Հայաստանը այլ երկրից բնական գազ ստանալու որևէ տարբերակ չունի՞

rueconomics.ru–ն ««Հայկական հոսք». Փաշինյանը հաստատեց «Գազպրոմի» հետ համագործակցության շահավետությունը» վերնագրով հոդվածում գրում է, որ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի՝ իշխանության գալուց հետո Մոսկվայի և Երևանի միջև երկկողմ հարաբերությունների թեման սրվել է, ինչը զարմանալի չէ՝ հաշվի առնելով անդրկովկասյան այդ երկրում իշխանափոխության հանգամանքը: Այլ հարց է, որ Հայաստանը Ռուսաստանի հետ երկկողմ հարաբերությունների պատանդ է, հետևաբար անգամ Փաշինյանի նման պոպուլիստ քաղաքական գործիչը չի կարող դա հաշվի չառնել: Առաջին հերթին՝ պարզապես այն պատճառով, որ նա ինքնուրույն մշակած քաղաքական ծրագիր չունի և հետևաբար այդպիսի խնդիր չի դնում, և երկրորդ՝ այս աշխարհաքաղաքական բարդ տարածաշրջանում արդեն իսկ առկա է ուժերի օբյեկտիվ բաշխում: Այս ամենը հաստատում է նաև Փաշինյանի վերջին հայտարարությունը, որում նա ասել է, որ դեմ չի լինի, եթե «Հյուսիսային հոսք–2» –ը անցնի Հայաստանի տարածքով՝ ակնարկելով այն տարանցիկ եկամուտը, որը այս էներգետիկ նախագիծը կարող է բերել: Ավելին, դա այն սադրիչ հարցի պատասխանն է, թե նա արդյոք չի ցանկանա նվազեցնել Հայաստանի՝ Ռուսաստանից էներգետիկ կախվածությունը, քանի որ պարզ է, որ դա գործնականում ներկայումս հնարավոր չէ: Բավական է միայն ասել, որ Ռուսաստանը լուրջ զիջումներ է արել Վրաստանին, որպեսզի այդ երկրով գազի տարանցումը դեպի Հայաստան պահպանվի, քանի որ դա Հայաստանի՝ էներգիայի և այլ ռուսական ապրանքների մատակարարման միակ հնարավոր տարբերակն է: Բնականաբար, Հայաստանը էներգետիկ տեսակետից շատ բանով կախված է Ռուսաստանից, ուստի անհնար է դրա մասին հարց բարձրացնել, եթե, իհարկե, չկա ԱՄՆ–ի Պետդեպարտամենտի կուլիսներում պատրաստված որոշակի կոնկրետ նախագիծ: Ըստ ԱՊՀ երկրների ինստիտուտի փոխտնօրեն Վլադիմիր Ժարիխինի, Հայաստանը այլ երկրից բնական գազ ստանալու որևէ տարբերակ չունի, բացի Ռուսաստանից: Փաշինյանը Հայաստանի արտաքին քաղաքականության մեջ արմատական փոփոխություն անելու հնարավորություն չունի, և էներգետիկ ոլորտում իրավիճակը միայն հաստատում է դա՝ հաշվի առնելով այս երկրի աշխարհաքաղաքական դիրքը: Փորձագետը նշում է նաև, որ Հայաստանը շրջապատված է ոչ այնքան բարեկամական երկրներով: Օրինակ, հնարավոր չէ պատկերացնել, որ Երևանը կկարողանա էներգառեսուրս ստանալ Ադրբեջանից: Բացի դա, բավականին դժվար է պատկերացնել հայկական կողմի՝ Թուրքիայից գազի ստացումը, ուստի միակ հնարավոր տարբերակն այն է, որ ռուսական գազը ներկրվի Վրաստանի տարածքով: Ռուսաստանը ստիպված որոշակի ծախսեր է կատարում աշխարհաքաղաքական բարդ դիրքում գտնվող Հայաստանին էներգակիրներ մատակարարելու հարցում: Ռուսաստանը, ըստ էության, սուբսիդավորում է Հայաստանին էներգետիկ ոլորտում: Վլադիմիր Լեոնիդովիչի խոսքերով, ռուսական գազի՝ Հայաստան հասցնելը հանգեցրել է լուրջ զիջումների Վրաստանի նկատմամբ: Դրա պատճառով Թբիլիսին Ռուսաստանից գազ է ստանում նույն արտոնյալ գնով, ինչը և զգալիորեն ավելացնում է «Գազպրոմի» ծախսերը: Ըստ էության, Ռուսաստանը էներգետիկ հարցերում սուբսիդավորում է Հայաստանին երկու անգամ, քանի որ Վրաստանն ինքնաբերաբար ներգրավված է այդ գործին: Ըստ փորձագետի, այստեղ նույնպես պետք է ուշադրություն դարձնել այն հանգամանքին, որ Մոսկվան համարժեք կերպով չի արձագանքել Վրաստանի կողմից Ռուսաստանի նկատմամբ կիրառված սահմանափակումներին: Ակնհայտ է, որ այդ որոշման մեջ հայկական գործոնը նույնպես կարևոր դեր է խաղացել: Ըստ էության, ռուսական գազի արտոնյալ գինը երկու անգամ ավելի ցածր է, քան համաշխարհային գինն է, ինչը Ռուսաստանի կողմից Հայաստան գազի արտահանման այլընտրանքային տարբերակների բացակայության պատճառ է: Սա հաստատում է այն փաստը, որ Հայաստանը Ռուսաստանի հետ երկկողմ հարաբերությունների բաղադրիչում ունի շատ նեղ միջանցք, չխոսելով անգամ այն մասին, որ շատ լավ է, որ Ռուսաստանը կարողացավ այդ պայմանագիրը Վրաստանի հետ ստորագրել: Ժիրիխինը նշել է, որ այդ պայմանագիրը ստորագրվել է դեռևս Միխեիլ Սահակաշվիլիի ժամանակաշրջանում և անգամ մասամբ դրանից առաջ, քանի որ եթե այդ պայմանագիրը չլինի, Հայաստանը տարածաշրջանի ընդհանուր իրավիճակի պատճառով կընկնի էներգետիկ շրջափակման մեջ: Վերջում փորձագետը նշել է, որ Փաշինյանը նույն իրավիճակում է նաև շատ այլ քաղաքական և տնտեսական հարցերում:

Ուշագրավ է, որ հանրահայտ պարբերականը հոդվածում ընդհանրապես բառ անգամ չի ասում Իրանի և այն մասին, որ Հայաստան Իրանից գազ է մտնում: