Սպառազինության համաշխարհային շուկայում նոր խաղացողներ են հայտնվում․ Արտակ Զաքարյան
ԲԼՈԳ![Սպառազինության համաշխարհային շուկայում նոր խաղացողներ են հայտնվում․ Արտակ Զաքարյան](/timthumb.php?src=disc/05-12-23/997a2b44a9a9ba12ff85b30db5b30be8.jpg&w=780)
Արտակ Զաքարյանը ֆեյսբուքյան իր էջում գրել է․
Ուկրաինական հակամարտությունը զգալիորեն մեծացրել է վաճառվող զենքի հոսքերն ամբողջ մոլորակում։ Ռազմական ծախսերի տպավորիչ աճ է գրանցվել Եվրոպայում, հատկապես նրա արևելյան թևում, որտեղ նկատելի է Ռուսաստանի ռազմական գործողությունների շարունակականության մտավախությունը:
Իրավիճակը բնականաբար ազդել է նաև ռազմական արդյունաբերության վրա: Լոնդոնի Դոկլենդսում տեղի ունեցած Defense & Security Equipment միջազգային ցուցահանդեսի ժամանակ ( ռազմական տեխնիկայի աշխարհի ամենամեծ ցուցահանդեսներից մեկը), ըստ փորձագետների՝ նկատելի էին ռազմարդյունաբերական համալիրների ամբողջական վերադիրքավորման ազդակները, որոնք փոխում են համաշխարհային սպառազինության արդյունաբերության աշխարհաքաղաքականությունը: Ավելին, այն սկսվել է փոխվել Ուկրաինայում ռուսական հատուկ գործողության առաջին օրերից։
Իրավիճակի գնահատման ամենանշանակալի ցուցանիշը ողջ աշխարհում ռազմական ծախսերի տպավորիչ աճն է։ 2022թ.-ին դրանք հասել են «ռեկորդային մակարդակի»՝ 2, 24 տրիլիոն դոլարի, ինչը մեկ տարում աճել է 3,7%-ով (ըստ SIPRI-ի տարեկան զեկույցի): Եվրոպական երկրները, վերազինվում են ավելի արագ, քան մյուսները։ Նրանց պաշտպանական ծախսերը 2022թ. հասել են 480 միլիարդ դոլարի՝ 13%-ով ավելի, քան 2021թ-ին: Ռուսաստանի գործողություններից առաջացած վախի ազդեցությամբ, առավել նկատելի աճ է գրանցվել արևելյան թևում, մասնավորապես 11%-ով Լեհաստանում, 12%-ով Շվեդիայում, 27%-ով Լիտվայում, 36%-ով Ֆինլանդիայում և այլն: Միևնույն ժամանակ զենքի ներկրումը գրեթե կրկնապատկվել է (+93%)՝ դեպի Ուկրաինա զանգվածային մատակարարումների արդյունքում։
Ուկրաինական ճգնաժամը, կարելի է ասել՝ ստիպել է եվրոպական երկրներին առերեսվել բարձր ինտենսիվության հակամարտության հետ կապված սեփական կարիքների բավարարման հետ։
Երկրագնդի մյուս կողմերում վերազինումը շարունակվում է՝ Թայվան կղզու շուրջ Միացյալ Նահանգների և Չինաստանի միջև լարվածության պատճառով: Չինաստանի ռազմական ծախսերը, որն արդեն ուներ աշխարհում ամենաբարձր պաշտպանական բյուջեն ԱՄՆ-ից հետո, աճել են՝ 2022թ. հասնելով 292 միլիարդ դոլար (+4,2%)։ 2022թ. Ճապոնիայի ռազմական ծախսերը հասել են 46 միլիարդ դոլարի, ինչն ամենաբարձր մակարդակն է 1960թ. ի վեր։
Միացյալ Նահանգները շարունակում են մնալ զենքի առաջատար արտադրող, ինչը 2022թ կազմել է մահացու արտադրանքի համաշխարհային արտահանման 40%-ը, մեծ մասամբ Կիև զանգվածային առաքումների շնորհիվ (ՌԴ ՌՀՕ-ի սկզբից ի վեր ավելի քան $44 մլրդ): Այս առավելությունը պայմանավորված է նաև եվրոպական գնումներով, որտեղ գնումների ավելի քան 60%-ն ամերիկյան սպառազինություն, տեխնիկա և սարքավորումներ են։ Ամերիկյան ընկերությունները շարունակում են գերիշխել շուկայում. նրանցից 40-ը՝ զենք արտադրող և ռազմական ծառայություններ մատուցող 100 առաջատարների թվում են:
Սպառազինության համաշխարհային շուկայում նաև նոր խաղացողներ են հայտնվում, որոնցից ամենաակտիվը Հարավային Կորեան է։ 2022թ.-ին Սեուլը միայն Լեհաստանի հետ ավելի քան 9 միլիարդ դոլար արժողությամբ պայմանագիր է ստորագրել: Շուրջ տասը տարի է, ինչ հարավկորեացիները զգալի գումարներ են ներդնում իրենց ռազմական արդյունաբերության մեջ: Հյուսիսային Կորեայի հետ լարվածության պատճառով, նրանք գտնվում են «պատերազմական տնտեսության» ռեժիմում: Հարավային Կորեայի առավելություններից մեկն այն է, որ նրա արտադրած սպառազինությունը հիմանականում համատեղելի է նաև ՆԱՏՕ-ի համար օգտագործվող ԱՄՆ-ի զինատեսակների հետ:
Զենքի շուկայի հիմնական խաղացողներից է նաև Իսրայելը, հատկապես կիբերանվտանգության և անօդաչու թռչող սարքերի ոլորտներում: Վերջին երկու տարիներին, Իսրայելը նույնպես անսպասելի բեկում մտցրեց եվրոպական շուկայում, որն ավանդաբար պատկանում է ՆԱՏՕ-ի արդյունաբերողներին: Արևելյան Եվրոպայի երկրների հակաօդային պաշտպանության վերաբերյալ մտահոգությունների ֆոնին, 2022թ.-ին Գերմանիան մեկնարկեց «European Sky Shield» ծավալուն նախաձեռնությունը՝ միավորելով տասնյոթ երկրների, այդ թվում՝ Մեծ Բրիտանիային և Բալթյան երկրներին: ԱԹՍ հարձակումներից մինչև բալիստիկ հրթիռների սպառնալիքներից պաշտպանվելու համար, վահանը կներառի մի շարք սարքեր, ներառյալ իսրայելական “Arrow 3” համակարգը, որն աշխարհում առաջադեմներից մեկն է, և նախատեսված է հեռահար հրթիռներ որսալու համար: Գործարքը կարժենա շուրջ 4 միլիարդ եվրո, որի առաջին 560 միլիոն եվրոանոց տրանշի համար Գերմանիայի խորհրդարանն արդեն քվեարկել է: 2022թ. նոյեմբերին Ֆինլանդիան ևս հայտարարեց, որ Իսրայելի հետ 317 միլիոն եվրոյի համաձայնագիր է ստորագրել «Դավթի պարսատիկ» հակահրթիռային պաշտպանության համակարգը ձեռք բերելու համար: Թե առաջիկայում իսրայելա-պաղեստինյան վերսկսված պատերազմն ինչպես կփոխվի Իսրայելի ռազմարդյունաբերության մատարակարարումների ուղղությունը՝ դեռ պարզ չէ: Սակայն այն երկարաձգվելու պարագայում, բնականաբար Իսրայելը նախապատրվությունը կտա իր կարիքների բավարարմանը:
Ուկրաինական հակամարտությամբ առաջացած համաշխարհային լայնածավալ վերազինման այս իրավիճակում Իրանը և Հյուսիսային Կորեան ևս կարողացան իրենց դրսևորել Ռուսաստանի կարիքները բավարարելու հարցում։ 1992-ից մինչև 2022թ. Իրանը զենք արտահանողների շարքում 38-րդն, իսկ 2022թ-ին բարձրացավ 16-րդ տեղը՝ հիմնականում անօդաչու սարքերի արտահանման շնորհիվ: Հյուսիսային Կորեան ևս համատեղելիություն ունեցող զինատեսակներ մատակարարեց Ռուսաստանին ։
Չնայած, որ Ռուսաստանը պատմականորեն երկրորդ տեղն է զբաղեցրել աշխարհում ռազմական տեխնիկա արտահանող երկրների ցանկում, այն այժմ ժամանակավորապես երրորդ տեղ զբաղեցնելու շեմին է։ Սառը պատերազմից ի վեր Միացյալ Նահանգները մենաշնորհել է համաշխարհային շուկայի 35-40%-ը, Ռուսաստանը՝ 20-25%-ը, իսկ Ֆրանսիան՝ 5-10%-ը։ Այժմ Ռուսաստանն ունի զենքի արտահանման շուկայի մոտ 9% մասնաբաժինը:
Ֆրանսիան կարծես չի կարողանում վերականգնել իր դիրքերն Աֆրիկյան մայրցամաքում, որտեղ կորցրեց ինչպես դիվանագիտական, այնպես էլ ռազմական ազդեցությունը (քանի որ նրա զորքերը ստիպված էին լքել Սահելը), չնայած Ռուսաստանի համար լարված իրավիճակին: Այնուամենայնիվ, Փարիզը նույնպես պայքարում է եվրոպական շուկայում դիրքավորվելու համար: Ներկայումս Ֆրանսիան, շահել է ամբողջ աշխարհում զենքի վաճառքի աճից, որի արտահանումը 2018-2022թթ. աճել է 44%-ով: Սակայն, Ուկրաինայում հակամարտության բռնկմամբ բացված շուկաները նվաճելիս Ֆրանսիան հետ է մնում։ Ոլորտի շատ մասնագետներ կարծում են, որ այդ դժվարությունները պայմանավորված են դիվանագիտական հարաբերությունների խճճվածությամբ, ռազմական գնումների հետ կապված վարչական բյուրոկրատիայի և տեխնոլոգիաներ փոխանցելու ընդհանուր դժկամությամբ: Մինչ Վաշինգտոնն ու Լոնդոնը մրցակցում են ուկրաինական շուկայում, Փարիզը փորձում է գրավել այնպիսի երկրների շուկաներ, ինչպիսիք են Հայաստանը, Ղազախստանը և նույնիսկ Ուզբեկստանը։
Պարզ է, որ ուկրաինական ճգնաժամի արդյունքում վերսկսված սպառազինությունների մրցավազքը չի կարող անվերջ ֆինանսավորվել, նույնիսկ եթե երկրերը դա հրապարակավ չասեն։ Պարտքի պատն աշխարհում դառնում է իրականություն: Այսօր պետությունները պայքարում են բարձր պարտքի, կրթության, սոցիալական և առողջապահության հրատապ մարտահրավերների, ինչպես նաև բնապահպանական խնդիրների վերաբերյալ հասարակության մտահոգությունների դեմ: Այդ պատճառով էլ ԱՄՆ-ում 2024թ. ռազմական բյուջեի ընդունումը բուռն քննարկումների տեղիք է տալիս՝ հարցականի տակ դնելով Ուկրաինային և Իսրայելին ԱՄՆ ռազմական աջակցությունը:
Աշխարհում ստեղծված այս իրավիճակում, Հայաստանի ռազմական կարիքների բավարարումն ու բանակի մարտունակության բարձրացումը դառնում է դժվար լուծելի գերխնդիր: Թե որքանով են կարողանում ՀՀ կառավարիչները լուծել զենքի ձեռքբերման խնդիրը՝ ցավոք տեսնում ենք: Աշխարհը սպառազինվում է, իսկ սրանք, թշնամու քթի տակ, դեռ իրենց արագ քանդվող ասֆալտի ու սալահատակի գովքն են անում:
![](/timthumb.php?src=disc/01-07-24/80c52290ed619cd88d1876d317da4a30.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/02-07-24/cc8faf17f810a375fd3e0c3170ef4255.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/02-07-24/f4338d386b7f3fad36d4280a1a3c06de.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/02-07-24/9f1cd23dd2cb10dcb3d937ef4ed03957.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/02-07-24/01769719adbfa75bfeb7650b497f1cd8.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/02-07-24/f0558ee2f95a0a9e5bf34a352fb62034.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/02-07-24/5b51da48b2e51d4bf7848d064554d50f.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/01-07-24/fabf764c71aff5e3d4cbb941ef86dd6a.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/02-07-24/59cf4cb2fb2c553d3f8f91acf617d853.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/01-07-24/7443f14a86a61c4abf29e0e6eac03c39.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/01-07-24/af7d4c9214e3b6a7caa64b7680344324.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/01-07-24/92dfd90a12511806965369c2f763cab7.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/01-07-24/0c344d536964676a08d2feaf0cd92686.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/02-07-24/1a3cf682d3cad6ff0a72107328ab1285.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/02-07-24/aeadbfa87e369a433fb35d4a70010b35.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/02-07-24/b86ad0ba4a1d30f1d6fa200f84ffec74.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/01-07-24/6e094a6412cf2f949fd63ca84f91de6f.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/01-07-24/b6c6bd18e41039d7a36530f7dde0d0ff.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/01-07-24/09cdba66563307778c788fd3bf8d6321.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/01-07-24/8d5190e162e4376ef5f919054a35f5b2.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/01-07-24/d3611cd78fb450428cb009259685784e.