Բզկտված ԱՐՑԱԽ. ՀԱԴՐՈՒԹ. Արտակ Զաքարյան
ԲԼՈԳՀԱԴՐՈՒԹ, քաղաք Արցախի Հանրապետությնում, որը Նիկոլի և նրան կցված խունտայի շնորհիվ, ներկայումս ժամանակավորապես գտնվում է Ադրբեջանի «զինված ուժերի» վերահսկողության ներքո։
Քաղաքը տեղաբաշխված է հանրապետության հարավ-արևելյան հատվածում։ Այն Ստեփանակերտից գտնվում է 72 կմ հեռավորության վրա։
Նախկինում անվանվել է նաև Հոնաշեն, Հադրուտ, հետագայում վերանվանվել է Հադրութ։ «Հադրութ» բառացի, թարգմանաբար նշանակում է «երկու գետերի միջև»։ Դարեր շարունակ Հադրութը հայտնի է եղել Դիզակ անունով, այսպես էր կոչվում Դիզակի մելիքությունը, որի տարածքում շրջանը գտնվում էր 1590-1751 թվականներին: Դիզակ գավառը գտնվում էր Իշխանագետից մինչև Արաքս գետը ընկած տարածքում։ Բնակավայրի տարածքում ու շրջակայքում հայտնաբերվել են տասնյակ հուշարձանները, որոնք թվագրվում են հեթանոսական, վաղ քրիստոնեական և միջնադարյան ժամանակաշրջաններիով։ Այս տեղեկությունները վկայում են, որ բնակչությունը այնտեղ բնակվում էր դեռևս Ք․ա․ 2–1–ին հազարամյակներից սկսված։
Մինչև 387 թվականը Հադրութը կազմում էր Մեծ Հայքի Արցախի նահանգի մաս, 387-640 թթ. ՝ Կովկասյան Ալբանիայի (Աղվանքի) իշխանության տակ գտնվող վասալ հայկական իշխանության մաս, 640-ից 880 թթ.՝ Հայաստանի էմիրության կազմում, 880-1047՝ Անիի հայկական թագավորության մաս, 1047-1201թթ. -հայկական Խաչենի իշխանության մաս, 1201-1380թթ.- Զաքարյանների հայկական իշխանությունում, 1380-1590 թթ. այն կրկին մաս էր կազմում հայկական Խաչենի իշխանության: Կարևոր է նշել, որ Հադրութի շրջանը երբեք չի բնակեցվել թուրքերով, և նույնիսկ խորհրդային տարիներին նրանք այնտեղ աննշան տոկոս էին կազմում:
1926-ի մարդահամարի տվյալներով ՝ Հադրութի շրջանում բնակվում էր 25 247 մարդ, որոնցից 24,685-ը (97,7%) հայեր են: Այժմ այդ մարդիկ ունեն ավելի քան 100 հազար հետնորդներ, ովքեր ներկայումս փախստական են:
Վերջին 100 տարում Հադրութը եղել է հայ-ադրբեջանական հակամարտության օջախներից։ 1918 թվականին Հադրութի բնակչությունը կատաղի դիմադրություն է ցույց տվել Զանգեզուրի վրա հարձակման գնացող թուրքական զորքերին։ 1992 թվականի օգոստոսի 15-ը նշվում է որպես Հադրութի՝ Առաջին պաշտպանական շրջանի ստեղծման օր։
Հադրութը Շուշիից հետո տարածաշրջանում երկրորդ արհեստագործական և արդյունաբերական կենտրոնն էր։ 19–րդ դարի կեսերից քաղաքում աշխուժացել են արհեստները, իսկ 20–րդ դարի սկզբին արհեստների թիվը հասավ 25–ի։ Այդ ժամանակաշրջանում Հադրութում գործել է մետաքսագործական երկու ֆաբրիկա, օղեթորման և գինու պատրաստման 46 արտադրամաս, ոսկերչական և գորգագործական 6 արհեստանոց, կղմինդրի 2 գործարան, ունեցել է շուկա, վաճառանոց, հեռագրատուն, արքունի զորանոց։
1882 թվականին Մոսկվայի տոնավաճառում Հադրութի մետաքսը արժանացել է բրոնզե մեդալի, իսկ 1883 թվականին ԱՄՆ–ում արժանացել է ոսկե մեդալի։
