Երևան, 21.Նոյեմբեր.2024,
00
:
00
1 $ = 0 ֏, 1 = 0 ֏, 1 = 0 ֏
ՀՐԱՏԱՊ


Ապակյա կոլբաներից, ջրով լի տակառներից մինչև ժամանակակից կրակմարիչներ. «Փաստ»

ՀԱՆՐԱՀԱՅՏ ՄՈԼՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

Նույնիսկ նախքան կրակմարիչի հայտնվելը, գյուտարարները կրակը մարելու համար տարբեր սարքեր են ստեղծել: 17-րդ դարում առաջին անգամ կրակ մարելու համար սկսել են օգտագործել ջրով ապակյա կոլբաներ, որոնք հրդեհի դեպքում պետք էր բացել և պարունակությունը լցնել կրակի վրա կամ նետել կրակի մեջ։ Ավելի ուշ սկսեցին օգտագործել ջրով և սև վառոդով լցված պատրույգով հագեցած փայտե տակառներ։ Վառված լարով նման տակառը գլորվում էր կրակի մեջ, որտեղ պայթում էր, իսկ ներսում եղած ջուրը մարում էր բոցը։ Նմանատիպ սարք ստեղծվել և արտոնագրվել է անգլիացի քիմիկոս Ամբրոզ Գոդֆրիի կողմից 1723 թվականին։ Նման կրակմարիչներ օգտագործվել են 1729 թվականին Լոնդոնում բռնկված հրդեհը մարելու համար։

Առաջին ձեռքի կրակմարիչը մեզ ծանոթ ժամանակակից տեսքով հորինել է անգլիացի կապիտան Ջորջ Ուիլ յամ Մանբին 1813 թվականին: Սարքը տեղափոխվում էր սայլակով և բաղկացած էր 13,6 լիտր ծավալով պղնձե անոթից՝ լցված կալիումի կարբոնատով՝ պոտաշով։ Հեղուկը գտնվում էր անոթի մեջ սեղմված օդի ճնշման տակ և բաց էր թողնվում ծորակը բացելիս: Որոշ ժամանակ անց հայտնագործվեց հրդեհաշիջման խառնուրդ, որը պատրաստվում էր օճառի գործարանների թափոններից կամ ջրով նոսրացված կավից։ Սաքսոնիայից ինժեներ Կյունը 1846 թվականին հորինել է, այսպես կոչված, հրդեհաշիջման տուփը, որը լցված էր սելիտրայի և ծծմբի խառնուրդով։ Այդ խառնուրդը բռնկվելիս գազ է արձակել, որը և կանխում է կրակի տարածումը։ Թթվային հիմքով առաջին կրակմարիչը հայտնագործել է ֆրանսիացի Ֆրանսուա Կարլիեն 1866 թվականին։

Պատմության մեջ առաջին անգամ այդ կրակմարիչն է ունեցել անհրաժեշտ ճնշում. գինեթթվի և սոդայի ռեակցիան առաջացրել է մեծ քանակությամբ ածխաթթու գազ, որը դուրս է մղվել կրակմարիչից։ Այդ սարքը կատարելագործվել և կրկին արտոնագրվել է 1872 թվականին Գլազգոյի Ուիլ յամ Դիկի կողմից, որը գինեթթուն փոխարինել է ավելի էժան ծծմբաթթվով։ 1884 թվականին «Հարդեն նռնակ թիվ 1»-ն է արտոնագրվել ԱՄՆ-ում Ջոն Հարդենի (Չիկագո) կողմից։ Դա աղերի ջրային լուծույթով լցված ապակե շիշ էր, որը նախատեսված էր կրակի օջախ նետելու համար։ Չնայած այն հանգամանքին, որ այդ ապակե կրակմարիչ նռնակները շատ սահմանափակ կիրառություն ունեին, դրանց արտադրությունը շարունակվել է մինչև 20-րդ դարի 50-ական թվականները։