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/01-07-24/b3310fd890c89e08c8d1155a4f2b6aea.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/01-07-24/f533cd8caa75e7bebc0da3d3a6f718b7.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/01-07-24/aba2aa36a1549f104a912e171bab9ac3.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/01-07-24/ea2927864ee46d1089f4e6258eaddfdf.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/01-07-24/c971b4f2db468e95c3bcae2816c7e941.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/01-07-24/8bb56ceb4849446b3fbef84a201ed717.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/01-07-24/72ba0f948fc86f616c3b898f9ef7b5a4.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/01-07-24/52410be70dab8d0f4a316c83b6618670.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/01-07-24/f14f2bf7cffd17518fc23c6b46ca7d11.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/01-07-24/55308989e083e8dc9e744b253b421302.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/01-07-24/9d0157bdd5016acde9dca482d5621e7c.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/01-07-24/8109db4d40c001000ba423b2fd7e1880.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/01-07-24/ebc34dce6053b32f811476e0f53ab502.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/01-07-24/8e930407fc73aec22f1f0b31e2a881dd.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/01-07-24/99603b4fff74251965da1c817af3a914.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/01-07-24/93fa71e3afcdb2839c4c8196a447b384.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/01-07-24/108d5e05208a0e29f208594aaa41ded9.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/01-07-24/4ca7f93e69229d8ce4dfbf7727706845.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/01-07-24/4574965e8ef856189d1d71620a650101.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/01-07-24/4206a983688b85053a93cfd0afca5cdb.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/01-07-24/dc91f85cb58ddd8d85f023d4ff4d75ba.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/01-07-24/9f96b9c22a17da393e06f271cbaf1010.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/01-07-24/9fd8473536fe0e4307388f524060d78a.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/01-07-24/b5c25e8c37ece881de094999883bba64.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/01-07-24/c5bf30083d6a9883753766398368a253.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/01-07-24/898ecd1492e443de5b3a17d9433c35b4.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/01-07-24/49f6cbfa11b568e5e069e94fd9c183c5.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/01-07-24/a115199a9d333e4107137027abf2a67b.jpg&w=60&h=60)
![](/timthumb.php?src=disc/01-07-24/4f4e60fa8af73e6147d085f01cdc21e9.jpg&w=60&h=60)
![](banners/acba.gif)
1
Սյունիքում երկրաշարժ է գրանցվել
2
Ընտիր երեխա էր, մեկ տարվա ծառայող էր. մահացած զինծառայող Դավիթ Ներսիսյանը Կարմիրգյուղից էր
3
Կյանքից հեռացել է Աննա Արսենյանը
4
Կալանավորվել է «Աշտարակ» ԲԿ-ի գլխավոր տնօրենը
5
Դավիթ Ներսիսյանը Գեղարքունիքի մարզից է. երեկ մաhացած զինծառայողի մասին
![](banners/venus.jpg?v3sd2s)