Թուրքիան` ԱՄՆ–ի, ՌԴ–ի և քրդերի աքցանում

INTERNATIONAL NEWS 20 July, 2017 18:01

Երեկ Թուրքիայի Anadolu պետգործակալությունը մանրամասն տեղեկություններ է հրապարակել ԱՄՆ–ի 10 ռազմական բազաների վերաբերյալ, որ տեղակայված են Սիրիայի հյուսիսում՝ քրդերի կողմից վերահսկվող տարածքներում: Anadolu–ն այնքան մանրամասն է նկարագրել ամերիկյան բազաներն (ընդ որում՝ հաղորդել է, որ Ռաքքային հարակից բազաներից երկուսում նաև ֆրանսիացի հատուկ ջոկատայիններ են նկատվել) ու դրանց ռեսուրսները, որ Վաշինգտոնում հապաղել են որևէ կերպ արձագանքել: Միայն The daily Beast ամերիկյան պարբերականն էր անդրադարձել պատահածին՝ գրելով, թե ԱՄՆ–ն ՆԱՏՕ–ում չափազանց դաշնակից ունի հանձին Թուրքիայի: Մյուս կողմից էլ՝ ընդունել էր, որ ԱՄՆ–ն, ստացվում է նաև՝ ՆԱՏՕ–ն, քրդերին օժանդակելով հատել է բոլոր այն կարմիր գծերը, որ Անկարան էր գծել՝ ելնելով սեփական ազգային անվտանգության նկատառումներից: Այն է՝ չզինել Սիրիայի քրդերին, որոնք, իբր, այն փոխանցում են թուրքական ՔԲԿ–ին և չնպաստել Սիրիայում քրդական պետության՝ Ռոժանայի հիմնադրմանը, որի չհայտարարված ռեսուրսառատ սահմանները Եփրատից մինչև Աֆրին, այսինքն՝ Թուրքիայի քթին են հասել:

Փորձագետներից ոմանք Anadolu–ի ցուցքը Պենտագոնի վերջին որոշմամբ են բացատրել (ԱՄՆ–ն այս երկուշաբթի զենքի նոր չափաբաժին է հանձնել քրդերին): Բայց ակնհայտ է, որ խնդիրն ընդհանրապես Սիրիայի հակամարտության քաղաքական կարգավորման տեսլականին, ոչ թե առանձին դիպվածի է առնչվում: Ի վերջո, քրդերին զինելու ամերիկյան դիրքորոշումը նոր բան չէ, և դժվար թե այս հրապարակումը այդ առիթով մեջտեղ գար, ինչը երեկ նաև Haber Turk–ը հաստատեց: Վերջինս երեկ գրեց, որ Թուրքիան իրականում անհանգստացած է Սիրիայի հարավի օրինակով ռուս–ամերիկյան հետագա համագործակցության հնարավորությունից և Սիրիայի հյուսիսը նույնպես ապառազմականացված գոտի հռչակելու որոշումից (այդ մասին, ի դեպ, առանց տեղանքներ նշելու, ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփն ակնարկեց փարիզյան իր այցի ընթացքում, իսկ Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնն ուղղակի հաստատեց այն), ինչը շատ բնական է: Պարզից էլ պարզ է, որ Անկարան մի կողմից՝ չի վստահում Մոսկվային, որը Սիրիայի մասնատմանը դեմ լինելով, գործակցում է քրդերի հետ Աֆրինում՝ փորձելով ԱՄՆ–ի տեղն զբաղեցնել, մյուս կողմից՝ չի վստահում Վաշինգտոնին, որը թեպետ ՆԱՏՕ–ի դաշնակիցն է, սակայն, օգտագործելով քրդերին, արհամարհում է թուրքական շահը՝ ի նպաստ սեփական շահերի:

Իհարկե, Թուրքիային կարելի է մեղադրել կարճատեսության մեջ, ինչպես նաև հայ փորձագետներն են վարվում՝ համարելով, թե որքան շուտ Անկարան հարմարվի Իրաքում ու Սիրիայում ստեղծվելիք քրդական պետությունների հետ, այնքան լավ իր համար: Բայց չի կարելի չնկատել նաև տողատակերը, որոնց բովանդակությունը Haber Turk–ն այլևս ուղիղ տեքստով է գրում՝ բացահայտելով, որ ԱՄՆ–ն ոչ միայն խախտել է քրդերին չզինելու նախնական խոստումը, այլև մի կարևոր պայմանավորվածություն, ըստ որի՝ Սիրիայում պիտի միայն քրդական ինքնավարության մասին խոսվեր, այն էլ՝ հարավում, ոչ թե Եփրատից մինչև արևմուտք, այսինքն՝ Թուրքիայի սահման: Անկարան նաև դժգոհում է, թե չի կատարվել նաև Սիրիայի քրդական ուժերի՝ Թուրքիայի ՔԲԿ–ի հետ կապերը խզելու պայմանը, հետևաբար՝ Անկարան էլ իրեն պարտավորված չի զգում կատարել իր խոստումը: Այն է՝ Աֆրինի և Եփրատի միջակայքը անվտանգ/բաց թողնել քրդերի ազատ տեղաշարժի համար:

Անկարան համոզված է, որ ԱՄՆ–ն, փաստորեն, օժանդակում է YPG–ին՝ ամերիկյան զենքը ոչ միայն Քոբանի–Մանբիջ–Շեյխ–Մահսուդ–Նուբուլ երթուղով Աֆրինից Թել–Ռիֆաթ հասցնելու, այլև Թուրքիա ներմուծելու համար: Եվ այս համատեքստում է պետք ընկալել նրա հովանավորությունը վայելող Սիրիական ազատ բանակի հրամանատար Ահմեդ Օսմանի ժնևյան հարցազրույցը, որում նշվեց, թե ՍԱԲ–ը ռազմական գործողություններ կսկսի Թել–Ռիֆաթը վերահսկող քրդերի դեմ, որովհետև, քաղաքի ու շրջակա գյուղերի՝ Ազաազում ժամանակավորապես հաստատված մոտ 200000 բնակիչները պահանջում են տարածքը մաքրել քրդերից: Վերջինս նաև նշել էր, որ դրանից հետո իրենք պատրաստ են նաև գրավել Աֆրինի շրջանը, որը սահմանակից է Թուրքիայի Հաթայ նահանգին և վերջին շրջանում այնտեղից քրդերին մշտապես են գնդակոծում:

Անշուշտ, սա ոչ թե ՍԱԲ–ի, այլ Թուրքիայի տեսակետն ու նրա հաղթաթուղթն է, որը հրաշալի գիտի, որ թե՛ ԱՄՆ–ն, թե՛ ՌԴ–ն այս պահին ավելի շատ արյունալի մարտերի և ահաբեկչական խմբավորումների բուն Իդլիբն ապառազմականացնելու կարիք ունեն: Ուղերձն, այսպիսով, պարզ է՝ Անկարան այնտեղից ՍԱԲ–ին ու մյուսներրին հետ կքաշի և կնպաստի Իդլիբի ապառազմականացմանը, եթե միայն Մոսկվան ու Վաշինգտոնը հաշվի առնեն իր շահը՝ հրաժարվելով քրդերին տված խոստումներից: Կգնա՞ն դրան Կրեմլն ու Սպիտակ տունը՝ դժվար է ասել: Մի կողմից՝ ԱՄՆ–ն շատ կուզենար միաժամանակ Անկարայի և Մոսկվայի քթին խփել, մյուս կողմից՝ չի կարող քաղաքական կարգավորման հասնել առանց ՌԴ–ի, Թուրքիայի, նույնիսկ՝ առանց Թեհրանի ու սիրիական ընդդիմության, այդ թվում՝ ՍԱԲ–ի, որոնք բոլորն էլ դեմ են Սիրիայի մասնատմանը: Նույն թնջուկի առաջ է կանգնած նաև Մոսկվան, որը կերազեր Թուրքիայի միջոցով հարվածել ԱՄՆ–ին ու Սիրիայի ահաբեկիչներին՝ տապալելով երկրի մասնատման ծրագրերը և գոնե առժամանակ առկախելով քրդական հարցը...