Հոգեբան. «Դժգոհների բանակը մեծանում է.իշխանությունները սրա հետ պետք է հաշվի նստեն»
INTERVIEWԵրկրում տեղի ունեցող իրադարձություններն իրենց արձագանքն են ունենում հասարակության զգացմունքային դաշտի վրա: Այս ազդեցությունները հատկապես երևում են սոցցանցերում, ակցիաների ժամանակ, երբ քաղաքական և հասարակական բանավեճը դուրս է գալիս թույլատրելիի սահմաններից՝ հասնելով անձնական վիրավորանքների: Թվում է, թե հասարակության որոշ անդամներ հայհոյանքներից, վիրավորանքներից այն կողմ ոչինչ չեն ասում: Սա առավել ցայտուն է դարձել վերջին՝ հետհեղափոխական շրջանում, հեղափոխություն, որի ողջ ընթացքում դրա առաջնորդ Նիկոլ Փաշինյանը սիրո և հանդուրժողականության կոչ էր անում:
Հոգեբան Կարինե Նալչաջյանը «Փաստի» հետ զրույցում նշում է, որ բավական հետաքրքիր կլիներ փոքրիկ հետազոտություն իրականացնել՝ սոցցանցերում խոսքը, արտահայտություններն ուսումնասիրելու համար:
«Եթե վերջին մեկ տարին համեմատենք մի քանի տարի առաջվա հետ, ակնհայտորեն տարբերություն կտեսնենք: Նույնիսկ հատուկ հետազոտություններ պետք չեն դա հասկանալու համար: Մինչ այս հեղափոխությունը կար դժգոհների մի հսկայական բանակ, վերջում նույնիսկ ատելության հասնող պոռթկումների հանդիպեցինք: Մարդիկ միակամ էին, բարիկադի մի կողմում, նույն կերպ էին մտածում: Իհարկե, կային նաև հակադարձ կարծիքներ: Բայց կարծիքների բախումներն այսպիսի գռեհկության, չարության արտահայտություն չէին գտնում, դա փաստ է: Հեղափոխության հետ կապված մի պահ եղավ, երբ էյֆորիկ ֆոնի վրա պահպանվեց միակամությունը: Ամբողջ շարժումն ուներ այդ միակամությունը՝ դրական էմոցիաների, արթնացող հույսի ֆոնի վրա: Մարդիկ շատ կարևոր բան անելու զգացողությամբ միակամ էին դարձել: Այդ ժամանակ չկային այդ հայհոյանքները, վիրավորանքները: Հայհոյախառն արտահայտությունները սկսեցին այն պահին, երբ ինչ-որ մեկը փորձեց այլ կարծիք արտահայտել: Նա միանգամից որակվեց, ստացավ հակահեղափոխական պիտակը, որը հայհոյանքի նման մի բան էր, նույնիսկ հիմա, իհարկե ոչ այն ուժով, ինչ այն ժամանակ: Փոխանակ դա հարթվեր, հասարակության միասնության ուղղությամբ աշխատանք տարվեր, մեկ էլ լսեցինք, որ Հայաստանում մարդիկ երկու խմբի են բաժանվում՝ սևերի ու սպիտակների: Էմոցիոնալ բարձր ֆոնի պայմաններում, երբ քեզ պիտակավորում են, անկախ քո կամքից, խմբային զգացողություն ես ունենում: Արդյունքում՝ Հայաստանի հանրությունը բաժանվեց երկու խմբի՝ «մենք» և «ուրիշները», «սևերը» և «սպիտակները»: Մենք՝ համար մեկը, ամեն ինչում ճիշտ ենք, իսկ երկրորդ մենքը մի տեսակ մերժվածներն էին, ում ինչքան ասես կարելի էր հայհոյել: Այսպիսի իրավիճակում, երբ մեկը քո «մենքին» չի պատկանում, ինչ-որ իմաստով հակառակորդ է», -ասում է տիկին Նալչաջյանը: Հոգեբանն ընդգծում է, որ մարդիկ առօրյա շփման ժամանակ աշխարհին ներկայանում են իրենց իդեալական «եսով»:
«Հոգեբանության մեջ դա կոչվում է ինքնաներկայացման գործընթաց: Օրինակ, մարդն ինչպիսին էլ լինի, ինչ հայհոյանքներ, գռեհկաբանություններ էլ իմանա, ուրիշների հետ շփման ժամանակ իրեն զուսպ է պահում, նույնիսկ երբ զայրացած է, որովհետև գոյություն ունեն բարոյական պահվածքի նորմեր:
Իսկ ի՞նչ տեղի ունեցավ այդ հակադրման ֆոնին. զսպող օղակները, ուժերը սկսեցին վատ աշխատել կամ ընդհանրապես չաշխատել: Տեսանք գռեհիկ, ամենավերջին հայհոյանքները, վիրավորանքները: Տեսանք հայհոյող կանանց, աղջիկների, տնային տնտեսուհիների: Բացասական բան է կատարվում՝ բարոյական պահվածքի ռեգրեսիայի իմաստով: Երբ խախտվում են ինչ-որ սահմաններ, երբ հակադրությունը շատ մեծ է, գռեհկաբանությունների մրցակցություն է առաջանում, թե ով ում ինչպես կպատասխանի», - նշում է զրուցակիցս՝ հավելելով, որ այսպիսով գռեհկությունը շփման նորմ է դառնում:
Մեր այն դիտարկմանը, որ շատերը կարծում են, թե հասարակական ներկայիս տրամադրություններն ուղիղ կապ ունեն հետհեղափոխական շրջանի հետ, բայց արդյո՞ք մեկ տարին բավարար ժամանակ չէ հեղափոխական էյֆորիային հրաժեշտ տալու համար, հոգեբանն ընդգծում է. «Եթե օբյեկտիվորեն դիտարկենք վերջին մեկ տարին՝ տարբեր կտրվածքներով ու ժամանակահատվածներով, ապա փոփոխություններ կնկատենք: Փոխադարձ հանդուրժողականությունը, այսինքն իրար հասկանալու, բանակների չբաժանվելու զգացողությունը մի քիչ թուլացել է: Ժամանակն անցնում է, մարդկային հույզերն իներտ են, բայց այդ իներտությունը սահման ունի: Այն ավարտվում է, և մարդիկ սկսում են իրենց էմոցիաները կառուցել ըստ իրենց տպավորությունների: Իսկ դրանք բավականին անսպասելի և սուր են: Մարդիկ անընդհատ նոր ազդակներ են ստանում՝ նոր տրամադրություններ ձևավորելու համար: Ազդակները երբեմն զարմանքի, հիացմունքի, երբեմն էլ զզվանքի առիթ են տալիս:
Իմ կարծիքով, հիմա հասարակական տրամադրությունների մեջ վտանգված լինելու զգացողություն, տագնապներ են ձևավորվում: Ժողովուրդը, որը մեծ ոգևորությամբ և հավատով է մասնակցել հեղափոխությանը, շարունակում է հուսալ: Տա աստված, որ մարդիկ սխալված չլինեն: Բայց նկատում եմ, որ դժգոհների բանակը գնալով մեծանում է, էյֆորիկ իներցիաները չեն աշխատում: Դեռ կա հույսը, որոշակիորեն պահպանվում է հավատը, բայց բոլոր դեպքերում կա դժգոհության կուտակում: Սրա հետ իշխանությունները պետք է անպայման հաշվի նստեն: Գիտեք, երբ ինչ-որ բան չտեսնելու ես տալիս, հետո գալիս է պահ, երբ այդ ինչ-որ բանը ստիպում է, որ իրեն տեսնես: Սևերի և սպիտակների միջև հաստ գծված սահմանը կամաց-կամաց մաքրվում է, թուլանում, և մարդիկ նորից միասնականության զգացողություն են ունենում, որովհետև, ինչ էլ պատահի Հայաստանի հետ, դա բոլորիս է պատահելու, անկախ նրանից՝ աջ, թե ձախ կողմում կլինենք, ում կսիրենք, կամ ում կատենք, անկախ մեր հայացքներից»:
Հոգեբան Միհրդատ Մադաթյանն էլ մեզ հետ զրույցում հասարակական վերջին տրամադրությունները կապում է մշակույթի բացակայության և կրթական ցածր ցենզի հետ:
«Այստեղ մշակույթի խնդիր կա: Երբ ոտնահարվում է մշակույթը, դրա մյուս կողմը՝ անկրթությունը, սկսում է գլուխ բարձրացնել: Ամեն ինչ գնում է մշակույթի ոտնահարման, ստեղծվում է անհասկանալի իրավիճակ: Անկրթությունը տիրում է աշխարհին, ինչն էլ մշակույթը տանում է ոչնչացման: Մշտապես խոսվում է այն մասին, որ ինչքան մարդկանց կրթական ցենզը ցածր է, այնքան հեշտ է նրանց ղեկավարելը: Միգուցե սա է պատճառը, որ այսօր մեր հասարակության նման պատկերն ենք տեսնում: Որքան կրթված է մարդը, այնքան նա մերժում է խեղված արժեքները: Անկրթության այն բարձր մակարդակը, որ ունենք, պետք է բերի անհիմն մեղադրանքների, հայհոյանքների, ինչն այսօր տեսնում ենք Հայաստանում, հատկապես կանանց կողմից: Վերջիններս կարող են իրենց ոչ պատշաճ արտահայտություններ թույլ տալ: Ոմանց մոտ ցածր է կրթական ցենզը, շատերը զբաղվածության խնդիր ունեն», - ասում է Մադաթյանը:
Հոգեբանը կարծում է, որ հասարակական այս տրամադրությունները բնորոշ են հետհեղափոխական ժամանակաշրջանին:
«Մեկ տարին կարճ ժամանակ է հեղափոխության կայացման համար: Պետք է խոսենք նաև նախորդ տարիների դեգրադացիայի մասին: Ազգովի մի 20 տարով հետ ենք ընկել: Այժմ ստեղծվել է նոր իրավիճակ, նոր կանոններով», - եզրափակեց զրուցակիցս:
ԼՈՒՍԻՆԵ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ
