Նավթի շուկան կարող է համակարգային կոլապսի պատճառ դառնալ

INTERNATIONAL NEWS 24 June, 2017 19:00

ԱՄՆ կողմից հաստատված նավթադոլարային համակարգը վտանգված է՝ ահազանգում են փորձագետները, այս հանգամանքը բացատրելով մերձավորարևելյան ամենախոշոր մատակարարի՝ Սաուդյան Արաբիայի, խնդիրներով:

Բանն այն է, որ նավթի շուկայում հաստատված շարունակական ցածր գներն այդ երկրին նորից ու նորից ստիպում են վատնել վալյուտային ռեզերվները, և եկամուտները, որ ստացվում է, չեն ծածկում նույնիսկ նավթի արդյունահանման ու տեղափոխման համար արվող ծախսերը:

Ասել, թե սա միայն ԱՄՆ–ի կամ Սաուդյան Արաբիայի խնդիրն է, նշանակում է շատ բան չհասկանալ ներկայի գլոբալիստական աշխարհում ընթացող պրոցեսներից և չգիտակցել, որ այս համակարգի կառուցվածքային կայունության խարխլումը (the collapce of structural stability) կարող է աղետի հանգեցնել բոլորին: «Նավթային հարվածային ալիքն» իրականում համակարգային փլուզում կառաջացնի բոլոր շուկաներում՝ ողջ աշխարհին բոլորովին նոր և խիստ անհավասարակշիռ հուն տեղափոխելով:

Ի դեպ, նավթադոլարային ներկայի համակարգը հիմնվել է նախորդ դարի 70–ականներին՝ ԱՄՆ նախագահ Նիքսոնի կողմից: Վերջինս հրաժարվեց նավթը ոսկու հետ կապել նավթին և Արաբիայի հետ պայմանավորվեց նավթը դոլարի դիմաց վաճառել, իսկ ազատ միջոցները ներդնել ԱՄՆ ֆինանսների նախարարության պարտավորություններում: Սաուդյան Արաբիայի կողմից ԱՄՆ–ին տրված՝ «էներգետիկ վարկային քարտն», այսպիսով, ուղիղ 46 տարի անցնցում կյանք ապահովեց այդ երկրի քաղաքացիների համար, չնայած նրան, որ 1971–ից սկսած, ԱՄՆ առևտրաշրջանառության կումուլյատիվ դեֆիցիտը կազմել է 10,5 տրիլիոն դոլար:

2014–ից սկսած, սակայն, իրավիճակը փոխվեց. Սաուդյան Արաբիան ընդամենը երկու տարվա ընթացքում վաճառեց իր արտարժութային ռեզերվների մոտ 27%–ը, և չնայած 2016–ին 1 բարել նավթի գինը 50–60 դոլարի կայուն մակարդակին հասավ, իրավիճակը չփոխվեց: 2017–ի հունվարից մինչև ապրիլ ամիսը Արաբիան իր պահուստներից վաճառեց ևս 36 մլրդ դոլար: Ավելին՝ նույն ժամանակահատվածում օտարերկրյա ակտիվներն անբացատրելի կերպով 500 միլիարդ դոլարից էլ ցածր շեմի հասան, և դա այն դեպքում, երբ աստղաբաշխական գումարներ էր հավաքագրել իսլամական բոնդերի թողարկումից:

Ինչ էլ լինի պատճառը՝ ակնհայտ է, որ եթե նավթի գների ներկայի պայմաններում Արաբիան չի կարողանում չվտանգել իր պահուստները, դրանց՝ ևս մի քանի նիշով իջնելու դեպքում, կկանգնի համակարգային կոլապսի առջև: Չխոսենք արդեն այն մասին, որ մեկ այլ վտանգ էլ սլանցային կամ թերթաքարային նավթի աճող արդյունահանումն է հանդիսանում, ինչի պատճառով Wood Mackenzie կոնսալտինգային ընկերությունն իր վերջին զեկույցում նկատում է, որ եթե նույնիսկ 2018–ին ՕՊԵԿ–ը փոխի իր որոշումը՝ նավթի արդյունահանման ծավալները մեծացնելով, միևնույն է, Էր–Ռիադը կշարունակի խնդիրներ ունենալ:

Հավանաբար, ա է պատճառը, որ 2018–ին, առաջին անգամ, Սալման թագավորը որոշել է նավթային պաշարների 5%–ը վաճառել՝ թողարկվելիք արժեթղթերից մոտ 2 տրիլիոն եկամուտ ստանալու ակնկալիքով: Վերոնշյալ փորձագետները, սակայն, հիշատակվող պաշարների արժեքն ավելի քիչ՝ 400 մլրդ դոլար են գնահատում, կանխատեսելով, որ միայն 15000 անդամ ունեցող և տարածաշրջանում ամբիցիոզ քաղաքական դերակատարում ստանձնած թագավորական ընտանիքի ախորժակն այս գումարներով դժվար թե բավարարվի: Ավելին՝ նրանք կասկածներ ունեն նաև հայտարարվող 266 մլրդ բարել նավթային պաշարների հետ կապած՝ տարակուսելով, որ 60 տարի կայուն եկամուտ ունեցող երկիրը հենց այս պահին է ձեռուոտ ընկած ամեն ինչ վաճառում: Ընդհուպ՝ ԱՄՆ ֆինանսների նախարարությունից գնած պարտատոմսերի զգալի մասը:

Առանձին փորձագետներ, ի դեպ, նաև այս հանգամանքով են բացատրում Սաուդյան Արաբիայում վերջերս տեղի ունեցած աննախադեպ թավշյա հեղաշրջումը, երբ Սալման թագավորը, խախտելով իշխանությունը եղբորից եղբոր ընտանիք փոխանցելու կարգը, գահընկեց արեց իր զարմիկ Մուհամմեդ իբն Նաիֆին՝ ազատելով նրան նաև ՆԳ նախարարի պաշտոնից և գահաժառանգ հայտարարելով երիտասարդ ու ամբիցիոզ որդուն՝ Մոհամմեդ բին–Սալմանին: Վերջինս, ի դեպ, ոչ միայն երիտասարդության համակրանքն է վայելում, այլևս խոստացել է լուրջ բարեփոխումներ անել և երկիրն ազատել նավթային անեծքից՝ տեղ բացելով, օրինակ, բարձր տեխնոլոգիաների և զարգացման այլ հնարավորությունների համար: Կհաջողի՞ մոնոլյուբ (նա մի կին ունի ընդամենը), սելֆի, մեդիա սիրող երիտասարդը, թե՞ նավթի գների շարունակական նվազման և այլընտրանքային էներգետիկայի ծաղկման այս էտապը կավարտվի ողջ աշխարհը ճարակող համակարգային ցնցմամբ ու ամերիկյան դոլարի տիրապետության ավարտով, դժվար է ասել: Բայց փորձագետները նկատում են, թե այժմ հատկապես այս սցենարն է խիստ հավանական՝ դրանից բխող ահռելի աշխարհաքաղաքական փոփոխություններով...