Հին Հադրութն օղակված է եղել պաշտպանական մի շարք բերդ-ամրոցներով։ Հյուսիս-արևելքում պահպանվել են «Բերդի մուտք» անունով հին բերդապարսպի հետքերը, հարավում՝ «Ծծախաչ» անունով բերդի, հյուսիսում՝ «Վնեսաբերդի», հարավ-արևելքում՝ «Ցորաբերդի» պարիսպների և աշտարակների առանձին մասեր։
Պահպանվել և նորոգվել է հայ առաքելական Սուրբ Հարություն եկեղեցին, որը հիմնադրվել է 1621 թվականին։ Քաղաքի հին հատվածի որոշ մասեր նույնպես պահպանվել են՝ ի դեմս 1-3 հարկանի պատշգամբներով տների։ Քաղաքի տարածքը հարուստ է 13 սառնորակ աղբյուրներով՝ «Հոռեն», «Օխտը կռան», «Սահականց», «Դերին», «Ցվրա ջուր», «Երե», «Գյուլիսուն», «Շոշ քյահրիզ», «Տանուց», «Արգյունաշա», «Չիմանին», «Ցվրեն», «Նահատակեն» անվանումներով, կար նաև 7 գործող ջրհոր։
Հադրութի բնակչության թիվը 1813 թվականից հետո, երբ Արևելյան Հայաստանը և Արցախը մտան Ռուսական կայսրության կազմ, մի քանի տասնամյակում քառապատկվել է։ Մինչև 2020 թվականը Հադրութի բնակչությունը եղել հիմնականում բնիկներ։ Մինչև քաղաքի հանձնումը, բնակչությունը կազմել է 3200-3250 մարդ։ Բնակչությունը հիմնականում զբաղվում էր խաղողի, հացահատիկի և անասնապահական մթերքների արտադրությամբ:
Հադրութում առկա էր միջնակարգ դպրոց, մանկապարտեզ, մանկական երաժշտական դպրոց, մշակույթի և երիտասարդության կենտրոն, շրջանային հիվանդանոց, քաղաքապետարան, իսկ Վանք և Տյաք գյուղերում՝ մշակույթի տներ։ Համայնքային ճանապարհները ասֆալտապատ են։ Կոմունիկացիաների տեսակետից այն զարգացած էր․ հասանելի էր հեռուստատեսությունը, ռադիոն, համացանցը։ Հադրութն ապահովված էր էլեկտրաէներգիայով, գազամատակարարմամբ և ջրամատակարարմամբ։ Գործում էին վեց տասնյակից ավել առևտրային օբյեկտներ և 3 բանկի մասնաճյուղեր։
Հադրութում էր տեղակայված ԱՀ ՊԲ 18-րդ ԼՀ դիվիզիայի հրամանատարությունը և ՊԲ N 38401 զորամասը:
Իրանից բոլոր թռիչքները չեղարկվել ենՅուվենտուսը բաց թողեց հաղթանակը Կալյարիի հետ խաղումԻսրայելը կրկին հարձակվել է Գազայի դպրոցի վրաԱռաջիկա օրերն՝ առանց տեղումների․ ջերմաստիճանը կբարձրանա 3-5 աստիճանովԵրևանի Ֆրանսիայի հրապարակում բախվել են «BMW X6»-ն ու «Yamaha» մոտոցիկլըԻնձ խորհուրդ են տալիս, որ բոլորին տարբեր խոստումներ տամ. ինքս ինձ չեմ խաբի. Բագրատ ՍրբազանՉեղարկվում են բոլոր չվերթները դեպի ԻրանՄենք չէինք գնացել հարցազրույց տալու, խնդիր էինք դրել Հանրայինով հանդես գալ և այդ խնդիրը լուծել ենք. Բագրատ ՍրբազանԱրենիում հիմնել է «Արհեստանոց» ձեռագործության կենտրոն
Թուրքիայի Չանաքքալե քաղաքի ափերի մոտ 4,2 մագնիտուդ ուժգնությամբ երկրաշարժ է տեղի ունեցելՆոր տեղեկություններ այսօր բանակում տեղի ունեցած դեպքիցՈստիկանական մեծաքանակ ուժեր են բերվել հանրահավաքին (տեսանյութ)
Մայր Աթոռում Պատարագից հետո ուխտավորներին մատաղ է բաժանվել
ՌԴ-ում երկրաշարժ է տեղի ունեցել
Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը մեկնել է ԱՄՆ Հայոց Արևելյան թեմ
Կանաչ փայտե օձի տարի. ի՞նչ է մեզ սպասում 2025 թվականին
