«Իլյայի քույրը լինելը պարտավորեցնող է, պարտավորության զգացումն է ապրեցնում». Իլյա Հակոբյանն անմահացել է նոյեմբերի 9-ին Շուշիում. «Փաստ»

ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑ 25 Մարտ, 2025 11:33

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

«Մենք չորս երեխա ենք, Իլ յան ամենափոքրն է: Ուշ ծնվեց և շուտ գնաց մեզանից: Չնայած մեր տարիքային տարբերությանը, նա ինձ համար ավագ ընկեր էր: Ամեն ինչին ըմբռնումով էր մոտենում: Բացառիկ էր, մեծահոգի, բարի, քեզ հասկանում էր ու ամեն հարցում քո կողքին էր»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասում է Հասմիկը՝ Իլյայի քույրիկը:

Հիշում է՝ եղբայրը շատ շուտ է սկսել խոսել, քայլել: «Պայծառ ու լուսավոր էր, ժպիտը՝ դեմքին: Աշխույժ էր շատ, չարաճճի: Սիրում էր լուցկիների հետ խաղալ: Մի օր բարձերը դրել էինք արևի տակ, մեկ էլ այն տեսանք, որ բարձերի միջից ծուխ է դուրս գալիս, բմբուլները թափվել էին գետնին: Մայրիկս աշխատում էր, փոքրուց մենք ենք Իլ յային պահել, խնամել, գրկել ու քնեցրել: Երկու քույրերով, որպես ուսուցչուհի, դպրոցում ենք աշխատել: Երբեք իրեն արտոնյալ չի զգացել, այդ առումով խիստ ենք եղել: Մի անգամ իր ուսուցչուհին ասաց, թե վատ ձեռագիր ունի, տգեղ է գրում, ջնջումներ անում: Բայց Իլյան լավ էր սովորում: Արձագանքեցի ուսուցչուհու խոսքին՝ որքան պետք է՝ իջեցրեք գնահատականը, որ սկսի գեղեցիկ գրել: Մեզ այդպես են դաստիարակել»:

Իլյան ծնունդով Արցախի Մարտակերտի շրջանի Մաղավուզ գյուղից է: Սովորել է գյուղի Մհեր Դանիել յանի անվան միջնակարգ դպրոցում: 2017-2018 թթ. սովորել է Ստեփանակերտի Ք. Իվանյանի անվան ռազմամարզական վարժարանում։ Մեկ ամսվա մեջ ֆիզիկական բարձր պատրաստվածության շնորհիվ ճանաչվել է «Լավագույն զինվորմարզիկ» և պարգևատրվել կրծքանշանով։ Վարժարանում ուսանելու տարիներին մասնակցել է ստեղծագործական մրցույթների և առաջնակարգ տեղ գրավելու համար պարգևատրվել պատվոգրերով և խրախուսանքներով: Մասնակցել է «Հայ ասպետ» հեռուստախաղին: Հասմիկն ասում է՝ եղբայրը շատ ակտիվ էր որպես աշակերտ, լավ էր սովորում: «Ցանկացած հարցում և ամենուր իր կողքին եմ եղել, որպես ավագ քույր՝ փորձել եմ պաշտպանել իրեն: Չեմ պատկերացրել, որ կգա մի օր, և նա ինձ կպաշտպանի»:

Դպրոցական առարկաներից ամենասիրելիների շարքում եղել է «Կենսաբանությունը»: Բայց Իլյայի տարերքը սպորտն էր: «Մայրիկն ասում է, որ մտածում էր ռազմական բժիշկ դառնալու մասին: Բայց Իլ յան խենթանում էր ֆիզկուլտուրայի համար, սիրում էր մարզվել»: Դպրոցում և վարժարանում ուսանելու տարիներին ակտիվ մասնակցել է մարզական տարբեր մրցաշարերի՝ Ստեփանակերտում կազմակերպված հնգամարտի մրցումներին, այնուհետև Արցախի, Հայաստանի մարզերի, Երևանի «Սպարտակիադա» մարզական միջոցառումներին՝ Արցախում գրավելով 1-ին, Հայաստանում՝ 2-րդ պատվավոր տեղերը, վոլեյբոլի պատանեկան և երիտասարդական մրցաշարերին՝ 1-ին և 2-րդ տեղերը, արժանանալով պատվոգրերի և մեդալների:

Իլյան ընդունվել է Արցախի պետական համալսարանի ֆիզկուլտուրայի ֆակուլտետի վոլեյբոլի բաժինը: «Բարձր միավորներով անվճար ընդունվել էր: Բայց մեկ օր անգամ չհասցրեց ուսանող լինել: Երազում էր համալսարանում կրթություն ստանալուց հետո գյուղում վոլեյբոլի դպրոց հիմնել: Դա իր ամենամեծ երազանքն էր: Բացի դա, տան վերանորոգման համար անհրաժեշտ բոլոր նյութերը գնել էինք, Իլյան ասաց՝ թող մնա, բանակից կվերադառնամ ու իմ սրտի ուզածով կվերանորոգեմ: Այնպես ստացվեց, որ պատերազմի առաջին օրերին մեր տունը ռմբակոծվեց և հիմնովին ավերվեց: Իլյային այդ մասին չասացինք, նա այդպես էլ դրա մասին չիմացավ»:

2020 թ. օգոստոսի 10-ին Իլյան զորակոչվել է պարտադիր զինվորական ծառայության Հադրութի N զորամասում։ «Իլյան, կարծես, շտապում էր բանակ գնալ: Բժշկական հետազոտության էր գնացել, սրտի աշխատանքն էին ստուգում, կարծես խնդիր կար: Մայրիկս համայնքապետարանի գլխավոր հաշվապահն էր: Իր ծառայության մեկնելն ուշանում էր, մայրիկիս ասում էր՝ գյուղապետից հարցրու, թե ինչո՞ւ ինձ բանակ չեն տանում: Շտապում էր: Մի դրվագ է տպավորվել: Հրաժեշտի խնջույք էինք կազմակերպել բանակ մեկնելուց առաջ: Գիշերը շատ տխուր էր, եկավ, ամուր գրկեց մայրիկին, երկուսով հուզվեցին: Գուցե այդ պահին ինչ-որ բան էր զգում: Բայց ոգևորված ծառայում էր: Անգամ ուզում էր հետախուզական ջոկատում ծառայել»:

Իլյայի պատերազմը տևել է 44 օր: Մասնակցել է Հադրութի, Մարտունու և Շուշիի մարտերին: «Առաջին օրը երեկոյան զանգեց՝ լավ եմ: Դրանից հետո ութ օր իր հետ կապ չենք ունեցել: Այդ ընթացքում Հադրութի զորամասը շրջափակման մեջ է եղել: Պատերազմից հետո զրույցների ժամանակ պարզել եմ, որ սնունդ, ջուր չեն ունեցել: Շրջափակումից դուրս են եկել, տղաներին Ֆիզուլիով տարել են Մարտունի, իսկ այնտեղից՝ Խնձորիստան՝ հանգստանալու»:

Հասմիկն ասում է՝ այդ օրերի պատմություններն այնքան խառն են ու տարբեր, որ երբեմն չգիտես՝ որ մեկին հավատալ, որն է ճիշտը: Բայց այն, որ պատերազմի առաջին օրերին վաշտի կեսը զոհվել է, և վիրավոր ու զոհված ընկերներին Իլ յան ու նրա ընկերներն են դուրս բերել մարտադաշտից, հստակ է։ Քույրիկը պատմում է՝ որքանով իրենք են տեղյակ, Իլյային և ընկերներին նոյեմբերի 5-ին տարել են Շուշի: «Նոյեմբերի 6-ի երեկոյան զանգեց, մենք Աբովյանում էինք: Հիշում եմ՝ անձրևային օր էր, պետք է եկեղեցի գնայի: Բայց նախքան դա մտա խանութ, ուզում էի Իլյայի համար նվեր գնել: Գուլպաներ գնեցի իր համար, որոնք այդպես էլ իրեն չհասան: Հուղարկավորության ժամանակ իրեն հագցրեցինք: Խանութից դուրս եկանք, Իլյան զանգեց: Շատ ուրախացանք, որովհետև ուշ-ուշ էր զանգում: Այդ օրը բոլորիս հետ խոսեց: Պատերազմի օրերին առաջին անգամ հայրիկի հետ խոսել է այդ օրը: Հայրիկս ասել էր՝ որտե՞ղ ես, գամ քո հետևից, բայց Իլ յան իր տեղը չէր ասել: Մեծ եղբորս հետ է խոսել, նա էլ Մատաղիսում էր»: Եվ ընտանիքի ու Իլ յայի կապն ընդհատվել է: Հրադադարից հետո նրանք սկսում են փնտրել որդուն հիվանդանոցներում, բոլոր հնարավոր վայրերում: Վիրավոր տղաներից մեկի հետ են կարողանում խոսել, նա պատմում է Շուշիի գազալցակայանի մոտ տեղի ունեցած պայթյունի մասին: Այդ տղան հավաստիացնում է, որ վերջին անգամ Իլ յային տեսել է նոյեմբերի 7-ին ժամը հինգին: «Որքան կարող եմ պատկերացում կազմել տարբեր պատմություններից, Հադրութի զորամասի տղաների մի մասը, երևի հասկանալով, որ շրջափակման մեջ են, անտառով են փորձել հեռանալ: Իլ յան իր հրամանատարի և մի խումբ տղաների հետ դեպի խաչմերուկ է շարժվել: Հնարավոր բոլոր պատմությունները լսելով, որքան հասկանում ենք, հանդիպել են հայկական համազգեստ հագած և հայերեն խոսող զինծառայողների, որոնք ներկայացել են որպես Հադրութի զորամասի զինծառայողներ: Ենթադրաբար, եղել է ձեռնամարտ, որովհետև Իլյայի կրծքի վրա դանակի հետքեր են եղել, լցակայանի պայթյունի ժամանակ նա նաև ուսից է վիրավորվել: Այդ մերձամարտի ժամանակ տղաները տարբեր կողմեր են ցրվում: Իլյայի զոհվելուց ամիսներ անց հիվանդանոցում գտնվող զինվորներից մեկն է պատմել, որ տեսել է Իլյային, նա վիրավոր է եղել, շապիկով կապել է իր վերքը, չի նստել շտապօգնության մեքենան, որ ավելի ծանր վիրավորում ունեցողներին տեղափոխեն: Ի դեպ, շտապօգնության մեքենաներից առաջինին թշնամին թիրախավորել է, տղաները զոհվել են»: Իլյան անմահացել է նոյեմբերի 9-ին Շուշիում՝ գլխի հրազենային վիրավորումից, դիպուկահարի կրակոցից:

Իլյայի մարմինը «գտել» են նոյեմբերի 13-ին Ստեփանակերտի դիահերձարանում։ «Հայրիկը պատմում է՝ մի շապիկ ու բուշլատ էր հագը՝ առանց զրահաբաճկոն ու սաղավարտ: Գրպանում էլ նռնակ է եղել: Կարողացել ենք իրեն համբուրել, հրաժեշտ տալ»:

Ապրելու ուժի մասին: «Պարտավորության զգացումն է ապրեցնում: Իլյայի քույրը լինելը պարտավորեցնող է»:

Հ. Գ. - Իլյա Հակոբյանը Արցախի նախագահի հրամանագրով հետմահու պարգևատրվել է «Արիության համար», «Ղարաբաղյան պատերազմի վետերանների միություն» ՀԿ-ի կողմից՝ «Հայրենիքի պաշտպանության համար» մեդալներով, «Միջազգային անվտանգության ասպետաց ակադեմիա» ՀԿ-ի կողմից՝ «Արցախ» շքանշանով: Հուղարկավորված է Աբովյանի զինվորական պանթեոնում։

ԼՈՒՍԻՆԵ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում