Ահարոն Ադիբեկյան. «Մենք հոգեբանորեն կոռումպացված ազգ ենք»

INTERVIEW 16 November, 2016 21:59

Կոռուպցիան ամուր արմատներ է գցել մեր երկրի պետական կառավարման համակարգում: Մինչև ո՞ւր են հասնում դրանք: Ինչպե՞ս պայքարել, որպեսզի արդյունքները շոշափելի լինեն: Կամ որքանո՞վ է մեր ազգային նկարագրին հարազատ կաշառք տալն ու կաշառք վերցնելը:

Այս հարցերի վերաբերյալ իր դիտարկումներն է անում սոցիոլոգ Ահարոն Ադիբեկյանը:

Կոռուպցիան, սովորաբար, երկու հիմքով է ի հայտ գալիս: Նախ` դու ունես իրավունք ինչ–որ մի բանի նկատմամբ, և ինչ–որ մեկը դա պետք է բավարարի: Բավարարելու համար պահանջում է հատուկ վերաբերմունք: Ու կաշառք ես տալիս նրան: Այս դեպքում կոռուպցիան գալիս է վերևից:

Երկրորդը` դու ինչ–որ բանի իրավունքը չունես, բայց ուզում ես այն ձեռք բերել: Եվ կաշառում ես, որ այդ իրավունքը քեզ տան կամ այդ հնարավորությունից դու օգտվես:

Այսինքն` կոռուպցիոն գործընթացները հանդիպակաց շարժումներ են: Տարբեր պետություններ տարբեր պայքար են վարում այս երևույթի դեմ: Մի տեղ դատի են տալիս վերցնողին, մեկ այլ տեղ` տվողին, թե ինչո՞ւ ես գայթակղել: Մյուսում` երկուսին. դուք մտել եք հանցավոր գործարքի մեջ. մեկը տվել է, մյուսը վերցրել է:

Մեզ մոտ որոշ ժամանակ առաջ կոռուպցիան դասվում էր պետության առջև ծառացած երեք լուրջ խնդիրների շարքում: (Այժմ 5–6–րդն է:) Բայց հետաքրքիրն այն էր, որ եթե մարդուն հարցնում էիր` եթե քեզ իշխանություն տան, երկրում ի՞նչ խնդիրներ կլուծես, կոռուպցիան իջնում էր վերջին տեղերը: Այսինքն` երբ մարդը գալիս է իշխանության, նա նաև դիտարկում է իր` կաշառք վերցնելու հնարավորությունը:

Այսինքն` մենք հոգեբանորեն կոռումպացված ազգ ենք: Եվ կոռուպցիայի մեջ շատ բացասական բան չենք տեսնում:

Իսկ թե հնարավո՞ր է կոռուպցիան պակասեցնել վարչական մեթոդներով, ըստ սոցիոլոգի, դա նաև կախված է անձից: Ասենք, կան հիմնարկներ, ուր տնօրենը արգելում է տեղակալներին կաշառք վերցնել ու իր հետ կիսվել, արգելում է խստիվ ու հետևում բոլոր անցուդարձին, որպեսզի նման դեպքեր չլինեն:

Կա և հակառակը. տնօրենը խրախուսում է կաշառակերությունը, ու բոլորը դառնում են կոլեկտիվ կաշառակեր:

Կա և երրորդ տարբերակը. մարդ կա, որ չունի հնարավորություն, բայց ունի իրավունք կաշառակերության դեմ պայքարելու համար: Բայց նա դեռ անընդունակ է, որպեսզի գնա ու պայքարի իր իրավունքների համար:

Եզրակացությունը հետևյալն է` հարկավոր է համալիր մոտեցում կոռուպցիան նվազեցնելու համար: Նախ` պետք է գնահատել կոռուպցիոն ռիսկերը, ապա` սոցիալապես ապահովել կառավարողին, և հետո` սովորեցնել հասարակ քաղաքացուն կարողանալ պայքարել սեփական իրավունքների համար:

Նոր վարչապետը, Ահարոն Ադիբեկյանի գնահատմամբ լուրջ խնդիր է դրել, որպեսզի նորմայի բերի կառավարման համակարգն ու բարձրացնի նրա արդյունավետությունը: Բայց եթե նա սոցիալապես չապահովի իր կառավարողներին, ապա նրանք ավելի նուրբ միջոցներ կգտնեն կոռուպցիայի համար: Պարզապես այս դեպքում կոռուպցիան ակնառու չի լինի, այլ ընդամենը` թաքնված:

Քանզի պետական ծառայողը պետք է սոցիալապես այնքան ապահով լինի, որպեսզի գիտակցի, որ բռնվելու դեպքում զրկվելու է պաշտոնից, հետևաբար` եկամուտներից: Բայց եթե նա սոցիալապես ապահովված չէ, ու չի կարողանում բավարարել ընտանիքի պահանջները, ապա մտածում է` արժե՞, որ ես ազնիվ ծառայեմ, երբ չեմ կարողանում երեխայիս կարիքները հոգալ:

Իսկ այն, որ այսօր պարբերաբար միջին ու ցածր օղակի չինովնիկներ են ձերբակալվում կաշառք վերցնելու համար, ինչ–որ տեղ դրանց կարելի է և համակարգի զոհեր անվանել: Որովհետև դա արվում է նաև այն նպատակով, որպեսզի դաս տրվեն մյուսներին. թե տեսեք, եթե կաշառք վերցնեք, այսպես ենք անելու: Սակայն բանն այն է, որ, օրինակ, Չինաստանում կաշառքի համար մարդուն կախաղան են հանում կամ գնդակահարում են: Սակայն էլի չինովնիկը, անցնելով բոլոր աստիճաններով, դառնում է ղեկավար և չի կարողանում չգայթակղվել: Այս երկրում ամեն տարի տասնյակ պետական ծառայողների են գնդակահարում:

Այնպես որ կոռուպցիայի դեմ պայքարելու համար անհրաժեշտ է համակարգված մոտեցում. բոլոր ուղղություններով է հարկավոր շարժվել այդ երևույթի նվազեցման ուղղությամբ:

Գոհար Սարդարյան