Կադրային լուրջ փոփոխություն՝ Ադրբեջանի բանակում
Զոհ ունենք. հայտնի է ինքնությունըՍարսափելի կադրեր. տղամարդը կրակ է բացել Իսրայելի Բեէր-Շեվա կենտրոնական կայարանում (տեսանյութ 18+)
Ահաբեկչություն Իսրայելում. մոտ 20 տարեկան երիտասարդ կին է զոհվել, կան տասնյակ վիրավորներ
Վրաստանի իշխող կուսակցությունը հերքել է Աբխազիայի և Հարավային Օսիայի անկախությունը ճանաչելու ծրագրերի մասին լուրերը
Սյունիքի մարզում իրանական համարանիշներով կցորդիչով բեռնատարը կողաշրջվել է
Կեսօրից սկսված անձրևներ են լինելու, իսկ կիրակի գիշերը ցրտահարություններ. ջերմաչափերը կլինի -2°C ՌԴ-ում
Նոր Հաճնի կամրջով երթևեկությունը կշարունակի փակ մնալ մինչև նոյեմբերի 12-ը
Նոր մահացու հիվանդություն է բռնկվել. 4 մարդ արդեն մահացել է B խմբի ստրեպտոկոկների վտանգավոր շտամից
Արտաշատի դպրոցում ուսուցչուհին ջրի շշով հարվածներ է հասցրել 6-րդ դասարանի 3 աշակերտների
Կուրսկի շրջանում ուկրաինական զինված ուժերի չորս հակագրոհ է հետ մղվել. Ուկրաինայի ԶՈւ-ն կորցրել են մինչև 30 մարդ
Եթե երգերս իմ մասին լինեին, ուրեմն ամիսը մեկ պետք է բաժանվեի. Սիրուշո
11 օրվա ընթացքում Լիբանանում առնվազն 100 երեխա է սպանվելԱշնանային արձակուրդների օրերը՝ դպրոցներում
Օդի ջերմաստիճանը կշարաունակի բարձրանալ. Սուրենյանը՝ եղանակի մասին
Հայտնի է թե Իսրայելը երբ կhարվածի ԻրանինԱյսօր «Արցախի հերոս», ազատամարտիկ Աշոտ Ղուլյանի՝ Բեկոր Աշոտի ծննդյան օրն է
Մինչև հոկտեմբերի 30-ը նշված հատվածները փակ կլինեն
Առաջիկա օրերին գազ չի լինելու
«Երեխաներին մութ սենյակում են փակել, ուժ կիրառել»․ բռնության հերթական ահազանգը՝ մանկապարտեզից
Գագիկ Ծառուկյանը մասնակցել է Աբովյան քաղաքի օրվան նվիրված տոնական միջոցառմանը (տեսանյութ)
Քանի՞ արևային մարտկոց պետք է տեղադրել էլեկտրաէներգիայի համար ընդհանրապես չվճարելու նպատակով
Խաղաղության պայմանագրի վերաբերյալ բանակցությունները մտել են վճռական վերջնական փուլ․ Էլչին Ամիրբեկով
Հայտնի է Ինտերի մեկնարկային կազմը Տորինոյի դեմ խաղում
9-րդ դասարանի երկու աշակերտ հեռացվել են դպրոցից ՌԴ-ում՝ տետրում արված նկարների պատճառով. ի՞նչ է իրականում կատարվել
Մարդատար «Գազելի» և ավտոմեքենայի բախման հետևանքով զոհվել է 1, վիրավորվել՝ 12 մարդ. 5 անչափահաս հոսպիտալացվել. ՌԴ
Արտակարգ պատահար. Frontier Airlines ավիաընկերության ինքնաթիռը վայրէջքի ժամանակ բռնկվել է (տեսանյութ)
Ջուր չի լինի․ «Վեոլիա Ջուր»-ը հայտարարություն է տարածել
Բաքուն կոչ է արել Երևանին ընտրություն կատարել հարաբերությունների կարգավորման եւ առճակատման միջև
Տարածքների շուրջ առևտուր չի լինելու. Զելենսկին՝ ՌԴ-ի հետ խաղաղության հաստատման մասինՇՏԱՊ. Մանկական խնամքի կենտրոնից սաներ են փախել ու գրություն են թողել
Տարադրամի փոխարժեքները հոկտեմբերի 6-ին
Իսրայելը հայտարարել է, որ հարվածներ է հասցրել Գազայի հատվածի դպրոցին և մզկիթին
Հրդեհ՝ Հերմոն գյուղում գտնվող հանգստի գոտում