Նման կրակմարիչները ունեին շատ օրիգինալ անվանումներ՝ Բուխերի փամփուշտներ, Վիների գլան, «Ռուսաստան» և «Մահ կրակին»։ Դրանց զուգահեռ հայտնվեցին ստվարաթղթե կրակմարիչներ՝ պատրաստված 60-70 սմ երկարությամբ և 5-7 սմ տրամագծով մետաղական կափարիչով ջահի տեսքով։ Դրանք լիցքավորել են նատրիումի աղերի (բիկարբոնատ, քլորիդ, ֆոսֆատ և այլն), երկաթի օքսիդների, ներկանյութերի մանրացված չոր խառնուրդներով։ Միայն 20-րդ դարի սկզբին են հայտնվել փրփուրի և ածխածնի երկօքսիդի կրակմարիչների առաջին նմուշները։ Ալկալային և թթվային լուծույթների միջև քիմիական ռեակցիայի արդյունքում ստացված փրփուրի միջոցով դյուրավառ հեղուկների մարման մեթոդն առաջարկվել է 1904 թվականին ռուս ինժեներ Ալեքսանդր Լորենի կողմից։

Որպես փրփրացնող նյութեր՝ օգտագործվել են ալբումին, սոսինձ, լորձանյութ և օճառի մնացորդներ։ Բոցը հանգցնելու համար պետք էր կրակմարիչից դուրս մղել փրփուրը։ Հետո երկար ժամանակ ամենատարածվածը համարվում էին փոշու և ածխածնի երկօքսիդի կրակմարիչները։ Եվ եթե փոշիով կրակմարիչները կոմպակտ են ու թեթև, բայց, միևնույն ժամանակ, անարդյունավետ, ապա ածխածնի երկօքսիդի կրակմարիչները բարձր արդյունավետություն ունեն, բայց և՝ մեծ քաշ և չափսեր։ Մեր օրերում էլ արագ զարգացող և ամենահեռանկարային ոլորտներից է հեղուկ ինքնաշեն կրակմարիչների և հրդեհաշիջման սարքերի մշակումը։

ԿԱՄՈ ԽԱՉԻԿՅԱՆ

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում

Լավ չե՞ն փնտրում. անորսալի «Կոկո»–ին դեռ չեն գտել. MediaHub Ո՞վ կզբաղեցնի Արմավիրի մարզպետի պաշտոնը, և ո՞վ է հրաժարվել «Փաշինյանի կայֆերը ապահովում են «Լֆիկը», «Գռզոն», որոնք իր համար «հերոս են». Աննա Մկրտչյան Գիտնականները վերծանել են 2600-ամյա հուշարձանի արձանագրությունը ժամանակակից Թուրքիայի տարածքում Գերմանիայում կտրուկ աճել է սնանկացած ընկերությունների թիվը Դեղատների սեփանակատերերը դիմել են վարչապետին. տուգանքներ կիրառելու գործելակերպը իրենց տանում է սնանկացման Քյարամյանը՝ ՊՎԾ պետ, Պետրոսյանը՝ ՊԵԿ նախագահ, Պողոսյանը՝ ՔԿ նախագահ. նոր նշանակումներ կլինեն «Ի՞նչ մարտահրավերներ են ծառացած երկրի արջև». Էդուարդ Շարմազանովի մամուլի ասուլիսըՔՊ-ն Գյումրիում նոր թեկնածու է փնտրում Փաշինյանին չի հաջողվում մանդատազերծել Հովիկ Աղազարյանին «Պարզվում է՝ ամբողջ «բազարի» պատասխանատուն Սանոսյանն էր». Արմեն Հովասափյան ՆԳ և ՏԿԵ նախարարների նաշանակումն անակնկալ է եղել ՔՊ-ի համար Փաշինյանը բացահայտել է բուհերից իր վախերը Փյունիկ-Վեստ Արմենիա խաղը չեղարկվել էՎթար Սովետական-Էջմիածին հատվածում. վարորդը մահացել է երկաթուղային բախման հետևանքով Իրանում երկրաշարժ է եղել «Սպայկա»-ն բացարձակ առաջատարն էԱվտոմեքենան Արթուրն է վարել, իրենք 3 եղբայր էին, 3-ն էլ մահացան Ինչու՞ պետք է քաղաքացիները ֆինանսապես հաշվետու լինեն պետությանը․ Նաիրի Սարգսյանը խոսում է դժվարությունների, վտանգների մասինԻնչո՞վ է զբաղվելու Գնել Սանոսյանը. Փաշինյանը բացեց փակագծերը (տեսանյութ) «Ինձ իսկապես օրհնված եմ զգում»․ Աննա Հակոբյանի գրառումը 6 ամսով կսահմանափակվի խոզերի ներկրումը Հայաստան Առաջիկա երկու օրը՝ առանց տեղումների, ջերմաստիճանն աստիճանաբար կնվազիՁմռանն արևային մարտկոցները կարող են կորցնել արդյունավետությունը. խնդրի լուծումը գտել են ԼեհաստանումՀայկական դրամ՝ աշխարհի ամենահին վճարամիջոցներից մեկը. «Փաստ»Մինչև 16 տարեկան երեխաները չեն կարող օգտվել սոցցանցերից. Ավստրալիայի կառավարությունն օրենք է ընդունելՀայաստանը Հնդկաստանի հետ բանակցություններ է վարում ևս 78 միավոր հրետանային համակարգեր գնելու շուրջ. IDRW ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԱՅՍ ՕՐԸ (21 ՆՈՅԵՄԲԵՐԻ)․ Մարդու առաջին թռիչքը օդապարիկով. «Փաստ»1 զոհ․ Արմավիրում բախվել են ջերմաքարշ գնացքն ու «BMW»-ն. վերջինը բռնկվել է և վերածվել մոխրակույտի 2025 թվականի ապրիլից արցախցիներից շատերն աջակցություն չեն ստանա Էլ ովքե՞ր են SMS ստացել Փաշինյանից. հարց՝ կառավարության անդամներինԻնչպես են անգլո-սաքսոնները Հայաստանին մղում ազգային ինքնասպանության. «Փաստ»Սպառնում է բոլորին, ովքեր վարակվել են Covid-ով. բժիշկը զգուշացրել է նոր վտանգավոր վարակի մասին Ես ու Վահե Ղազարյանը 37 տարի ընկերներ ենք, և դա որոշ հարցերում խանգարել է. Նիկոլ Փաշինյան «Ընդդիմադիրի դերը հարազատ է Փաշինյանին». «Փաստ»Դավիթ Խուդաթյանը նշանակվել է ՏԿԵ նախարար «Շնորհակալ եմ»․ Վահե Ղազարյանի կարճ արձագանքը՝ Փաշինյանին «Դավիթը խելացի էր, շփվող, աշխույժ, ֆիզիկապես ուժեղ». սերժանտ Դավիթ Ազատյանն անմահացել է հոկտեմբերի 12-ին Ջուվառլու բնակավայրում, տուն «վերադարձել»... մեկ տարի երկու ամիս անց. «Փաստ»Արցախցիների վերադարձի իրավունքի ուղղությամբ Եվրախորհրդարանի արդեն մի քանի բանաձևեր կան․ «Հայաքվե»Սուրեն Պապիկյանը ձմեռային զորակոչ է հայտարարելՓաշինյանի նոր որոշումը Ի՞նչ «հեռահար» նպատակներով է կայացվել այդպիսի որոշում. «Փաստ»Վտանգված է Ստեփանակերտի հուշահամալիրը․ «Հայաքվե»Պետք է ոչ թե փրկչի, այլ փոփոխության սպասում ձևավորել․ Ավետիք ՉալաբյանՈղբերգական դեպք՝ Երևանում. «Ռոսիա Մոլ» առևտրի կենտրոնի մոտ հայտնաբերվել է քաղաքացու մարմին«Այս քայլերը միտված են հայ հասարակությանն ավելի աղքատացնելու. եկող տարվա բյուջեն Հայաստանի զարգացման հետ որևէ աղերս բացարձակ չունի». «Փաստ»Ջուր հավաքեք․ ջուր չի լինելու Կադրային շարժերի ավանտյուրիզմը. «Փաստ»Տարադրամի փոխարժեքն՝ այսօրՀանրային ներդրումների կառավարման գործընթացը կհամակարգվի. «Փաստ»