյանի քննադատությունն էլ չի համարվում կոնցեպտուալ, ուրեմն կարող ենք ասել, որ Հայաստանում չկա կոնցեպտուալ քննադատություն:
Խնդիրն, իհարկե, Բագրատյանի անձը չէ, ոչ էլ նրա տնտեսագիտական հանճարը գնահատել–չգնահատելը: Բագրատյանն, ինչպես իր ժամանակի շատ այլ գործիչներ, բավականին ոչ միանշանակ կերպար է: Գուցե շատ հարցերում նա սխալվել է կամ սխալվում է հիմա, բայց Բագրատյանը թե՛ իր տնտեսական քաղաքականությունը իրականացնելիս, թե՛ հիմա, երբ քննադատում է իշխանությանը, թե՛ նախկինում, երբ կրկին քննադատում էր իշխանություններին, դա անում էր ոչ թե հատվածական, ոչ թե այս րոպեական ու էմոցիոնալ, այլ բացառապես կոնցեպտուալ հիմքերով: Այսքանով հանդերձ, նոր իշխանությունները որևէ պարտավորություն չունեն ականջալուր լինել Բագրատյանին կամ ավելին՝ պատասխանել նրա զանգերին: Բայց սա այն դեպքում, երբ իրենք կունենան տնտեսական կոնկրետ մոդել, քաղաքականություն, հայեցակարգ, գոնե թեզեր: Քանի դեռ այդ ամենը չկա, իսկ այդ ամենի փոխարեն կան «կոռուպցիան արմատախիլ անենք, ամեն ինչ կկարգավորվի», «թալանածը հետ ենք բերելու» և նմանատիպ այլ բովանդակությամբ կենացներ, Բագրատյանի կամ ցանկացած այլ մեկի՝ Պողոսյանի, Պետրոսյանի քննադատությունները լինելու են տեղին:
Այն, որ կոռուպցիայի դեմ պայքար ասելով Հայաստանում սկսել են հասկանալ առանձին վերցրած կոռուպցիոներների դեմ առանձին առիթներով աղմկահարույց գործերը, Բագրատյանը չէ, որ պետք է բացահայտած լիներ: Դա պարզ է ամենքին:
Իրավիճակը, սակայն, միայն տնտեսական ոլորտում չէ, որ մտահոգիչ է: Մոտավորապես նույն վիճակն է ոլորտային քաղաքականության ասպարեզում: Ըստ էության, չունենալով սեփական հայեցակարգ, շարունակելով հնի իներցիան՝ նոր իշխանությունը իր հիմնական հայեցակարգ է հռչակել կոռուպցիայի դեմ պայքարը: Անհայտ է, իհարկե, թե ինչու և առավել ևս ինչպես պիտի որևէ նախարար բացահայտի իր ոլորտի կոռուպցիան, եթե դրա համար բավական շատ ժամանակ ու համապատասխան հմտություններ են պետք: Որևէ կերպ չթերագնահատելով կոռուպցիայի դեմ պայքարի անհրաժեշտությունը, ամեն դեպքում պարզ չէ, թե ինչու դրանով չի զբաղվում մեկ կոնկրետ մարմին, գերատեսչական մարմին, որ կհամակարգեր կոնկրետ ուղղությունը:
Բավական տրամաբանական է, որ նոր իշխանությունները, գտնվելով բավական բարդ քաղաքական պայմաններում, միաժամանակ չունենալով համապատասխան փորձառություն, չեն կարող կարճ ժամանակահատվածում հայեցակարգեր ու կոնկրետ մոդելներ առաջարկել: Այս իմաստով գուցե և չորս ամիսն էլ է քիչ, բայց եթե կա այս ամենի գիտակցումը, առնվազն պետք է այն դարձնել հանրային, փորձել այսպես ասած outsource անել մարտահրավերներն ու այլ տեղերից ստանալ առնվազն մասնագիտական խորհդատվություն: Սակայն ունենք այն, ինչ ունենք՝ մի կողմից ոլորտային ու ընդհանուր քաղաքականության հայեցակարգեր չկան կամ դրանց փոխարեն կան՝ «ամեն ինչ լավ է լինելու» մակարդակի ձևակերպումներ, մյուս կողմից էլ չկա արտաքին ազդակներից սնվելու ցանկություն:
Վերադառնալով Բագրատյանին: Ինչպես արդեն նշեցինք, նոր իշխանությունները պարտավորված չեն լսել Բագրատյանին, կարող են լսել մեկ այլ տնտեսագետի, մեկ այլ խորհրդատվական կենտրոնի, եթե առայժմ չունեն սեփական հայեցակարգերը:
Ավելին, նրանք կարող են ընդհանրապես մերժել ու պատասխան քննադատությամբ հանդես գալ, բայց որպեսզի կարողանան այդ բանավեճի մեջ մտնել, բացի «նոր իշխանությանը քննադատողները ջուր են լցնում հակահեղափոխության ջրաղացին» թեզից, պետք է ունենան հստակ սահմանում, թե որն է իրենց տնտեսական քաղաքականությունը և ոչ միայն տնտեսական, և օրինակ, ինչով է պայմանական Բագրատյանի կամ մեկ ուրիշի քննադատությունը հակասում իրենց պատկերացումներին:
Ցավոք, կոնցեպտուալ բանավեճ այս իմաստով մենք չունենք և հանրային քննարկումները բոլոր թեմաների շուրջ ավարտվում են հակահեղափոխության հիշատակմամբ և «ուզո՞ւմ եք ՀՀԿ–ն վերադառնա» հարցադրմամբ: Այս իմաստով Բագրատյանի բավական բովանդակային քննադատությունը և դրան հետևած արձագանքները բավական տիպական են ու բնութագրող ներկայումս Հայաստանում տիրող ներքաղաքական իրավիճակը հասկանալու համար:
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում